«Η ζωή στον πλανήτη μπορεί να ανακάμψει από μια μεγάλη κλιματική αλλαγή και να εξελιχθεί προς νέα είδη δημιουργώντας νέα οικοσυστήματα. Η ανθρωπότητα δεν το μπορεί.»
Αυτό διαβάζουμε επί λέξει στο σχέδιο της έκθεσης της Ομάδας ειδικών του ΟΗΕ (IPCC ή GIEC), 6η έκθεση αποτίμησης, που κανονικά αναμένεται για το Φλεβάρη του 2022.
Το κείμενο δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών σε σχέση με το κατώφλι επικινδυνότητας που δεν πρέπει να ξεπεράσουμε: αν πάμε πέρα από το +1,5 βαθμούς Κελσίου, αυτό θα οδηγήσει «βαθμιαία, σε σοβαρές επιπτώσεις, επί πολλούς αιώνες, και μερικές από αυτές θα είναι ανεπίστρεπτες». Μεταξύ άλλων, η διάλυση των παγετώνων της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής θα είναι, πράγματι, ανεπίστρεπτες στην ιστορική κλίμακα του χρόνου. Όμως, ο αφανισμός των απειλούμενων παγετώνων στις περιοχές αυτές (που ορισμένοι ειδικοί των παγετώνων θεωρούν ότι η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει και δε θα σταματήσει) θα οδηγούσε σε άνοδο της επιφάνειας των ωκεανών κατά 13 μέτρα περίπου, στους επόμενους αιώνες.
«Τα χειρότερα έπονται»
Η συμφωνία του Παρισιού καθόριζε ως όριο «να κρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας αρκετά κάτω από το +2°C συνεχίζοντας να προσπαθούμε να μην ξεπεράσουμε το +1,5°C». Οι ειδικοί του IPCC δεν αρκούνται σε αυτή τη διφορούμενη φόρμουλα. Σύμφωνα με το κείμενο, πρέπει οπωσδήποτε να μείνουμε κάτω από το +1,5°C: Πράγματι, «ακόμα και με το +1,5°C, οι συνθήκες ζωής θα ξεπεράσουν την ικανότητα ορισμένων οργανισμών να προσαρμοστούν», μπορεί κανείς να διαβάσει στην έκθεση. Ας θυμίσουμε ότι η μέση άνοδος της θερμοκρασία σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο έχει ήδη φτάσει στο +1,1°C και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας προειδοποιεί: Με το σημερινό ρυθμό εκπομπών, ο κίνδυνος είναι κατά 40% το κατώφλι του +1,5°C ετησίως να ξεπεραστεί ήδη από το 2025.
«Τα χειρότερα έρχονται», γράφει η IPCC, «με τις επιπτώσεις για τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας να είναι πολύ μεγαλύτερες απ’ό,τι για μας». Αν δεν παρθούν ριζοσπαστικά αντιφιλελεύθερα μέτρα, τότε 130 εκατομμύρια επιπλέον άνθρωποι θα βρεθούν σε ακραία φτώχεια στα επόμενα δέκα χρόνια. Με +2°C αύξηση της θερμοκρασίας, ο αριθμός των θυμάτων της πείνας θα αυξηθεί κατά 80 εκατομμύρια ώς το 2050 και εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι σε παράκτιες πόλεις θα υποστούν πιο συχνές πλημμύρες, που θα πρακαλέσουν μεγαλύτερα μεταναστευτικά ρεύματα. Ακόμα και με +1,5 °C, ο αριθμός των πολιτών που θα πληγούν από έλλειψη νερού θα αυξηθεί κατά 350 εκατομμύρια ώς το 2050.
Να το επαναλάβουμε χωρίς σταματημό: Οι φτωχοί και οι φτωχές χώρες θα είναι αυτοί που θα πληγούν περισσότερο από την επέκταση της καταστροφής. Το σχέδιο της έκθεσης επισημαίνει ότι «το κόστος προσαρμογής για την Αφρική αναμένεται να αυξάνεται κατά δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια μετά το +2 °C». Ποιός θα πληρώσει; Ας θυμίσουμε ότι, πάνω από δέκα χρόνια μετά από την COP του Κανκούν (2010), οι πλούσιες χώρες εξακολουθούν να μην έχουν εκπληρώσει τις υποσχέσεις τους ότι θα έδιναν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε ένα ταμείο για το κλίμα που θα βοηθούσε τις χώρες του παγκόσμιου Νότου. Και αυτό είναι και ένα από τα σημεία για τα οποία έχουν μπλοκαριστεί οι διαπραγματεύσεις πλησιάζοντας προς την COP26, που προγραμματίζεται για τη Γλασκόβη στα τέλη του χρόνου. Έτσι, με την επιμελώς καλλιεργημένη διακριτικότητα των χρηματοπιστωτικών και πολιτικών επιτελείων, ετοιμάζεται στα μουλωχτά ένα πρωτόγνωρο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ένα έγκλημα κατά των φτωχών, που δεν έχουν και καμία ευθύνη για την κλιματική αλλαγή!
Είναι η ώρα να αγωνιστούμε!
Το κείμενο που διέρρευσε στον τύπο δεν είναι η ίδια η έκθεση, αλλά το σχέδιο συμπύκνωσης της έκθεσης που απευθύνεται σε αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις («Summary for Policy Makers».). Η συνήθης πρακτική του IPCC -να θυμίσουμε ότι πρόκειται για διακυβερνητικό οργανισμό- είναι πως αυτή η «συμπύκνωση» αποτελεί αντικείμενο διαπραγματεύσεων -συχνά πολύ σκληρών- ανάμεσα στους επιστήμονες που έχουν γράψει το πλήρες κείμενο της έκθεσης και στους εκπροσώπους των κρατών. Μοιάζει πιθανόν αυτοί(ες) που διέρρευσαν το κείμενο να το έκαναν για να μπορέσει να κυκλοφορήσει το αρχικό κείμενο, πριν οι εκπρόσωποι των κρατών επιβάλουν μια απάλυνση ή και τη διαγραφή των πιο ανησυχητικών διατυπώσεων. Η υπόθεση αυτή είναι πιθανή, γιατί το καπιταλιστικό λόμπυ των ορυκτών επιμένει εδώ και δεκαετίες να αρνείται ή να υποτιμάει τον κίνδυνο και διαθέτει και πολύ ισχυρούς πολιτικούς υπερασπιστές (για παράδειγμα, η Κίνα και η Σαουδική Αραβία κατάφεραν να μην παρίστανται ο τύπος και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις στις συζητήσεις που προετοιμάζουν την COP26). Η διαρροή, επομένως, αποτελεί διπλό σήμα κινδύνου: για την ακραία επικινδυνότητα της αντικειμενικής κατάστασης, από τη μια, και για τον κίνδυνο η τελική έκδοση του κειμένου να αποκρύπτει εν μέρει αυτή την ακραία επικινδυνότητα από την παγκόσμια κοινή γνώμη, από την άλλη.
Ό,τι και να συμβαίνει, πάντως, δεν υπάρχει δισταγμός: Περισσότερο από ποτέ, πρέπει τα κοινωνικά κινήματα να κρούσουν τον κίνδυνο με όλες τους τις δυνάμεις και να κινητοποιηθούν όσο πιο πλατιά μπορούν για να υποχρεώσουν τα κράτη να υιοθετήσουν αμέσως τα απαραίτητα ριζοσπαστικά μέτρα για να σταματήσει η υπερθέρμανση κάτω από το +1,5°C, με κοινωνική δικαιοσύνη και με δικαιοσύνη Βορρά – Νότου (με απόλυτο σεβασμό της αρχής «κοινή αλλά διαφοροποιημένη ευθύνη»). Χωρίς κολπάκια, χωρίς «προσωρινό ξεπέρασμα», χωρίς προσφυγή σε τεχνολογίες μαθητευόμενων μάγων και με τη χρήση αποκλειστικά μέτρων που να είναι συμβατά με την απολύτως απαραίτητη προστασία της βιοποικιλότητας.
«Μηδενικές καθαρές εκπομπές» = εγκληματική πολιτική
Πρέπει να είμαστε διορατικοί: δεν είναι καθόλου αυτό που οι κυβερνήσεις μαγειρεύουν τώρα υποσχόμενες τη «ουδετερότητα άνθρακα» (ή τις «μηδενικές καθαρές εκπομπές») για το 2050. Πράγματι, στην καλύτερη των περιπτώσεων, οι κυβερνήσεις μας ετοιμάζουν ένα σενάριο για «προσωρινό ξεπέρασμα» του +1,5°C, που θα συνδυάζεται με την αύξηση των «τεχνολογιών χαμηλού άνθρακα» (κωδικός όρος για τα πυρηνικά) και με τη χρήση των λεγόμενων «τεχνολογιών αρνητικών εκπομπών». Την ώρα που τέτοιες δεν υπάρχουν, παρά μόνο στο στάδιο πρωτοτύπων ή επίδειξης, θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι αυτές θα μπορέσουν να ψυχράνουν τον πλανήτη αποσύροντας τεράστιες ποσότητες CO2 από την ατμόσφαιρα κατά το δεύτερο ήμισυ του αιώνα και θάβοντάς το στο υπέδαφος. Στην πραγματικότητα, τα σενάρια αυτά επιστημονικής φαντασίας μόνο στόχο έχουν να μην αμφισβητήσουν την ιερή αγελάδα της καπιταλιστικής ανάπτυξης, να προστατέψουν τα κέρδη των πιο μεγάλων υπεύθυνων για τις σπατάλες: των πολυεθνικών του πετρελαίου, του άνθρακα, του αερίου και του agrobusiness.
Η πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (AIE) για τις «μηδενικές καθαρές εκπομπές» προδιαγράφει την πορεία αυτής της εγκληματικής πολιτικής1. Πράγματι, για να ελπίσει κανείς να φτάσει σε «μηδενικές καθαρές εκπομπές» το 2050 χωρίς να αγγίξει την ανάπτυξη, θα χρειάζονταν -σύμφωνα με τον AIE-:
- Δυο φορές περισσότεροι πυρηνικοί σταθμοί.
- Να δεχτούμε το ένα πέμπτο της παγκόσμιας ενέργειας να συνεχίσει να προέρχεται από καύση ορυκτής ενέργειας, εκπέμποντας 7,6Gt CO2 ετησίως.
- Να συλλέγονται και να αποθηκεύονται κάτω από τη γη, κάθε χρόνο, αυτοί οι 7,6Gt του CO2 σε γεωλογικούς θαλάμους (των οποίων η στεγανοποίηση δεν είναι εξασφαλισμένη).
- Να αφιερωθούν 410 εκατομμύρια εκτάρια στη μονοκαλλιέργεια της ενεργειακής βιομάζας (το οποίο αντιστοιχεί στο ένα τρίτο της γεωργικής επιφάνειας συνεχούς καλλιέργειας!).
- Να διπλασιαστεί ο αριθμός των μεγάλων φραγμάτων.
- Να καταστραφούν τα πάντα -έως και στο φεγγάρι- προκειμένου να βρεθούν οι «σπάνιες γαίες» που είναι αναγκαίες για τις «πράσινες τεχνολογίες»,
- κλπ., κλπ.
Με μικρές διαφοροποιήσεις, αυτή η παρανοϊκή παραγωγικίστικη λογική είναι που ετοιμάζεται από τις χώρες και τις ομάδες χωρών που τρέχουν σήμερα στο δρόμο του «πράσινου καπιταλισμού»… Ο στόχος τους δεν είναι να σώσουν τον πλανήτη, αλλά να προσφέρουν στους καπιταλιστές το μεγαλύτερο δυνατό μερίδιο αγοράς στις νέες τεχνολογίες, το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος… Είναι άραγε αναγκαίο να διευκρινίσουμε πως αυτό επίσης συνεπάγεται ότι, για «να προσελκύσουν τους επενδυτές», θα πρέπει να συνεχίσουν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές καταστροφής των κοινωνικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων;
Βέλγιο: Οικολόγοι-πράσινοι, κουβαλητές του πράσινου καπιταλισμού
Η θέληση εξόδου από τα πυρηνικά που διατυπώνει η βελγική κυβέρνηση δεν πρέπει να μας εξαπατήσει: είναι απολύτως μέσα στο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο και στο πλαίσιο του «πράσινου καπιταλισμού» που εγγράφει τη δράση της. Η χρήση σταθμών αερίου για να αντισταθμίσει τους πυρηνικούς σταθμούς είναι έγκλημα κατά του κλίματος και ύβρις για τις δεκάδες χιλιάδες νέων που κατέβηκαν στο δρόμο μετά την έκκληση της Greta Thunberg. Το να δίνουν εκατομμύρια ευρώ στις πολυεθνικές της ενέργειας, για να φτιάξουν άχρηστους και βλαβερούς σταθμούς ενέργειας αποτελεί ύβρη για τις εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους και εργαζόμενες που υποβάλλονται σε αποπνιχτική λιτότητα μισθών. Η συλλογή διοξειδίου του άνθρακα που θα παράγουν οι σταθμοί αυτοί, για να διοχετευθεί στους υδροφόρους ορίζοντες της Βόρειας Θάλασσας (και ποιός θα το πληρώσει;) είναι εξίσου ανεύθυνο για τις μελλοντικές γενιές με το στοκάρισμα πυρηνικών αποβλήτων σε βαθιά γεωλογικά στρώματα, όπως στην Bure (στη Γαλλία) ή και αλλού. Και η αγορά «δικαιωμάτων εκπομπής» που προέρχονται από «αντιστάθμισμα άνθρακα» του παγκόσμιου Νότου είναι εξίσου αποικιοκρατικό με την απευθείας καταλήστευση των πόρων αυτών των χωρών κατά την εποχή του Λεοπόλδου του 2ου και των απογόνων του.
Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια άλλη πολιτική. Μια κοινωνική και οικολογική πολιτική που να σπάσει από αυτή την καπιταλιστική ανάπτυξη που δημιουργεί τόσες ανισότητες και καταστροφές, οι οποίες με τη σειρά τους δημιουργούν τόσες ανισότητες και καταστροφές. Ο παραγωγισμός αποτελεί θανάσιμο αδιέξοδο. Είναι καιρός, και ήδη αργά, για εμάς και για τα παιδιά μας, να ρίξουμε τους τοίχους που μας εμποδίζουν να εφεύρουμε ένα άλλο μέλλον που να αξίζει να το ζει κανείς. Ο δρόμος για να ζούμε καλύτερα, να ζούμε καλά -Buen vivir-, ο δρόμος προς ένα εφικτό και επιθυμητό μέλλον περνάει από το να παράγουμε λιγότερα, να καταναλώνουμε λιγότερα, να μεταφέρουμε λιγότερα, να μοιραζόμαστε περισσότερα και να φροντίζουμε περισσότερο. Να μοιραζόμαστε τον πλούτο, την αναγκαία εργασία, το χρόνο και το χώρο, στην κλίματα του πλανήτη. Να φροντίζουμε για τους ανθρώπους, και τους μη ανθρώπους, και τα οικοσυστήματα, στην κλίματα του πλανήτη. Είτε θα ανοίξουμε αυτόν τον αντικαπιταλιστικό δρόμο με τους αγώνες μας, με τη συνάρθρωση των αγώνων μας, είτε θα συνεχίσουμε να βυθιζόμαστε στα σκοτάδια μιας τρομαχτικής καταστροφής.
Μια μεγάλη διαδήλωση για το κλίμα θα διοργανωθεί στις Βρυξέλες στις 10 Οκτωβρίου. Ας συγκεντρώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, όλες τις συλλογικότητες, όλα τα άτομα -φεμινιστές, συνδικαλιστές, αντιρατσιστές, οικολόγοι- που έχουν τη διάθεση να πάνε προς αυτή την κατεύθυνση.
Daniel Tanuro
24/6/2021