Μια σύγκλιση κρίσεων, κυριαρχούμενη από την πανδημία του Covid-19

Ανακοίνωση του Εκτελεστικού Γραφείου της 4ης Διεθνούς

Εισαγωγή

Το 2020 είδε τη σύγκλιση τριών μεγάλων κρίσεων, εκ των οποίων η πλέον σημαδιακή είναι η πανδημία Covid-19, η οποία, ενώ φάνηκε να φτάνει σε μια κορύφωση στο δεύτερο τρίμηνο, αγγίζει και πάλι πρωτόγνωρα επίπεδα μόλυνσης. Σε αυτήν προστίθενται:

- οι ακραίες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, με τις πυρκαγιές στην Καλιφόρνια και στη Βραζιλία και με τις γενικευμένες πλημμύρες στην Ασία.

- η ενισχυμένη νεοφιλελεύθερη επίθεση, με τις καπιταλιστικές κυβερνήσεις να προσπαθούν να αποκαταστήσουν τις απώλειες από την περίοδο των lockdown.

- μια νέα ανάδυση τοπικών διενέξεων, όπως στην ανατολική Μεσόγειο, στο πλαίσιο μιας συνεχούς πάλης για την πολιτική ηγεμονία.

Ταυτόχρονα, η αβεβαιότητα σε σχέση με τις αμερικάνικες προεδρικές εκλογές αποτελεί παράγοντα της διεθνούς κατάστασης. Είναι πολύ νωρίς για να πούμε πώς θα μοιάζει ο κόσμος στα τέλη του 2020 και σε ποιό βαθμό θα έχει αλλάξει βαθιά.

Οι συνδυασμένες επιπτώσεις των κρίσεων αυτών αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο οι φτωχοί εργαζόμενοι και, μεταξύ τους, ιδιαίτερα οι γυναίκες, οι μαύροι και οι εθνικές μειονότητες, οι πληθυσμοί της υπαίθρου, πλήττονται από όλες αυτές τις κρίσεις. Οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, σε θέσεις απασχόλησης και σε μέσα επιβίωσης, εκπαίδευσης, στέγης, συνδυάζονται για να δημιουργήσουν ένα όλο και πιο διευρυμένο στρώμα από φτωχοποιημένους και απόκληρους σε όλον τον κόσμο. Αγώνες και κινήματα αναδύονται που αμφισβητούν τις αυταρχικές κυβερνήσεις που αδιαφορούν για την υγεία των πληθυσμών τους, αμφισβητούν τις επικίνδυνες συνθήκες των πολιτικών «επιστροφής στην εργασία» με μόνο στόχο την κερδοφορία της καπιταλιστικής οικονομίας, που υπογραμμίζουν την ιδιαίτερη θέση των γυναικών και των εθνικών μειονοτήτων στο σύνολο των ουσιαστικών εργαζομένων. Οι αγώνες αυτοί πήραν δραματική τροπή με το κίνημα Black Lives Matter στις ΗΠΑ, που αμφισβητεί ταυτόχρονα και το ρατσισμό και την αστυνομική βία και που επεκτάθηκε γρήγορα σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο ως κίνημα αλληλεγγύης, αλλά και αμφισβητώντας και τις τοπικές εκδηλώσεις ρατσισμού και αστυνομικής βίας.

Μια πανδημία που παρατείνεται

Αρχές Ιούνη, πέντε μήνες μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού, αυτή είχε ήδη προκαλέσει πάνω από 400.000 θανάτους στον κόσμο, με περισσότερα από 6,8 εκατομμύρια επισήμως κρούσματα σε πάνω από 216 χώρες, ενώ περισσότεροι από 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι κλείστηκαν στα σπίτια τους γύρω στον Απρίλιο.

Όταν η πανδημία άρχισε να περιορίζεται στην Ευρώπη, μετά από την υποχώρησή της στην Κίνα και την Άπω Ανατολή στις αρχές της Άνοιξης -αλλά ενώ είχε αρχίσει ήδη η έκρηξη ιδιαίτερα στη Βόρειο και στη Νότιο Αμερική-, ετίθετο το ερώτημα σε ποιό βαθμό θα υπήρχε δεύτερο επιταχυνόμενο κύμα κρουσμάτων ή αν ο ιός θα μεταλλασσόταν σε πιο ήπιες μορφές. Οι αβεβαιότητες παρέμεναν έντονες.

Στα μέσα Οκτωβρίου, ο συνολικός αριθμός θανάτων στον κόσμο έφτανε τα 1,2 εκατομμύρια και τα επιβεβαιωμένα κρούσματα ξεπερνούν τα 40 εκατομμύρια. Οι ΗΠΑ, η Ινδία και η Βραζιλία συνεχίζουν να βρίσκονται επικεφαλής στον κατάλογο των θανάτων και των κρουσμάτων, αλλά το ποσοστό μόλυνσης αυξάνει παντού, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, όπου το Ηνωμένο Βασίλειο έχει καταγράψει πάνω από 43.000 θανάτους και η Γαλλία, όπως και η Ισπανία, ξεπερνούν η κάθε μία τους 33.000 θανάτους.

Σε πολλές από αυτές τις χώρες, ο αριθμός των κρουσμάτων, των ασθενών ή των θανάτων, από κορονοϊό είναι γνωστό ότι υποτιμάται, πρώτον εξαιτίας της πολιτικής βούλησης ορισμένων ηγετών που αρνούνται τη σοβαρότητα της κατάστασης, αλλά και εξαιτίας της έλλειψης μέσων για τεστ, για νοσοκομειακή περίθαλψη, για συγκεντροποίηση των στοιχείων για covid-19.

Απέναντι στην υγειονομική καταστροφή του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελευθερισμού, πολλές κυβερνήσεις, με την πίεση του υγειονομικού τους προσωπικού και της κοινής γνώμης, θέλησαν να ελέγξουν την κατάσταση υιοθετώντας ισχυρά μέτρα. Η επίπτωση αυτού ήταν μια ύφεση της επιδημίας -στις αρχές της Άνοιξης στην Κίνα και στην Άπω Ανατολή, στα τέλη της Άνοιξης στην Ευρώπη και στη Νέα Αγγλία [βορειοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ]- το οποίο οδήγησε σε πάνω-κάτω σημαντική άρση των μέτρων εγκλεισμού, με διατήρηση των μέτρων αποστασιοποίησης, σε κοινωνίες τραυματισμένες από τη βία της ασθένειας και των κρατικών μέτρων που υιοθετήθηκαν. Στις περισσότερες χώρες της Βορείου και της Νοτίου Αμερικής, στην Ινδία και στις άλλες χώρες της Ασίας και της Αφρικής, η πανδημία συνέχισε να αναπτύσσεται αργά, με πολύ διαφοροποιημένα μέτρα προστασίας. Μερικές χώρες, όπως η Αργεντινή ή οι Φιλιππίνες, γνώρισαν εγκλεισμούς διαρκείας από τον Απρίλιο!

Με την έλευση του Φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο, ένα δεύτερο ισχυρό κύμα κρουσμάτων αρχίζει να επιβεβαιώνεται στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, με νέα μέτρα περιορισμού, με ενισχυμένες καραντίνες για τους ταξιδιώτες, έως και ιδιαίτερα κατασταλτικά μέτρα, με νέους εγκλεισμούς και απαγορεύσεις κυκλοφορίας -που συχνά διαφοροποιούνται σε περιφερειακό επίπεδο- σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης.

Οικονομική κρίση

Οι επιπτώσεις της συρρίκνωσης της οικονομίας, που προκάλεσαν άμεσα ή έμμεσα τα μέτρα εγκλεισμού των πληθυσμών, με μηδενικά ή τελείως ανεπαρκή χρηματικά αντισταθμίσματα και, στο βάθος, μια χρηματοπιστωτική κρίση που υπέβοσκε ήδη από καιρό, αρχίζουν να συγκεκριμενοποιούνται περισσότερο: πτώση του ΑΕΠ (ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος) κατά 10% σε μέσον όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ (Ευρώπη, Βόρειος Αμερική, Ιαπωνία, Νότιος Κορέα, Αυστραλία, ...) στο β’τρίμηνο του 2020 (για σύγκριση, η μείωση ήταν -2,3% το 2009, κατά την προηγούμενη χρηματοπιστωτική κρίση). Μείωση κατά 25% στην Ινδία, 20% στο Ηνωμένο Βασίλειο, 17% στο Μεξικό, 14% στη Γαλλία, 9,5% στις ΗΠΑ, 7,8% στην Ιαπωνία. Η υποχώρηση της παραγωγής ήταν ήδη 2%-3% κατά το α’τρίμηνο. Οι κινέζοι ηγέτες διατείνονται ότι η ανάκαμψη έχει ήδη αρχίσει στην Κίνα από το β’τρίμηνο, κατά +3,2% (έναντι -7% στα α’τρίμηνο). Όπως και νά’ναι αυτό, οι σημερινές προβλέψεις εκτιμούν ότι η συρρίκνωση του παγκόσμιου ΑΕΠ θα είναι της τάξης του 6% το 2020 με τα σημερινά δεδομένα και ότι δεν θα επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα πριν από το 2023 -χωρίς να συμπεριλάμβουμε μια νέα ενδεχόμενη επιδείνωση της κατάστασης της πανδημίας.

Δεκάδες εκατομμύρια άνεργοι υπήρχαν στην Κίνα τον Μάρτιο, έως και 22 εκατομμύρια άνεργοι στις ΗΠΑ τον Απρίλιο του 2020 -και, αν αναγγέλθηκε μια σαφής βελτίωση των αριθμών αυτών στους επόμενους μήνες, φαίνεται ότι οι θέσεις εργασίας που ξαναδημιουργήθηκαν ήταν κατά πολύ περισσότερο από πριν θέσεις μερικής απασχόλησης και επισφάλειας- και στις ΗΠΑ εκτιμάται πως ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν σήμερα μια θέση εργασίας είναι κατά 11,5 εκατομμύρια λιγότεροι απ’ό,τι το Φλεβάρη. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, φτάσαμε σε ανέργους 7,8%, με πολύ γερές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στο βορά και στο νότο!

Μια νέα παγίδα χρέους αρχίζει να δημιουργείται σε έναν αυξανόμενο αριθμό χωρών του Νότου, των οποίων οι διαρθρωτικές δυσκολίες ενισχύονται με την κρίση του Covid-19: μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων, ισχυρή επιδείνωση των όρων του εμπορίου με πτώση των τιμών των πρώτων υλών, που συνοδεύεται με υποτίμηση των νομισμάτων των χωρών αυτών έναντι του δολαρίου. Δεκαεννιά χώρες του Νότου βρίσκονται ήδη σε αναστολή πληρωμών και εικοσιοκτώ είναι σε κίνδυνο υπερχρέωσης. Το G20, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα στηρίζουν ακλόνητα τους πιστωτές και επιδεινώνουν ακόμα περισσότερο τη χρέωση των χωρών του Νότου, με επείγουσες χρηματοδοτήσεις, κυρίως με τη μορφή δανείων, ενώ ταυτόχρονα ενισχύουν και την επιβολή φιλελεύθερων πολιτικών λιτότητας. Οι αποπληρωμές θα είναι πολύ μεγαλύτερες στα επόμενα χρόνια και το βάρος τους θα βαραίνει ακόμα περισσότερο στους μισθωτούς και στα λαϊκά στρώματα. Η 4η Διεθνής στηρίζει όλες τις κινητοποιήσεις και τα κινήματα που αγωνίζονται σε διεθνή κλίμακα για τη διαγραφή των αθέμιτων χρεών.

Πλήγματα από την επίθεση των αστικών τάξεων και των κρατών τους

Για τους καπιταλιστές και τις κυβερνήσεις τους, πρέπει να πάμε στη δουλειά και να καταναλώνουμε, ό,τι και να κοστίζει αυτό σε όρους υγείας και δημόσιας χρηματοδότησης, αλλά -αντίστροφα- θέλουν να περιορίσουν, στο όνομα της πάλης κατά της πανδημίας και με ακραίους πάνω-κάτω τρόπους, τις άλλες ελευθερίες, της μετακίνησης, της συνάθροισης, της ψυχαγωγίας, έτσι ώστε να αποφευχθούν οι δαπάνες για τεστ, ιχνηλάτηση, απομόνωση των κρουσμάτων, στήριξή τους.

- Μαζικά προγράμματα ενίσχυσης των επιχειρήσεων (πολλές φορές άσχετα από την πραγματική τους κρίση) υιοθετούνται, από την Κίνα ώς τις ΗΠΑ, περνώντας από τις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, που επεκτείνουν τις μειώσεις φόρων επί της παραγωγής ενισχύοντας τη μερική ανεργία.

Στο δικό της επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση διακήρυξε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανάκαμψης 750 δις ευρώ σε 3 χρόνια, από το οποίο πάνω από τη μισό με τη μορφή αμοιβαιοποιημένου χρέους -και, σε αντιστάθμισμα, τον έλεγχο των εθνικών πολιτικών κατά τα επόμενα χρόνια (βέβαια, ώς ένα σημείο, πρόκειται για προπαγαναδιστικό ζήτημα, αφού δεν αντιπροσωπεύει παρά μόνο το 1% των δημοσίων δαπανών).

- Οι δημόσιες υπηρεσίες βρίσκονται σε αυξανόμενη πίεση, χωρίς να υπάρχουν νέες μαζικές επενδύσεις στη δημόσια υγεία ούτε στην εκπαίδευση ή σε άλλους τομείς που έπληξε γερά η υγειονομική κρίση!

- Όλο και πιο αυταρχικές πολιτικές εφαρμόζονται με την ευκαιρία. Μετά την πάλη κατά της τρομοκρατίας, είναι τώρα η πάλη κατά της πανδημίας που δικαιολογεί τα ελευθεριοκτόνα μέτρα: Αστυνομία παντού, απαγορευτικά πρόστιμα σε όσους δε σέβονται τις καραντίνες ή την υποχρέωση μάσκας -αφού μας έπρηξαν στην πρώτη φάση για την αναποτελεσματικότητά της-, μέτρα εγκλεισμού και απαγόρευσης της κυκλοφορίας που ακυρώνουν την κοινωνική ζωή.

Οι πολιτικές αυτές σερβίρονται με έναν ψυχρό στιγματισμό της νεολαίας και των λαϊκών στρωμάτων, ιδιαίτερα των διαφορετικών φυλών -είτε πρόκειται για φυλετικές κοινότητες εγκατεστημένες από πολλά χρόνια είτε πρόκειται για πιο πρόσφατους μετανάστες-, που δαχτυλοδείχνονται ως ασυνείδητοι και ανεύθυνοι, που δε θέλουν να προστατευτούν.

- Το δικαίωμα στην εργασία πλήττεται παντού, η ελαστικότητα, που στην αρχή επιβάλλεται στο όνομα μιας έκτακτης συγκυρίας, διαιωνίζεται ενώ οι επιχειρήσεις διευκολύνονται στο να κλείνουν.

- Τα συνδικαλιστικά δικαιώματα, τα δικαιώματα συνάθροισης, διαδήλωσης, καταργούνται κατά τους εγκλεισμούς και μετά περιορίζονται, συχνά υποτασσόμενα σε κανόνες έκτακτης ανάγκης.

-Ταυτόχρονα, υπάρχει αυξημένη καταστολή κατά των μεταναστών, ιδιαίτερα στα νότια σύνορα των ΗΠΑ ή από την άλλη μεριά της Μεσογείου.

Αλλά, οι σπασμοί αυτής της πολυδιάστατης κρίσης επίσης συμβάλλουν σε έναν οξυμένο ανταγωνισμό ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις και στα κράτη: ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα, ανάμεσα στις ΗΠΑ του Τραμπ και στον υπόλοιπο κόσμο, αρχίζοντας από το Ιράν. Με τη Ρωσία του Πούτιν. Με την Τουρκία του Ερντογάν και τους γειτόνους του, για παράδειγμα τη διένεξη με την Ελλάδα που αρχίζει να θερμαίνεται και με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Γαλλία, να ενισχύουν τη διένεξη. Το διεφθαρμένο καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν, που βλέπει να μειώνονται τα οικονομικά μέσα διατήρησης του δεσποτισμού του, ξεκίνησε μια επίθεση κατά των Αρμενίων στο Καραμπάχ με τη στήριξη της τούρκικης αεροπορίας και με σύριους μισθοφόρους. Σε αυτό προσπαθεί να αποκτήσει λαϊκή νομιμοποίηση και να μεταθέσει κάθε δυνατότητα δημοκρατικών διαδικασιών.

Τέλος, σε σχέση με την περιβαλλοντική κρίση, εάν η μείωση της παγκόσμιας παραγωγής την Άνοιξη μπόρεσε να έχει μια θετική επίπτωση στο επίπεδο της κλιματικής ρύπανσης και του φαινομένου του θερμοκηπίου, η βαθιά τάση επιδείνωσης των περιβαλλοντικών ζημιών παραμένει: οι γιγαντιαίες πυρκαγιές το 2020 στην Αυστραλία, στη Βραζιλία και σε όλο τον Αμαζόνιο, και στις ΗΠΑ, πηγάζουν ταυτόχρονα από τις αυξανόμενες ξηρασίες εξαιτίας της κλιματικής απορρύθμισης, αλλά και από τη νεοφιλελεύθερη διαχείριση της γης, ενίοτε άμεσα πυρομανή, των γεωργικών συστημάτων εκμετάλλευσης.

Υγειονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις

Σε σχέση με τις πολιτικές ιχνηλάτησης του κορονοϊού και τα διάφορα είδη τεστ, τις πολιτικές προστασίας (μάσκες, περιορισμοί πρόσβασης, καραντίνες, ...), την περίθαλψη και τις νοσοκομειακές υποδομές, την έρευνα για εμβόλια, ..., η απάντηση που βλέπουμε είναι μια χιονοστιβάδα ανταγωνισμού και φιλελεύθερης σπατάλης, γραφειοκρατικής ανεπάρκειας, νέων κινδύνων τραυματικών εγκλεισμών και νέων ανεξέλεγκτων νοσοκομειακών κρίσεων, την ώρα που το υγειονομικό προσωπικό εξαντλείται και συχνά πλήττεται το ίδιο από τον κορονοϊό.

Έτσι είδαμε πλούσιες χώρες (αρχίζοντας από τις ΗΠΑ) να αποδεικνύονται πολύ λιγότερο αποτελεσματικές στην πάλη κατά της επιδημίας από ορισμένες χαρακτηρισμένες φτωχές χώρες (Βιετνάμ, Κούβα, ...).

Επίσης είδαμε τις έντονες κοινωνικές ανισότητες, ανισότητες ηλικιών, φυλής και φύλου απέναντι στην πανδημία: με τους(τις) εργαζόμενους(ες) στους τομείς της υγείας, της καθαριότητας, των συγκοινωνιών, να καταγράφουν συνήθως υπεραντιπροσώπευση γυναικών και ανθρώπων από διάφορες φυλές. Τους επισφαλείς και τους εργαζόμενους στους άτυπους τομείς να μην έχουν την πολυτέλεια να διακόπτουν τη δουλειά τους, παρόλο που είναι συχνά πολύ εκτεθειμένοι στις αρρώστιες, και με απώλεια των εισοδημάτων τους. Τα λαϊκά στρώματα, συχνά από άλλες φυλές, να υφίστανται τις επιπτώσεις των πολυπληθών σπιτιών και της «κακο-διατροφής». Τους μετανάστες και τους εργαζόμενους στο εξωτερικό. Τους αγρότες, ιθαγενείς των χωρών του Νότου. Τους ανθρώπους, άνω των 65 ετών, ευάλωτους και γενικότερα με χρόνιες παθολογίες. Ακόμα και αν ορισμένες προσωπικότητες, καλλιτέχνες και πολιτικοί, επίσης νόσησαν από τον covid-19, ο υψηλότερος φόρος αναμφισβήτητα πληρώθηκε από αυτούς και αυτές που είναι τα θύματα της φτώχειας και των συνδυασμένων καταπιέσεων!

Ιδιαίτερα για τις γυναίκες τα πλήγματα και οι κίνδυνοι συγκεντρώνονται μαζί και στα επαγγελματικά και οικογενειακά τους καθήκοντα αλλά και στη ματσιστική βία που η πανδημία και ο εγκλεισμός δημιούργησαν και/ή ενίσχυσαν.

Απέναντι στις κοινωνικές καταστροφές στις οποίες οδηγούν γρήγορα οι εγκλεισμοί και η αναστολή των δραστηριοτήτων, πολλές κυβερνήσεις -αν και όχι όλες- διέκοψαν για λίγο το δόγμα τους της δημοσιονομικής λιτότητας και κατέβαλαν μερικά βασικά κοινωνικά επιδόματα: και εδώ, από την Κίνα ώς τις ΗΠΑ, περνώντας και από μερικές ευρωπαϊκές χώρες. Τα επιδόματα αυτά, μερικών εκατοντάδων ευρώ, εφάπαξ ή μηνιαίως, χρησίμευσαν ως ελάχιστη κοινωνική απορρόφηση και μάλιστα συνέβαλαν και στο να ανεβάσουν κάπως, για ορισμένα λαϊκά στρώματα, τη δημοφιλία πολιτικών, όπως ο Μπολσονάρο στη Βραζιλία.

Ωστόσο, οι πολιτικές αυτές από νέα δίχτυα κοινωνικής προστασίας είναι συγκυριακές και προφανώς δεν αντιστοιχούν σε κάποια νεοκεϋνσιανή στροφή σημαντικών τμημάτων της αστικής τάξης. Η έκρηξη των δημοσίων χρεών θα έχει μόνιμες και σοβαρές επιπτώσεις, γιατί θα χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για να βαθύνουν οι διαρθρωτικές αντι-μεταρρυθμίσεις με στόχο να πληγούν οι συμβάσεις εργασίας, τα συνδικαλιστικά δικαιώματα και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Οι κυβερνήσεις αποπληρώνουν αδιαμαρτύρητα τα δημόσια χρέη και προετοιμάζονται να παρουσιάσουν το φιλελεύθερο λογαριασμό (ιδιαίτερα σε ό,τι παραμένει από τις δημόσιες υπηρεσίες) επαναβεβαιώνοντας όλα τα λόγια περί ανταγωνιστικότητας. Πουθενά οι κυβερνήσεις δε βάζουν να πληρώσουν τα υψηλά εισοδήματα και οι μεγάλες περιουσίες, που -αντίθετα- αύξησαν τα μεγέθη τους. Πουθενά δε βλέπουμε εθνικοποιήσεις των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, τη στιγμή που οι ανάγκες είναι κραυγαλέες.

Οι επιπτώσεις του ψηφιακού χάσματος επίσης ενισχύθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας:

- με την πρόσβαση στην online εκπαίδευση -όπου οι αγώνες των εκπαιδευτικών όλων των επιπέδων, για ψηφιακή εκπαίδευση με μείωση των κινδύνων μιας διαπροσωπικής εκπαίδευσης χωρίς προσαρμογή στη φυσική αποστασιοποίηση και στα μέτρα προφύλαξης, κατέγραψαν μερικές νίκες. Αλλά θα πρέπει να συνοδευτούν και από τον αγώνα των εκπαιδευτικών σε σχέση με την πρόσβαση στο ιντερνέτ, στον εξοπλισμό και στους χώρους δουλειάς.

- με την πρόσβαση στις κρατικές υπηρεσίες και στις τοπικές αρχές να γίνεται όλο και περισσότερο μέσο του ιντερνέτ αποκλειστικά.

- οι αγορές από το ιντερνέτ αυξήθηκαν μαζικά, αφήνοντας στην άκρη όσους δε διαθέτουν τα αναγκαία μέσα πρόσβασης (ιντερνέτ, πιστωτικές κάρτες) και αυξάνοντας την εκμετάλλευση όσων δουλεύουν στη διανομή (για παράδειγμα: Amazon ή ταχυδρομικές υπηρεσίες).

Το αποτέλεσμα σε πολιτικό επίπεδο και στο επίπεδο των αγώνων

Η νομιμοποίηση των πολιτικών εξουσιών και της κυρίαρχης λογικής του κέρδους υποσκάπτεται όλο και πιο έντονα στο γενικό αυτό πλαίσιο, καθώς εμφανίζεται η ανικανότητά τους να αντιμετωπίσουν μια τέτοια καταστροφή. Οι εργαζόμενοι και, κυρίως, οι εργαζόμενες οι «από τα κάτω», οι «της πρώτης γραμμής» συμβολικά απέκτησαν πάλι αξία... αλλά χωρίς συγκεκριμένη συνέχεια! Μαζί με τους φόβους τους για την αρρώστια, την ανεργία και την καταστολή, ο δρόμος του αγώνα είναι, για πολλούς, πολύ δύσκολος για την ώρα! Οι αντιστάσεις δεν καταφέρνουν να μαζικοποιηθούν και να συνδεθούν με τις ακτίνες ελπίδας του Ιούνη.

Σε πολλές χώρες (αν όχι στις περισσότερες), τα κύρια συνδικάτα βρέθηκαν τελείως εκτός των προβλημάτων της πανδημικής κρίσης. Όχι μόνο έγιναν ακόμα πιο διστακτικά, αποφεύγοντας κάθε σύγκρουση, αλλά και συχνά δεν είχαν καν ένα δικό τους λόγο για την πολιτική της κρίσης της άρχουσας τάξης. Ωστόσο, εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινή πάλη υπεράσπισης της εργατικής τάξης. Κατά συνέπεια, στο μέλλον, θα είναι σημαντικό σε πολλές χώρες -και ακόμα περισσότερο και από προηγουμένως- να στρατευτούμε σε μια πολιτική πάλης των τάξεων μέσα στα συνδικάτα και να γενικεύσουμε τις τμηματικές πρωτοβουλίες που παίρνονται από τα πιο αγωνιστικά συνδικάτα και ρεύματα.

Πολλά από τα κοινωνικο-πολιτικά κινήματα που ήταν περισσότερο ή λιγότερο ενεργά πριν την πανδημία στραγγαλίστηκαν κάτω από την εντατικοποίηση της καταστολής στο Χονγκ Κονγκ, στην Αλγερία, στην Αίγυπτο. Ορισμένα κοινωνικά και δημοκρατικά κινήματα επίσης γνώρισαν μια αναστολή κατά την επιδημία, όπως στη Χιλή, στο Ιράκ, στη Γαλλία, στην Καταλονία, ... Απότομες αναπηδήσεις είναι άραγε δυνατές στις χώρες αυτές;

Θα έπρεπε να αναλυθούν πιο εμπεριστατωμένα οι από τα κάτω δομήσεις με βάση τη λαϊκή αλληλεγγύη που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας και οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε πολλές χώρες.

Ευτυχώς πολλά μαζικά κινήματα εμφανίστηκαν από τα τέλη της Άνοιξης, σε διαφορετικές βάσεις, αλλά με κοινό φόντο τον αγώνα για τη δημοκρατία και ενάντια στην ανταγωνιστική λειτουργία της κοινωνίας:

- το κίνημα κατά του ρατσισμού και της αστυνομικής βίας, που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, παραμένει σημαδιακό -και στην Ευρώπη υπάρχει και η αλληλεγγύη με τους μετανάστες, σε πιο περιορισμένη, αλλά ουσιαστική βάση (βλέπε τις πρόσφατες διαδηλώσεις στη Γερμανία).

- η νέα ανάπτυξη της εξέγερσης στο Λίβανο κατά της διαφθοράς του θρησκευτικού καθεστώτος, με έναρξη την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού.

- η εξέγερση στο Μαλί.

- η εξέγερση στη Λευκορωσία κατά του καθεστώτος του Λουκατσένκο και των επανειλημμένα νόθων εκλογών του.

- η εξέγερση της ταϊλανδέζικης νεολαίας κατά της φθαρμένης βασιλείας.

- η νίκη του MAS στον πρώτο γύρο των εκλογών στη Βολιβία, ως αποτέλεσμα των μαζικών κινητοποιήσεων.

- η λαϊκή εξέγερση στη Χιλή επέβαλε ένα δημοψήφισμα στις 25 Οκτώβρη σε σχέση με το Σύνταγμα που δημιουργήθηκε από τη διχτατορία του Πινοτσέτ -η απόρριψή του θα αποτελούσε σημαντική νίκη.

Μένει να δούμε ποιές νέες αναζωπυρώσεις θα μπορούσαν να συμβούν, που να ενσωματώνουν τα μαθήματα της πανδημίας, στα κινήματα κατά της κλιματικής αποδιάρθρωσης και κατά των μαζικών ρύπων, και γενικότερα στους οικολογικούς αγώνες. Ποιές αναζωπυρώσεις για τα φεμινιστικά κινήματα που βρέθηκαν στην πρωτοπορία των αγώνων των τελευταίων χρόνων;

Η δυναμική των αγώνων και των εξεγέρσεων εξακολουθεί να υπάρχει κατά μιας τάξης πραγμάτων που, απέναντι στην κρίση του κέρδους και στην αυξανόμενη απονομιμοποίησή της, προσπαθεί να ενισχυθεί με γενικευμένο αυταρχισμό, αλλά και με ορισμένες ηγεσίες που είναι μερικές φορές ιδιαίτερα ριψοκίνδυνες, ακόμα και από την οπτική της αστικής τάξης. Αλλά η δυναμική αυτή δυσκολεύεται ώς τώρα να εκφραστεί, εξαιτίας του φόβου που προκαλεί η πανδημία και της σύγχυσης για τα μέτρα περιορισμού της. Δεν μπόρεσε ώς τώρα να αλλάξει ο συσχετισμός και να καταστεί πιο αξιόπιστη μια εναλλακτική απέναντι στον καπιταλισμό.

Στην κατάσταση αυτή, οι πιο αντιδραστικές και αυταρχικές ιδεολογίες, συνωμοσιολογικές και ρατσιστικές, εμφανίζονται, δίπλα στην άκρα δεξιά, δομούνται και, για να μπορέσουν να επιτεθούν κατά των αγωνιζόμενων καταπιεσμένων και εκμεταλλευόμενων, βρίσκουν σκυτάλες, ή και μαέστρους, σε πολιτικές ηγεσίες που ανεβαίνουν ή κρατιούνται στην εξουσία, όπως ο Τραμπ, ο Πούτιν, ο Μπολσονάρο, ο Ξι Ζιπίν, ο Μόντι, ο Ντουτέρτε, ο Ρουχάνι, ο Νετανιάχου, ο Ερντογάν, ο Όρμπαν, ο Κασζίνσκι, .... Την ίδια στιγμή, οι πιο «παρουσιάσιμοι» ηγέτες απλώς τους ενθαρρύνουν, καθώς οι ίδιοι διεξάγουν επιθέσεις στις χώρες τους, πρωτόγνωρες για τις τελευταίες δεκαετίες, κατά των δημοκρατικών αρχών.

Οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου στις ΗΠΑ θα είναι κρίσιμο γεγονός: εάν καταλήξουν στην επανεκλογή (πιθανόν χωρίς νομιμοποίηση) του Τραμπ, θα μπορούσαν να καταστήσουν ακόμα πιο τεταμένη την κατάσταση, με μια πόλωση όπου η άκρα δεξιά θα ενισχύσει το πλεονέκτημά της και θα αυξάνονταν οι κίνδυνοι μαζικής εξέγερσης. Από την άλλη, εάν ο Τραμπ απομακρυνθεί, ένας σημαντικός κρίκος της αλυσίδας της άκρας δεξιάς και των αυταρχικών κυβερνήσεων θα αφαιρεθεί και, χωρίς να είχε κανείς αυταπάτες για το τί εκπροσωπεί ή και τί διατείνεται ο Μπάιντεν, θα αντιπροσώπευε αυτό φρέσκο αέρα για τους εκμεταλλευόμενους και τους καταπιεσμένους που αγωνίζονται σε όλο τον κόσμο.

Συμπέρασμα

Το εργατικό κίνημα, τα κοινωνικά κινήματα και εμείς μαζί τους, αισθάνονται αφοπλισμένα στις συμπληγάδες ανάμεσα στην ανάγκη, αφενός, να παρθούν μέτρα υγείας, να προστατευτούμε από την πανδημία και, αφετέρου, να αντιταχθούμε στα μέτρα περιορισμού των ελευθεριών που επιβάλλουν οι κυβερνήσεις, αυτές που έχουν καταστρέψει τις κοινωνικές προστασίες και τα δημόσια συστήματα υγείας.

Τα καθήκοντα των επαναστατών και των αντικαπιταλιστών αγωνιστών είναι πολύ σημαντικά! Πρέπει να βοηθήσουμε να σφυρηλατηθούν και να ενισχυθούν ενιαία μέτωπα εκμεταλλευόμενων και καταπιεσμένων κατά των αυταρχικών κυβερνήσεων και των υπερφιλελεύθερων προγραμμάτων.

Στην επείγουσα κατάσταση στην οποία ζούμε, ο στόχος είναι παντού να καταστεί απαραίτητη μια μαζική επανεπένδυση στις δημόσιες υπηρεσίες με δωρεάν πρόσβαση, αρχίζοντας από τα συστήματα υγείας, να προωθηθούν μαζικά προγράμματα κοινωνικής βοήθειας και στέγασης, χρηματοδοτημένα από τη φορολόγηση των πλουσίων, των κερδών και με πάγωμα των μερισμάτων. Πρέπει να κοινωνικοποιηθούν οι φαρμακευτικές βιομηχανίες και οι άλλες βιομηχανίες γενικού συμφέροντος, όπως η ενέργεια, το τραπεζικό σύστημα, η διανομή νερού. Να μετατραπούν τα συστήματα παραγωγής για να ικανοποιηθούν οι τεράστιες κοινωνικές ανάγκες, αντί για τις θανατηφόρες βιομηχανίες όπλων, τις ρυπαίνουσες χημικές βιομηχανίες, την παραγωγή πολυτελών ειδών, κλπ. Πρέπει να επαναπροσανατολιστεί η γεωργία προς βιώσιμα συστήματα εργασίας του εδάφους και των φυσικών πόρων. Πρέπει να σταματήσουμε τις πολιτικές διακρίσεων, να ανοίξουμε τα σύνορα για να προστατευθούν οι πληθυσμοί που βρίσκονται σε κίνδυνο και να συγκεντρώσουμε από κοινού τις ανθρώπινες συναλλαγές αντί να τις θέτουμε σε ανταγωνισμό και να προκαλούμε πολέμους!

Πρέπει να δώσουμε το επίκεντρο στην αυτο-οργάνωση του πληθυσμού και των υγειονομικών. Τα πιο αποτελεσματικά μέτρα για την πάλη κατά της πανδημίας είναι αυτά που θα γίνουν καλύτερα αποδεκτά, επειδή θα έχουν οριστεί από τους ίδιους τους πληθυσμούς, μαζί με τους υγειονομικούς. Πρέπει να ξαναπάρουμε τον έλεγχο των ζωών μας.

Σε αυτό το δρόμο, στους αγώνες, στην αντίσταση κατά του καταστρεπτικού καπιταλισμού, για τη δημοκρατία και για μια εναλλακτική και βιώσιμη οικονομική πολιτική, βρίσκεται και η δυνατότητα να αλλάξουμε τους εθνικούς συσχετισμούς δύναμης, που σήμερα είναι δυσοίωνοι, και να καταστήσουμε συγκεκριμένη μια οικοσοσιαλιστική εναλλακτική για την ανθρωπότητα.

Εκτελεστικό Γραφείο της 4ης Διεθνούς

19 Οκτωβρίου 2020

Same author