Πολωνία: Η επανάσταση των γυναικών κατά της επίθεσης στα δικαιώματά τους

των J.D. και Z.R.1

Στις 22 Οκτώβρη 2020 το πολωνικό Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάσισε ότι ο νόμος για τη διακοπή της κύησης που ισχύει από το 1993 είναι εν μέρει αντισυνταγματικός. Ο νόμος αυτός επιτρέπει, ώς τώρα, την άμβλωση σε τρεις περιπτώσεις: απειλή για την υγεία και τη ζωή μιας εγκύου, διαπίστωση ότι το έμβρυο πάσχει από ανεπανόρθωτη βλάβη και, τρίτον, ότι υπάρχει υποψία πως η κύηση είναι το αποτέλεσμα «απαγορευμένης πράξης», δηλαδή βιασμού ή αιμομιξίας. Το Δικαστήριο εκτίμησε πως η τελευταία αυτή περίπτωση αντιβαίνει τις συνταγματικές προβλέψεις για την προστασία της ζωής. Έτσι, ο θεσμός αυτός, που θεωρητικά διατηρεί τη νομική τάξη, αυξάνει επισήμως αυτό που έχουν να υποφέρουν οι γυναίκες. Τόσο αυτών που ξέρουν πως κυοφορούν ένα νεκρό οργανισμό ή έναν οργανισμό σοβαρά και ανεπανόρθωτα άρρωστο, όσο και αυτών που θέλουν να κάνουν στο μέλλον παιδί. Στην πρώτη περίπτωση, πρόκειται για την αφόρητη βάσανο που αντιπροσωπεύει η γέννηση ενός παιδιού που η μητέρα του ήξερε ήδη ότι είναι νεκρό ή δεν πρόκειται να ζήσει πάνω από λίγες εβδομάδες.

Ένα καθεστώς αντάξιο της Ιεράς Εξέτασης

Αυτού του είδους ο «ηρωισμός» εγγράφεται στην αντίληψη του Γιαροσλάβ Κασζύνσκι, προέδρου του κυβερνώντος κόμματος PiS (Νόμος, Τάξη και Δικαιοσύνη), ο οποίος δήλωσε ότι αξίζει η προσπάθεια να γεννηθεί ένα παιδί νεκρό, έστω και απλώς για να βαπτιστεί και να θαφτεί. Ωστόσο, η βάρβαρη φύση αυτής της γνώμης δεν είναι νέα στην πολωνική πολιτική. Το δικαίωμα της γυναίκας να αποφασίζει για το σώμα και το μέλλον της ήταν το αντικείμενο σκληρής πάλης επί πολλά χρόνια. Μιας πάλης που η πολωνική δεξιά, συνδεόμενη με την καθολική Εκκλησία, την είχε κερδίσει αναμφίβολα, έως πριν από την ανακοίνωση της τελευταίας απόφασης του Δικαστηρίου.

Η φράση «κανείς δεν περιμένει την ισπανική Ιερά Εξέταση», που υπάρχει στο περίφημο σκέτς Flying Circus των Monty Python, δεν εφαρμόζεται στην Πολωνία. Ο ιερατικός φανατισμός είναι η καθημερινότητα και κανείς δεν πρέπει να εκπλήσσεται. Εάν δεν υπήρχε η πανδημία και οι περιορισμοί στη λειτουργία της δημόσιας σφαίρας, το Δικαστήριο που ανέλαβε να εκτελέσει τις πολιτικές διαταγές του PiS θα είχε πιθανόν διστάσει να αποφασίσει για τη συνταγματικότητα των ελάχιστων γυναικείων αναπαραγωγικών δικαιωμάτων που παραμένουν στην Πολωνία. Στο κάτω-κάτω, οι κυβερνώντες θυμούνται το τεράστιο σοκ της «μαύρης Δευτέρας» -ενός κύματος κοινωνικής αντίστασης κατά των αντι-αμβλωτικών προσπαθειών που πάγωσε τότε την αυταρέσκεια των ζηλωτών του υπερσυντηρητισμού.

Ο αριθμός των κρουσμάτων Covid-19 αυξάνεται πολύ γρήγορα. Τη στιγμή που γράφουμε το κείμενο αυτό, η Πολωνία βρίσκεται στην 8η θέση της θλιβερά διάσημης κατάταξης των χωρών με την πιο γερή καθημερινή αύξηση των κρουσμάτων. Ο αριθμός των θανάτων επίσης αυξάνει επικίνδυνα και οι δυνατότητες περίθαλψης βρίσκονται στο χείλος της εξάντλησης. Όλος ο κόσμος αναρωτιέται εάν υπάρχουν αρκετές κλίνες και αναπνευστήρες στα νοσοκομεία. Τα ασθενοφόρα περιμένουν ώρες έξω από τα επείγοντα για να εισάγουν τους ασθενείς. Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι, σε τέτοιες συνθήκες, μια τρομοκρατημένη κοινωνία θα άφηνε στην άκρη μια νέα θεσμική επίθεση κατά των δικαιωμάτων των γυναικών.

Ωστόσο, οι αρχές διαψεύστηκαν. Παρά την απαγόρευση των συγκεντρώσεων άνω των 5 ατόμων, η Πολωνία γνώρισε το ίσως μεγαλύτερο, από την αποκατάσταση του καπιταλισμού, κύμα διαδηλώσεων στο δρόμο. Ακόμα πιο σημαντικό: διαδηλώσεις έγιναν όχι μόνο στα μεγάλα αστικά κέντρα αλλά και στις μικρές πόλεις και τα χωριά. Ακόμα και εκείνες που έγιναν παγκοσμίως διάσημες για τις τρομακτικές αποφάσεις των τοπικών αρχών να υιοθετήσουν διακηρύξεις ότι αποτελούν «περιοχές απελευθερωμένες από ιδέες LGBT». Δεν ξέρουμε τί ακριβώς σήμαινε η εγκαθίδρυση τέτοιων «περιοχών», αλλά οι αποφάσεις αυτές των τοπικών αρχών αποτελούσαν αδίστακτη και εμετική επίθεση κατά των ανθρώπων που έχουν άλλη ταυτότητα από τους ετεροκανονικούς, έστω και αν δεν ξεπερνούσε τη συμβολική σφαίρα. Ορισμένες από αυτές τις τοπικές κοινότητες απέσυραν αργότερα τις σκανδαλώδεις αυτές αποφάσεις τους. Δεν είναι περίεργο αυτό, καθώς οι απομαγνητοφωνήσεις και καταγραφές των σχετικών συνεδριάσεων των αρχών έδειξε ότι αυτοί που υπερψήφισαν για τέτοιες «περιοχές» δεν ήταν σε θέση ούτε καν να ξέρουν τί σημαίνει το ακρωνύμιο LGBT. Όταν έγινε γνωστό πως ορισμένοι τοπικοί παράγοντες ήταν τόσο άσχετοι που μιλούσαν για «περιοχές LPB», τα κοινωνικά δίκτυα γέμισαν με κοροϊδίες: το ακρωνύμιο LPG παραπέμπει (από τις αγγλικές λέξεις «liquefied petroleum gas») σε «περιοχές χωρίς υγροποιημένο πετρέλαιο». Έστω και αν είναι δύσκολο να κατηγορηθούν οι παράγοντες αυτοί ότι είχαν πράγματι την πρόθεση να απαγορέψουν ένα τόσο δημοφιλές στην Πολωνία καύσιμο.

Λαϊκή εξέγερση...

Οι μικρές πόλεις, ακόμα και αυτές που βρίσκονται σε περιοχές που θεωρούνται οχυρά του PiS, αντέδρασαν στην απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου με τελείως διαφορετικό τρόπο από αυτά που φαντάζονταν ίσως οι πολιτικοί των κυβερνητικών θέσεων στη Βαρσοβία. Αντί να σιωπήσουν, χιλιάδες άνθρωποι άρχισαν να φωνάζουν χωρίς δισταγμό, στους δρόμους και στις πλατείες, δύο συνθήματα που δεν αφήνουν χώρο για αμφιβολίες: «wypierdalać», που μπορούμε να το μεταφράσουμε με το «άντε γαμηθείτε», και «jebać PiS» [= «γαμιέται το PiS»], δηλαδή με όρους εξαιρετικά χυδαίους.

Οι πρώτες διαμαρτυρίες -λαϊκές και αυθόρμητες- ξέσπασαν αμέσως μετά την ανακοίνωση της απόφασης του Δικαστηρίου από την Julia Przyłębska2. Εκατοντάδες άνθρωποι, σοκαρισμένοι και τρομαγμένοι από τη βαναυσότητα της απόφασης κατέβηκαν στους δρόμους το βράδυ της Πέμπτης 22 Οκτωβρίου. Οι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν μπροστά από το κτίριο του Συνταγματικού Δικαστηρίου και μετά βάδισαν προς την κεντρική έδρα του PiS, στην οδό Nowogrodzka στη Βαρσοβία. Από την αρχή, οι διαμαρτυρίες δημοσιοποιήθηκαν από ένα κοινωνικό κίνημα βάσης -την Ogólnopolski Strajk Kobiet (OSK) [= «Γενική απεργία γυναικών» (ΓΑΓ)]- που δημιουργήθηκε το 2016 κατά το κύμα της «μαύρης Δευτέρας» που ήδη αναφέραμε. Η γενικευμένη, πρωτόγνωρη, κοινωνική κινητοποίηση οδήγησε μάλιστα το κυβερνόν κόμμα να αποσύρει το σχέδιό του για πλήρη απαγόρευση της άμβλωσης που είχε εισαχθεί στη Δίαιτα3.

Η ΓΑΓ, φεμινιστική οργάνωση, της οποίας η πιο γνωστή αγωνίστρια είναι η Μάρτα Λέμπαρτ4, υπήρξε η δύναμη κλειδί στην οργάνωση των διαδηλώσεων σε όλη τη χώρα: χάρη στις επαφές της με αγωνιστές(-τριες) βάσης, εκατοντάδες πορείες οργανώθηκαν τις τελευταίες μέρες. Σε πολλές πόλεις και χωριά, οι διαμαρτυρίες ξέσπασαν αυθόρμητα, ιδιαίτερα χάρη στις προσπάθειες διάφορων άτυπων ομάδων. Την Παρασκευή 23 Οκτώβρη, χιλιάδες διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν μπροστά στη βίλα του Γιαροσλάβ Κασζύνσκι στη συνοικία Żoliborz της Βαρσοβίας. Επίσης ο κόσμος γέμισε την πλατεία Ελευθερίας στο Πόζναν και εκατοντάδες κεριά για κηδείες άναψαν μπροστά από τα τοπικά γραφεία του PiS στο Λοντζ. Οι πρώτες διαμαρτυρίες ήταν στην αρχή σχετικά ήρεμες -ήταν πιο πολλές οι τρομαγμένες γυναίκες που έκλαιγαν παρά τα χυδαία συνθήματα. Παρόλ’αυτά, ο δεξιός δημοσιογράφος Rafał Ziemkiewicz τις χαρακτήρισε «χυδαίες πουτάνες» στο twitter και τα φιλοκυβερνητικά μίντια συστηματικά προσπάθησαν να περιθωριοποιήσουν το μαζικό χαρακτήρα των διαμαρτυριών, υποτιμώντας τον αριθμό των συμμετεχόντων. Το σημείο καμπής ήταν οι δράσεις παρέμβασης στη διάρκεια των κυριακάτικων λειτουργιών στις εκκλησίες.

... που δεν εξαίρεσε τις εκκλησίες

Στο πλαίσιο της «κυριακάτικης λειτουργίας» οι διαμαρτυρόμενες γυναίκες διέκοψαν τις λειτουργίες φωνάζοντας συνθήματα υπέρ της άμβλωσης («Να προσευχηθούμε για το δικαίωμα στην έκτρωση»), χειροκροτώντας θορυβωδώς μέσα στις μητροπόλεις, πετώντας προκηρύξεις και γράφοντας σχετικά συνθήματα καθώς και το τηλέφωνο της Abortion Dream Team (μιας κοινωνικής οργάνωσης που βοηθάει τις Πολωνέζες να κάνουν έκτρωση στο εξωτερικό). Το βράδυ, στη Βαρσοβία, έγιναν διαδηλώσεις μπροστά από το Μουσείο της Μαρί Κιουρί και, σε όλη τη χώρα, οι διαμαρτυρίες μπροστά από τις εκκλησίες γίνονταν όλο και πιο έντονες. Βέβαια, αυτό προκάλεσε την ενόχληση των εθνικιστών και των σχολιαστών στα φιλικά τους μίντια, που καλούσαν έντονα να «υπερασπιστούμε τα ιερά μας». Μπροστά στην εκκλησία του Τίμιου Σταυρού, οδό Nowy Świat στη Βαρσοβία, οι διαδηλωτές βρέθηκαν μπροστά στην «Εθνοφυλακή», που είναι μια περίεργη παρακρατική οργάνωση που φτιάχτηκε και καθοδηγείται από τον Robert Bąkiewicz, έναν από τους οργανωτές της Ετήσιας Πορείας για την Ανεξαρτησία. Οι εθνικιστές «Υπερασπιστές της Εκκλησίας» επιτέθηκαν σε μια γριούλα και έριξαν στα σκαλιά μια νεαρή που αναγκάστηκε να πάει στο νοσοκομείο. Η επίθεση αυτή έγινε κάτω από τα μάτια της αστυνομίας, η οποία δεν προστάτευσε τις γυναίκες που διαμαρτύρονταν από την επίθεση των εθνικιστών.

Τα γεγονότα της Βαρσοβίας αύξησαν την κοινωνική μαχητικότητα. Στη συνέχεια, αυθόρμητες διαμαρτυρίες έγιναν με τελείως διαφορετικό πνεύμα: με κλείσιμο δρόμων τη Δευτέρα σε εκατοντάδες πολωνικές πόλεις και με δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε κάθε ένα από αυτά τα μπλόκα, απεργία γυναικών την Τετάρτη, κατά την οποία οι γυναίκες και οι άντρες που τις υποστήριζαν αρνήθηκαν να δουλέψουν, γιγαντιαίες πορείες φοιτητών και μαθητών σε όλη την Πολωνία. Τότε ήταν ο Γιάροσλαβ Κασζύνσκι κάλεσε σε αγώνα κατά των γυναικών που δεν θέλουν να υποταχτούν. Ο πρόεδρος του PiS κατακρίθηκε ανοιχτά που έτσι ενθάρρυνε την κοινωνία σε εμφύλιο πόλεμο: τα λόγια του έγιναν πυρίτιδα για να ριζοσπαστικοποιηθεί και ο λόγος των διαδηλωτών. Κατά τη μαγνητοσκόπηση του μηνύματός του, ο Κασζύνσκι έβαλε να του καρφιτσώσουν στο σακάκι του το σήμα της μαχητικής Πολωνίας, το σήμα δηλαδή που χρησιμοποίησαν οι εξεγερμένοι της Βαρσοβίας το 1944. Πέντε από τους επιβιώσαντες της εξέγερσης αυτής σχολίασαν σκληρά τη χρήση αυτή του συμβόλου τους, δηλώνοντας στην εφημερίδα Gazeta Wyborcza ότι ο Κασζύνσκι δεν έχει αυτό το δικαίωμα και ότι μια τέτοια παραποίηση είναι απαράδεκτη. Οι βετεράνοι της εξέγερσης επίσης εξέφρασαν τη στήριξή τους στη διαμαρτυρία, χαρακτηρίζοντάς την «δίκαιη» και -παρά την απειλή της επιδημίας- συμμετείχαν ενεργά και στις πορείες. Η μεγαλύτερη διαδήλωση έγινε την Παρασκευή 30 Οκτωβρίου στη Βαρσοβία: περίπου 100.000 με 150.000 άνθρωποι από όλη την Πολωνία κατέλαβαν τους δρόμους της πρωτεύουσας. Κατά την αστυνομία -που σύμφωνα με τους σχολιαστές τα υπο-εκτιμάει- πρόκειται για τη μεγαλύτερη λαϊκή διαδήλωση των τελευταίων χρόνων στην Πολωνία: πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι5 κατέβηκαν στους δρόμους εκατοντάδων πόλεων και χωριών.

Μεταξύ των διαδηλωτών, το πιο πολυπληθές τμήμα ήταν οι πολύ νέες γυναίκες και οι νεαρές -μαθήτριες, φοιτήτριες, καθώς και αυτές που λέγονται «ενήλικες νέες»-, δηλαδή κάτω των 35 ετών, που παίρνουν έτσι συνειδητά τις πρώτες τους κρίσιμες αποφάσεις. Η συμμετοχή αυτής της ηλικιακής ομάδας επέτρεψε και μια ειρωνεία ή και πρωτόγονο σαρκασμό στα πανό και στα συνθήματα. Τα πιο λαϊκά -όπως το «wypierdalać» (η πιο οξεία από τις πολωνικές χυδαιότητες, που στην ουσία διατάσσει τον αντίπαλο να φύγει αμέσως) και η μιντιατική κριτική της «υπερβολικής χυδαιότητας των διαδηλωτών, που κάνει κακό στην υπόθεση»- γρήγορα οδήγησαν σε δημιουργικούς μετασχηματισμούς. Έτσι μπορούσε να δει κανείς στα πανό συνθήματα όπως: «Σε παρακαλώ πολύ: ξεκουμπίσου» ή «Σε θερμοπαρακαλώ, αν θέλεις, θα μπορούσες να πας αλλού να γαμηθείς» ή «Σε παρακαλώ, δίνε του». Η αντίθεση ανάμεσα στη χρήση των ουδέτερων μορφών έκφρασης και στα εξαιρετικά έντονα συναισθήματα των μαζών των χιλιάδων ανθρώπων γινόταν, έτσι, κωμική.

Άλλα συνθήματα, από τα πιο δημοφιλή: «Όποιος ζει στην Πολωνία δεν γελάει στο τσίρκο» ή «Η κυβέρνηση δεν είναι έγκυος, μπορεί να διωχτεί», «Εάν τα παπαδοπαίδια έμεναν έγκυοι, η έκτρωση θα ήταν ιερή» ή «Όταν το κράτος δεν με προστατεύει, εγώ θα στηρίξω την αδελφή μου». Πολλά από αυτά μεταφέρουν το χιούμορ από τις ιντερνετικές συνήθειες ή από τα λαϊκά ψυχαγωγικά προγράμματα απευθείας στα πανό και στα συνθήματα: «Σήμερα έχουμε ραγκού πάπιας»6, «Το PiS κάνει τσάϊ με νερό από ραβιόλια», «Φοβάμαι να φιληθώ» και «Το μόνο που μένει είναι το πρωκτικό», είναι συνθήματα που εμφανίστηκαν ταυτόχρονα σε πολλές πόλεις και χωριά. Ένα μικρό βιντεάκι από μια φοιτητική διαδήλωση στη Βαρσοβία, που δείχνει νέους να χορεύουν ντίσκο στο ρυθμό του «Call on me» του Eric Prydz, του 2004, ήταν το πιο δημοφιλές. Αλλά, αντί για το στοίχο που επαναλαμβάνεται στο πρωτότυπο βιντεάκι, ο κόσμος φωνάζει «fuck PiS», που είναι το δεύτερο πιο συνηθισμένο σύνθημα των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων μετά το «Wypierdalać», που ήδη αναφέραμε. Το βιντεάκι έγινε πολύ γρήγορα viral και το τραγούδι «fuck PiS» του Cypis7, με βάση αυτό, αναμεταδιδόταν από τα φορητά μεγάφωνα σε όλες τις επόμενες διαδηλώσεις (και από τότε που γράφτηκε κατέγραψε 4,7 εκατομμύρια επισκέψεις στο Youtube).

Πόλεις και χωριά κινητοποιούνται

Ο εντυπωσιακός χαρακτήρας των διαμαρτυριών μετά την ανακοίνωση της απόφασης του Δικαστηρίου από την Πρζυλέμπσκα8 έγκειται στην πρωτόγνωρη επέκτασή τους. Οι «περιφορές» γίνονται ταυτόχρονα σε χιλιάδες πόλεις σε όλη χώρα, ιδιαίτερα στις μικρές πόλεις λίγων χιλιάδων κατοίκων. Σε ορισμένες πόλεις, οι διαδηλώσεις του Οκτώβρη ήταν οι πρώτες στην ιστορία τους. Σε πόλεις όπως οι Σζτουμ, Τρζεμπιάτοφ, Σάνοκ, Προύσζκοφ, Μυσλιμπόρζ, συμμετείχαν άνθρωποι που δεν είχαν ποτέ κατέβη στο δρόμο. Στα μίντια ακούγεται ότι αυτό θεωρείται σφήνα σε όλη την ιστορία της κοινωνικής αντίστασης στην Πολωνία, καθώς και ως το πρώτο βήμα προς έναν αληθινό διαχωρισμό μεταξύ κράτους και Εκκλησίας, που ώς τώρα δεν είναι παρά απατηλός.

Αυτό που έκαναν οι κοπέλες της Σζτσεσίνεκ, μιας πόλης 40.000 κατοίκων, είχε τεράστια απήχηση: στις 25 Οκτωβρίου, τα έβαλαν με έναν παπά που θέλησε να μιλήσει με τους απεργούς. Τον περικύκλωσαν φωνάζοντας: «Δείξε μας τη μήτρα σου», «Γύρνα στην εκκλησία σου» και τελικά «Πήγαινε αλλού να γαμηθείς». Οι έφηβες αυτές δέχτηκαν τη στήριξη όλων όσων διαδήλωσαν στην περιοχή και τα τοπικά μίντια δημοσίευσαν καταγραφές των πράξεών τους. Το ακροδεξιό και φιλοκυβερνητικό τηλεοπτικό κανάλι TVP Info παρουσίασε τη συμπεριφορά των νεαρών κοριτσιών ως σκανδαλώδη και χυδαία προσβολή προς τον άγιο αυτόν άνδρα της θείας κοινωνίας. Στην πραγματικότητα, ο «άγιος άνδρας» δεν έχει τίποτα το θείο. Επιπλέον, τον είχαν παλαιότερα απομακρύνει από τη θέση του και, στις διαδηλώσεις, έδειχνε μάλιστα το δάχτυλό του στους οδηγούς που στήριζαν τους διαδηλωτές.

Ενάντια στους πατριάρχες

Μια νέα λέξη που γνώρισε γρήγορα μεγάλη επιτυχία αναδύθηκε στο δημόσιο λόγο: «dziaders», που θα μπορούσαμε να το μεταφράσουμε με το «πατριάρχης», προς το πιο χυδαίο. Τα συνθήματα μίλαγαν για τη «δύση αυτών των πατριαρχών», δηλαδή για την επικαιρότητα της ανατροπής της πατριαρχίας. Ο «dziaders», ο προστάτης της πολωνικής συντηρητικής κοινωνικής τάξης, είναι ένα εξαιρετικά κοινό πρόσωπο στην Πολωνία: μπορεί να είναι ένας θείος σε μια οικογενειακή γιορτή, ένας καθηγητής πανεπιστημίου που να επαναλαμβάνει στα μαθήματά του ότι οι γυναίκες δεν θα έπρεπε να σπουδάζουν, ή ένας από τους υπουργούς της σημερινής κυβέρνησης PiS (στην οποία υπάρχει μόνο μία γυναίκα, που είναι υπουργός οικογένειας και κοινωνικής πολιτικής). Οι Πολωνέζες, κουρασμένες από την περιθωριοποίηση επί πολλά χρόνια στην πολιτική ζωή και από το να έχουν να υφίστανται την ηθική της θυσίας για την οικογένεια, είναι αυτές που οδήγησαν τη διαμαρτυρία ενάντια στους άνδρες της εξουσίας -τόσο της κοσμικής όσο και της εκκλησιαστικής εξουσίας- που τις αντιμετωπίζουν με τρόπο συγκαταβατικό, χωρίς σεβασμό και ως αντικείμενα, επιβάλλοντας σε αυτές τις δικές τους γνώμες στο όνομα της «υπεράσπισης των αξιών και των παραδόσεων». Το βροντερό «Πάτε να γαμηθείτε αλλού», που φώναζαν οι δεκαπεντάχρονες του Σζτσέσινεκ, μπορεί να ανατρέψει την πατριαρχία στην Πολωνία, η οποία τόσο καλά διατηρήθηκε στις πολιτικές απόψεις κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Με το καθεστώς του PiS, το Συνταγματικό Δικαστήριο έχασε τα ψήγματα της, ήδη αμφίβολης, πολιτικής ανεξαρτησίας του. Αποτελείται από ανθρώπους που διορίζονται στη θέση αυτή από τους ηγέτες του κόμματος στην εξουσία. Μεταξύ τους είναι η Κρυστύνα Πάβλοβιτς, γνωστή για την κλίση της στο να βρίζει χυδαία τους πολιτικούς αντιπάλους, και ο τέως κομμουνιστής εισαγγελέας Στάνισλαβ Πιότροβιτς, υπάκουο μέλος του Πολωνικού Ενιαίου Εργατικού Κόμματος, που είχε απαγγείλει τις καταδίκες κατά των αγωνιστών του συνδικάτου Solidarnosc και που, κατόπιν, ανακυκλώθηκε απολύτως στις περιστάσεις της φιλελεύθερης δημοκρατίας, μετατρέποντας τον (σταλινικής έκδοσης) μαρξισμό-λενινισμό του σε έναν μαχητικό καθολικισμό. Ο Πιότροβιτς έγινε διάσημος το 2001 με την υπεράσπιση ενός παπά που κατηγορήθηκε για παιδοφιλία. Μετά την άνοδο στην εξουσία του PiS το 2015, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αποδιάρθρωση του τότε Συνταγματικού Δικαστηρίου για να καταλήξει στο τέλος να γίνει μέλος του. Πήρε το πόστο αυτό, έστω και για δάκρυα, μια που στις βουλευτικές εκλογές του 2019 δεν κατάφερε να επανεκλεγεί βουλευτής. Η πρόεδρος του Δικαστηρίου αυτού, η Ζούλια Πρζυλέμπσκα, είναι μια δικαστής που επικρίνεται από την κοινότητα των νομικών για την έλλειψη σεβασμού στους νομικούς κανόνες -το διατυπώνουμε όσο πιο διπλωματικά γίνεται!

Για τη νομιμότητα των αμβλώσεων

Η πρόσβαση σε νόμιμη άμβλωση είναι το αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων στην Πολωνία από πολλά χρόνια. Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το σχετικό πλαίσιο για τη διακοπή της κύησης άλλαξε πολλές φορές, αλλά η νομιμοποίηση της άμβλωσης, που εισήχθη το 1956, εξαιτίας των πολύ δύσκολων συνθηκών ζωής των γυναικών, προσέφερε μεγάλο εύρος ερμηνειών. Στην πράξη, προέβλεπε μια σχετικά εύκολη διαδικασία για τη διακοπή της κύησης σε δημόσιο ίδρυμα. Ωστόσο, η τεχνική και νομική διαθεσιμότητα για άμβλωση προσέκρουε σε ένα ισχυρό ταμπού της κοινωνίας, αποδίδοντας και ηθικό βάρος στις γυναίκες που είχαν αθέλητες εγκυμοσύνες. Η προπαγάνδα για την «προστασία της ζωής», ενάντια σε αυτό που οι σημερινοί οπαδοί της κυβέρνησης ονομάζουν «ευγονική άμβλωση», θριάμβευσε το 1993, όταν υιοθετήθηκε η νομοθεσία για τον οικογενειακό προγραμματισμό. Αυτή υιοθετήθηκε πριν από τη Σύμβαση μεταξύ Βατικανού και Δημοκρατίας της Πολωνίας.

Κατά το κύμα των κοινωνικών και οικονομικών μετασχηματισμών μετά το 1989, ο καθολικός φονταμενταλισμός δυνάμωσε και εγκαταστάθηκε ως κυρίαρχο πολιτικό ρεύμα. Η Εκκλησία σταμάτησε να χρησιμεύει ως κέντρο ανοιχτής στήριξης σε ένα πλατύ φάσμα κύκλων της αντιπολίτευσης που παλεύουν κατά του αυταρχικού καθεστώτος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας -και όχι μόνο αυτών που αναφέρονταν στον χριστιανισμό. Η πολιτική της επιρροή, κατά τη δεκαετία του 1990, τροφοδότησε έναν ριζοσπαστικά συντηρητικό λόγο, που είχε απήχηση τόσο στις πολωνικές λαϊκές τάξεις όσο και σε ένα τμήμα της αναδυόμενης μεσαίας τάξης μέσα στις νέες καπιταλιστικές συνθήκες. Και μετά το 1989, πολύ λίγες πολιτικές οργανώσεις με κάποιο βάρος επιχείρησαν να προωθήσουν αντικληρικές διεκδικήσεις. Η αφαίρεση από τις γυναίκες της πρόσβασης σε νόμιμη άμβλωση βαπτίστηκε «συμβιβασμός για την άμβλωση». Αν δεν υπήρχε ο εξαιρετικός πόνος στον οποίο καταδικάστηκαν χιλιάδες γυναίκες από τη νομοθεσία του 1993, η χρήση της λέξης «συμβιβασμός» θα μπορούσε να θεωρηθεί ως δείγμα μαύρου χιούμορ. Ο «συμβιβασμός» αυτός έγινε, χωρίς τις ίδιες τις Πολωνέζες, ανάμεσα στην ιεραρχία της Εκκλησίας και την πολιτική δεξιά, με μια ελάχιστα ενεργή αντίθεση από τις κύριες ομάδες της αριστεράς και του κέντρου. Παρόλο που στο κοινοβούλιο, οι χώροι αυτοί ψήφισαν κατά της αντι-αμβλωτικής νομοθεσίας, στα επόμενα χρόνια απομακρύνθηκαν από το ζήτημα του δικαιώματος στη διακοπή της κύησης προσπαθώντας να δημιουργήσουν καλές σχέσεις με την Εκκλησία. Η στήριξη του «συμβιβασμού» έγινε η δικαιολογία για να απομακρυνθούν από το θέμα. Η παράνομη έκτρωση ήταν η κυρίως ωφελημένη από αυτή την κατάσταση.

Μετά από πολιτικές αποφάσεις, η Πολωνία έγινε, από τη δεκαετία του 1990, μια πηγή φτηνής εργατικής δύναμης για όλη την Ευρώπη. Οι χαμηλοί μισθοί, κυρίως εκτός των μεγάλων πόλεων, έκαναν ώστε πολύ λίγες γυναίκες που ήθελαν να κάνουν έκτρωση να μπορούν να σκεφτούν να πάνε σε κλινική στην Αυστρία ή τη Γερμανία ή ακόμα και στη Σλοβακία όπου οι τιμές είναι πιο χαμηλές. Ορισμένες, αντιμέτωπες όχι μόνο με τις υλικές στερήσεις αλλά και με την έλλειψη στήριξης από τους φίλους τους ή τους συγγενείς τους, αποφασίζουν στην απελπισία τους να προσφύγουν στις υπηρεσίες ιδρυμάτων, πάνω – κάτω επαγγελματικών, που βρίσκονται στην Πολωνία. Η Ομοσπονδία Γυναικών και Οικογενειακού Προγραμματισμού εκτιμάει πως πάνω από 100.000 παράνομες εκτρώσεις γίνονται κάθε χρόνο. Ο επίσημος αριθμός ανέρχεται σε 1.100, από τους οποίους οι 1.000 (το 2018) έγιναν εξαιτίας «ανεπανόρθωτης βλάβης του εμβρύου». Η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου μεταφέρει de facto την έκτρωση στην Πολωνία από τις δημόσιες κλινικές προς τις ιδιωτικές αίθουσες γυναικολογικών ιατρείων.

Ενάντια στους καθολικούς φονταμενταλιστές

Όταν, τον Οκτώβρη του 2020, η αντίθεση προς τη σκλήρυνση της αντι-αμβλωτικής νομοθεσίας άρχισε να διαδηλώνει μπροστά, και μερικές φορές ακόμα και μέσα, στις καθολικές εκκλησίες, έγινε σαφές ότι οι αρχές της Εκκλησίας δεν θα μπορούν πλέον να αποσυρθούν σε μια θέση άνετης ουδετερότητας. Η συνευθύνη του κλήρου στη δημιουργία συνθηκών που επιτρέπουν στους φανατικούς «υπέρ της ζωής» να γίνουν καθεστώς είναι πλατιά αποδεκτή. Ένα τεράστιο ρόλο στην ανάπτυξη της ιδέας για προστασία των «παιδιών στη φάση πριν από τη γέννηση της ζωής» (sic) έχουν οργανώσεις καθολικών φονταμενταλιστών όπως η Ordo Iuris, που διαθέτει στρατιές πολυμήχανων δικηγόρων, καλοπληρωμένων από Νοτιο-αμερικάνους φανατικούς. Η Ordo Iuris αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη απειλή για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Πολωνία. Τα μέλη της προσπαθούν να ενσωματώσουν τις φανατικές αντιλήψεις τους στο πολωνικό δίκαιο. Και, όπως μπορούμε να το διαπιστώσουμε, αποτελεσματικά.

Στη δεξιά πλευρά του φάσματος, είναι τα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα, όπου διανοητικά εξαθλιωμένοι δημοσιογράφοι, φανατισμένοι και υπερόπτες, προβάλλουν βίαιες βρισιές κατά των γυναικών, κατά της κοινότητας LGBT, κατά της πολιτικής αντιπολίτευσης και πρακτικά όλων όσων κινδυνεύουν να βρεθούν απέναντι στη φυλοκυβερνητική ομάδα. Μεταξύ αυτών των φωνακλάδων ναρκισσιστών είναι και ο Rafał Ziemkiewicz που ήδη προαναφέραμε ο οποίος διακρίνεται από ιδιαίτερη βαναυσότητα, που ο ίδιος και άλλοι όμοιοί του την λένε «ανυπακοή». Οι δηλητηριώδεις επιθέσεις κατά των γυναικών που αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους μπορεί να συνοδεύονται και από ένα μάτσο θεωρίες συνωμοσίας, για παράδειγμα με τη μορφή ψευτο-επιστημονικών επιχειρημάτων για τη βλαβερότητα όλων των ειδών αντισύλληψης, εκτός της μεθόδου του «ημερολογίου» (που άλλοι την ονομάζουν «ρουλέτα του Βατικανού»), καθώς και από εμετικές παρουσιάσεις των λόγων που υποτίθεται σπρώχνουν τις Πολωνέζες σε έκτρωση. Οι οπαδοί του «δικαιώματος στη ζωή» (των εμβρύων) μιλάνε για πασιφανώς «ευγονικά» κίνητρα. Αυτή είναι η περίπτωση εμβρίων με τρισωμία 219. Προσπαθούν να μας πείσουν πως οι αποφάσεις διακοπής της κύησης βασίζονται κυρίως στις εξαιρετικά εγωιστικές διαθέσεις μητέρων, που έχουν παραμορφωθεί από την πολιτιστική επιρροή της «σάπιας Δύσης»: αυτές οι αγριάνθρωπες γυναίκες δεν θέλουν να αγαπήσουν τα ανάπηρα παιδιά τους και αρνούνται την αξία της ζωής τους. Τέτοιες σοκαριστικές απόψεις διαδίδονται όχι μόνο από θρησκευτικούς φανατικούς που μοιράζουν έντυπα μπροστά από εκκλησίες προειδοποιώντας για «μασονικές, εβραϊκές, κομμουνιστικές συνωμοσίες» και κατά της «ιδεολογίας LBGT». Επιπλέον συμμετέχουν στην πολιτική και στο περιεχόμενο με το οποίο μας βομβαρδίζει η δημόσια τηλεόραση, με τα λεφτά των φόρων μας.

Κατά τη δεξιά ερμηνεία της πολωνικής κουλτούρας, τα παιδιά αποτελούν την ύψιστη αξία -αν και αυτό εφαρμόζεται μόνο για τα «αγέννητα παιδιά» (έμβρυα) και τα πολύ μικρά παιδιά πριν αποκτήσουν δικές τους ιδέες. Κατά την αντίληψη της πολωνικής ριζοσπαστικής συντηρητικής δεξιάς, μια έφηβη που αγωνίζεται για το δικαίωμά της να έχει τη δική της αξιοπρέπεια δεν μπορεί παρά να είναι κακομαθημένη ή χειραγωγούμενη. Αλλά οι εκκλήσεις αυτές για πατριαρχική και συγκαταβατική τάξη, από παντογνώστες πολιτικούς και άλλους υπερασπιστές των «παραδοσιακών πολωνικών αξιών», χάνουν την επιρροή τους μπροστά στη σύγκλιση κοινωνικών αντιθέσεων που σήμερα αναπτύσσονται. Παρόλο που η δυναμική των διαδηλώσεων στο δρόμο σήμερα βρίσκεται κάπως σε κάμψη (δεν μπορεί κανείς να περιμένει παρόμοια πλήθη με αυτά του Οκτώβρη να κατεβαίνουν συνεχώς στο δρόμο), παραμένει η πραγματικότητα μιας σύγκλισης πολλών κοινωνικών ομάδων στην έμπρακτη αντίσταση απέναντι στις εξουσίες. Και, παρόλο που μπορεί να μοιάζει απολύτως απίστευτο, τη στιγμή της κορύφωσης της πανδημίας του Covid-19, είμαστε μπροστά σε μια κατάσταση για την οποία μπορούμε να πούμε χωρίς υπερβολή ότι, αν δεν έχει επαναστατικό χαρακτήρα, βρίσκεται πάντως εξαιρετικά κοντά του.

Μετά την ελπιδοφόρα έκπληξη

Η έκταση της κινητοποίησης αυτής είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή καθώς, εδώ και πολλά χρόνια, η πολωνική κοινωνία μοιάζει να έχει ειρηνευτεί, μακρυά από μια ταξική πάλη μεγαλύτερου εύρους. Η ιδιαιτερότητα της ανάπτυξης του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού στην Πολωνία ξεπερνάει το θέμα του παρόντος άρθρου, αλλά είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι οι ίδιες αυτές μάζες που διαδηλώνουν τόσο έντονα σήμερα εμφανίζονταν ώς τώρα ως εξαιρετικά απαθείς και απολίτικες, ακόμα και σε σχέση με άλλες χώρες του τέως ανατολικού μπλοκ.

Ασφαλώς θα πρέπει να αποφύγουμε τις ευφορίες. Γιατί οι σημερινές διαμαρτυρίες έγιναν ήδη και αιτίες εντάσεων ανάμεσα σε χώρους που ενοποιήθηκαν στην άρνησή τους της απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Εξαιτίας της ανυπαρξίας οργανωμένου μαζικού εργατικού κινήματος (εκτός των εξασθενισμένων συνδικάτων, εκ των οποίων μερικά διστάζουν να πάρουν σαφή θέση για την έκτρωση και άλλα συνεργάζονται ανοιχτά με την άκρα δεξιά, ακόμα και τη νεοφασιστική, όπως η Σολινταρνόσκ, που ποδοπατάει ντροπιαστικά την ιστορική της κληρονομιά), η αριστερά δεν πολυακούγεται. Αφενός, πρέπει να υπογραμμίσουμε τη μεγάλη αποφασιστικότητα και την αξία των βουλευτών της Lewica10 και των αγωνιστών πολλών κοινωνικών και πολιτικών οργανώσεων που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις. Αλλά, αφετέρου, επίσης να πούμε ότι η δημιουργία ενός οργανισμού με το όνομα Συμβουλευτικό Συμβούλιο από την ΓΑΓ προκάλεσε μεγάλες διαφωνίες.

Σύμφωνα με αυτές που το κάλεσαν, το Συμβούλιο αυτό πρέπει να παίξει αποκλειστικά συμβουλευτικό ρόλο στην υπηρεσία του μαζικού κινήματος. Ωστόσο, αποτελείται κυρίως από ανθρώπους που συνδέονται με το χώρο των ΜΚΟ της Βαρσοβίας, με πανεπιστημιακούς οργανισμούς και με πολιτικές οργανώσεις. Μεταξύ τους βρίσκουμε, για παράδειγμα, έναν τέως υπουργό, απαξιωμένο από τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση του PO11. Το Συμβούλιο αυτό δεν επιλέχτηκε με δημοκρατική διαδικασία, αλλά με πρωτοβουλία των ηγετών της ΓΑΓ και των συμμάχων της. Το Συμβούλιο διακηρύσσει ότι, επιπλέον από τα ζητήματα των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, θα αναλύει και τα ζητήματα που θέτουν οι διαδηλωτές στους χώρους των δικαιωμάτων των εργαζομένων, της κοινωνικής πολιτικής, του εκπαιδευτικού συστήματος ή της οικολογίας. Δεν είναι πολύ σαφές ποιά θα είναι ακριβώς η δουλειά και ο στόχος του οργανισμού αυτού. Αλλά είναι σαφές ότι μέσα του υπάρχουν άνθρωποι που έχουν εξαιρετικά διαφορετικές απόψεις στα θεμελιακά ζητήματα, όπως για τις «συμβάσεις σκουπίδια»12. Υπάρχει επομένως ο κίνδυνος ένα συμβούλιο που έχει εκλεγεί με μη δημοκρατικό τρόπο και του οποίου οι στόχοι δεν είναι σαφείς να οδηγήσει σε διασπάσεις πριν καν φτάσει να γνωστοποιήσει τα πορίσματα της δουλειάς του.

Δεν είναι ωστόσο αυτός ένας λόγος για να βυθιστούμε στη μοιρολατρία. Το Συμβούλιο αυτό θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο, για παράδειγμα συντονίζοντας την υπεράσπιση των αγωνιστριών που οι αρχές αρχίζουν ήδη να καταστέλλουν. Θεωρητικά, οι αγωνίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών στις μικρές πόλεις είναι οι πιο ευάλωτες, γιατί δεν διαθέτουν μεγάλη κοινωνική και μιντιακή βάση. Ήδη απειλούνται με ποινές που μπορεί να φτάσουν και έως 8 χρόνια φυλακή, με απολύσεις ή με διάφορες μορφές εξοστρακισμών. Αλλά ταυτόχρονα διαθέτουν και μια ιδιαίτερη δύναμη, καθώς στις εξαιρετικές περιστάσεις, προσέλκυσαν την αλληλεγγύη ενός πρωτόγνωρου κινήματος σε όλη την Πολωνία. Φαίνεται πως ένα από τα πιο σημαντικά συνθήματα της έρπουσας πολωνικής επανάστασης, το «Δε θα βρεθείς πλέον ποτέ μόνη», βρίσκει αυτή τη φορά την έμπρακτη επιβεβαίωσή του.

J.D. και Z.R.

Βαρσοβία 8 Νοεμβρίου 2020

Από το Inprecor 679-680, Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2020

1Οι J.D. και Z.R. είναι αγωνιστές της πολωνικής ριζοσπαστικής αριστεράς. Και οι δύο (αυτή και αυτός) δουλεύουν σε δημόσιους οργανισμούς του πολιτιστικού τομέα. Για να μην κινδυνέψουν από απόλυση, εξαιτίας της απαγόρευσης «να δηλώνουν δημόσια πολιτικές απόψεις», αποφασίσαμε να μη δημοσιεύσουμε τα ονόματά τους. [Οι σημειώσεις και οι υπότιτλοι είναι του Inprecor, εκτός αν αλλιώς αναφέρεται]

2Η Ζούλια Πρζυλέμπσκα, νομικός και διπλωμάτης, γεννημένη στις 16 Νοεμβρίου 1959, εκλέχτηκε μέλος του Συνταγματικού Δικαστηρίου στις 15 Δεκεμβρίου 2015 από τους βουλευτές του PiS της Δίαιτας (κάτω Βουλή). Το Δεκέμβρη του 2016, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Andrzej Duda (PiS) τη διόρισε πρόεδρο του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Σύμφωνα με πολλούς νομικούς, μεταξύ τους και οι παλαιότεροι πρόεδροι του Δικαστηρίου αυτού, ο διορισμός αυτός ήταν παράνομος.

3Δίαιτα είναι η Κάτω Βουλή του Κοινοβουλίου [Στ”4”].

4Η Marta Lempart, νομικός και μία από αυτές που ίδρυσαν την πολωνική οργάνωση ΓΑΓ (Ogólnopolski Strajk Kobiet OSK) που διεκδικεί την ελεύθερη έκτρωση, είναι μία από αυτές που οργάνωσαν την «μαύρη διαμαρτυρία» -δηλαδή την κινητοποίηση των γυναικών κατά της προσπάθειας να περάσει ένας νόμος που θα απαγόρευε πλήρως την άμβλωση στην Πολωνία το Σεπτέμβρη-Οκτώβρη2016- και που κάλεσε για τη «Μαύρη Δευτέρα» (3 Οκτωβρίου 2016) -που ήταν η πρώτη απεργία γυναικών στην Πολωνία. Η τότε κινητοποίηση ανάγκασε την κυβέρνηση του PiS να αποσύρει το νομοσχέδιό της. Επίσης πήρε μέρος στην οργάνωση των κινημάτων υπεράσπισης της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, ενάντια στην παιδοφιλία των κληρικών στην Πολωνία, και για την υποστήριξη των LGBT+ και των ανθρώπων με αναπηρίες. Και πολύ φωναχτά δήλωσε δημοσίως τη σημερινή της συμμετοχή.

5Ο πληθυσμός της Πολωνίας, το 2020, υπολογίζεται σε 38 εκατομμύρια.

6Το επίθετο [Kaczyński] του προέδρου του PiS, αν παρθεί κυριολεκτικά, παραπέμπει σε πάπια (που στα πολωνικά είναι: kaczka).

7Βλέπε : https://www.youtube.com/watch?v=FQq6Mwv_jpw

8Αυτό το Συνταγματικό Δικαστήριο, που αναδιαρθρώθηκε εκ βάθρων από το PiS το 2015 (αναδιάρθρωση που ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση αμφισβήτησε), δεν έχει μεγάλη σχέση με μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη, ακόμα και τυπικά. Δεν διαθέτει νομιμοποίηση, όπως ούτε και η Πρόεδρός του, εξού και πολύ συχνά κατονομάζεται «Δικαστήριο της Πρζυλέμπσκα».

9Γνωστό και ως «σύνδρομο Down» [Στ«4»].

10Lewica (= η Αριστερά) είναι το όνομα της πολιτικής συμμαχίας που αποτελείται από το SLD (Συμμαχία της Δημοκρατικής Αριστεράς, που προέρχεται από το Πολωνικό Ενοποιημένο Εργατικό Κόμμα, το οποίο κυβερνούσε από το 1944 ώς το 1989), το κόμμα Wiosna (Η Άνοιξη, ένα κεντρο-αριστερό κόμμα που ιδρύθηκε από τον Robert Biedron, αγωνιστή LGBT και δημοσιογράφο, το 2019), την Lewica Razem (Αριστερά Μαζί, ένα κόμμα στα αριστερά του SLD που ιδρύθηκε το 2015), το PPS (Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, που αναφέρεται στη σοσιαλδημοκρατική παράδοση) και πολλές άλλες μικρές πολιτικές οργανώσεις, όπως η Φεμινιστική Πρωτοβουλία, καθώς και ένα αγροτικό συνδικάτο και ένα φοιτητικό συνδικάτο. Η Lewica κατέλαβε την τρίτη θέση στις εκλογές του Οκτωβρίου του 2019, εκλέγοντας 49 βουλευτές (24 SLD, 19 Wiosna και 6 Lewica Razem) καθώς και δύο γερουσιαστές (1 Wiosna και 1 PPS).

11Η Platforma obywatelska (Πλατφόρμα πολιτών) είναι το κύριο νεοφιλελεύθερο συντηρητικό πολωνικό κόμμα και ιδρύθηκε το 2001 από ορισμένους τομείς που προέρχονταν από την Εκλογική Συμμαχία Αλληλεγγύη (AWS, από την οποία επίσης προέρχεται το PiS) και την Ενότητα για Ελευθερία (UW, η οποία είχε τις ρίζες της στα φιλελεύθερα ρεύματα της πολωνικής αντιπολίτευσης και του συνδικάτου Solidarnosc). Η PO κυβέρνησε την Πολωνία από το Νοέμβρη του 2007 ώς το Νοέμβριο του 2015, ενώ και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, από το 2010 ώς το 2015, B. Komorowski, επίσης προερχόταν από τις γραμμές του. Στις εκλογές του 2019, η εκλογική συμμαχία που συγκρότησαν η PO (μαζί με το μικρό αριστερό κόμμα Inicjatywa Polska -iPL, Πολωνική Πρωτοβουλία), το φιλελεύθερο κόμμα Nowoczesna (Σύγχρονο) και το μικρό Πράσινο Κόμμα εξέλεξε 134 βουλευτές (111 βουλευτές PO, 8 Nowoczesna, 4 iPL, 1 Πράσινο) και 40 γερουσιαστές (όλοι PO). Το PO ανήκει στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, στο οποίο σήμερα πρόεδρος είναι ο τέως πρωθυπουργός του, ο Donald Tusk.

12Οι «συμβάσεις σκουπίδια» δεν είναι πραγματικές συμβάσεις εργασίας, είναι εμπορικές συμβάσεις που επιτρέπουν να προσληφθεί κάποιο/α για να κάνει συγκεκριμένο έργο. Οι εργαζόμενοι που έτσι προσλαμβάνονται δεν έχουν ορισμένο ωράριο εργασίας ούτε ασφάλιση υγείας. Ο αριθμός όσων ζουν αποκλειστικά με τέτοιες «συμβάσεις σκουπίδια» αυξήθηκε με την κυβέρνηση του PiS και έφτασε, στα τέλη του 2019,τα 1.200.000 εργαζομένους(-ες).