Τελευταία νέα: την Κυριακή 28 Φεβρουαρίου, το αστυνομικό σώμα καταστολής και οι στρατιώτες πυροβόλησαν αδιακρίτως κατά του πληθυσμού σε πολλά μέρη της Βιρμανίας, σκοτώνοντας, σύμφωνα με την καθημερινή εφημερίδα, The Irrawady, τουλάχιστον 13 άτομα και τραυματίζοντας σοβαρά πολλούς άλλους (προσωρινός απολογισμός). Πρόκειται για συντονισμένη δράση, με στόχο να χτυπηθεί το κίνημα πολιτικής ανυπακοής. Τώρα υπάρχει ένα νέο κύμα συλλήψεων: πάνω από 830 άνθρωποι φαίνεται ότι έχουν συλληφθεί ή καταζητούνται. Τη Δευτέρα, 1η Μαρτίου, οι συλλήψεις συνέχισαν, αλλά ο στρατός δεν επανέλαβε τις σκληρές επιθέσεις του της προηγουμένης κατά των διαδηλωτών που έστηναν οδοφράγματα για να προστατέψουν τις συνοικίες τους. Ένα νέο βήμα έχει γίνει στην καταστολή, πράγμα που ενισχύει την επείγουσα ανάγκη για διεθνή αλληλεγγύη.
1 Μαρτίου 2021
Ο βιρμανικός στρατός (Tatmadaw) κατέχει την καρδιά της εξουσίας αδιαλείπτως από το 1962 -δεν το πέτυχε με το πραξικόπημα της 1ης Φεβρουαρίου 2021. Το τελευταίο δεν ήταν ούτε το προϊόν μιας απλής σύγκρουσης ανάμεσα σε στρατιωτικές φράξιες, όπως είχε συμβεί στο παρελθόν, ακόμα και αν εξυπηρετεί τις πολιτικές φιλοδοξίες του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων, Min Aung Hlaing, ο οποίος φτάνει σε ηλικία συνταξιοδότησης. Το πραξικόπημα αποτελεί κατά πολύ ένα “προληπτικό πραξικόπημα” απέναντι σε μια πολιτική κατάσταση που έγινε ανεξέλεγκτη. Η Βιρμανία σπαράζεται από μια βαθιά οικονομική και πολιτικοθεσμική κρίση που αντικατοπτρίζει την έκταση των ανατροπών μέσα στην κοινωνία, καθώς και την επίπτωση της υγειονομικής κρίσης του Covid-19, της οποίας η διαχείριση από το καθεστώς ήταν καταστροφική.
Μην έχοντας καλά εκτιμήσει τις ανατροπές αυτές, το στρατιωτικό επιτελείο δεν περίμενε πιθανόν το τεράστιο κίνημα πολιτικής ανυπακοής, στην αρχή κατά πολύ αυθόρμητο, που προκάλεσε το πραξικόπημα. Η προηγούμενη μαζική κινητοποίηση κατά της στρατιωτικής δικτατορίας, που ωθήθηκε ιδιαίτερα από το φοιτητικό κίνημα και τους δημοσίους υπαλλήλους, ήταν το 1988. Το καθεστώς τότε την είχε πνίξει στο αίμα. Σήμερα, η κινητοποίηση μοιάζει να είναι ακόμα πιο εκτεταμένη. Σχεδόν όλα τα κοινωνικά στρώματα έχουν ενεργοποιηθεί αντιπολιτευτικά, και το ίδιο και οι περισσότερες συνιστώσες (εθνικότητες) της πολυ-εθνικής Ένωσης της Βιρμανίας. Νέο στοιχείο σε σχέση με το 1988: υιοθέτησε γρήγορα ένα ειδικό πλαίσιο δράσης, την Επιτροπή πολιτικής ανυπακοής (CDM).
Μετά τις εκλογές του 2015, τις οποίες είχε κερδίσει σαφώς η Εθνική Ένωση για τη Δημοκρατία (LND) της Aung San Suu Kyi, την επόμενη χρονιά, συνήφθη μια συμφωνία (πολύ άνισου) διαμοιρασμού της εξουσίας ανάμεσα στο στρατό και την Suu Kyi, η οποία υποτίθεται ότι θα ξεκινούσε μια “ειρηνική δημοκρατική μετάβαση”. Το πραξικόπημα της 1ης Φεβρουαρίου επικυρώνει την αποτυχία της μετάβασης αυτής. Ωστόσο, την ίδια αυτή περίοδο, η κοινωνία των πολιτών μπόρεσε να ενισχυθεί και να αποκτήσει μια νέα εμπειρία, ενισχύοντας μια δυναμική που είχε ξεκινήσει ήδη από την προηγούμενη δεκαετία, μετά το οικονομικό άνοιγμα της χώρας, με την ανάπτυξη της βιομηχανικής μισθωτής εργασίας, συχνά για νέες γυναίκες, με συνδικάτα (ιδιαίτερα στον κλάδο της υφαντουργίας, με εξαγωγικό προσανατολισμό), με συλλόγους και ΜΚΟ, με έναν τύπο, με τη διοργάνωση εκλογών. Διεθνείς σχέσεις αλληλεγγύης δημιουργήθηκαν, ο αγώνας για κοινωνικά και δημοκρατικά δικαιώματα κέρδισε νομιμοποίηση. Να σημειώσουμε, πάντως, ότι η LND προσπάθησε να προσανατολίσει τα κινήματα αυτά προς δικό της, εκλογικό, όφελος, ενώ η κυβέρνησή της υιοθέτησε περιοριστικούς για την ελευθερία νόμους.
Η σύγκρουση ανάμεσα στην Aung San Suu Kyi και το στρατό δεν έγινε κυρίως για ζητήματα γενικού πολιτικού προσανατολισμού. Οι στρατιωτικοί υποψιάζονται, βέβαια, πως το Πεκίνο χρηματοδότησε την εκλογική καμπάνια της LND. Καταπολέμησαν και θα συνεχίσουν να καταπολεμούν τα εθνικά κινήματα που πήραν βοήθεια από την Κίνα. Ωστόσο, τους είναι απαραίτητο και να συνεργαστούν με το μεγάλο τους γείτονα, που επενδύει μαζικά στη χώρα και αναπτύσσει υποδομές, ιδιαίτερα για την κατασκευή ενός λιμανιού σε βαθιά νερά στην περιοχή Rakine (Arakan). Η Βιρμανία έχει, για τον Ξι Ζινπίν, στρατηγική σημασία: αποτελεί ένα είδος “διαδρόμου” που του επιτρέπει να έχει πρόσβαση στον Ινδικό ωκεανό, παραμερίζοντας τα στενά Μαλάκα που θα μπορούσαν να κλείσουν σε περίπτωση περιφερειακής σύγκρουσης.
Το δράμα του 2017 επιβεβαιώνει πως η κρίση ανάμεσα στην LND και στο στρατιωτικό επιτελείο δεν παίχτηκε για αυτό το ζήτημα, αλλά ακριβώς το αντίστροφο. Υπό την αιγίδα του στρατηγού Min Aung Hlaing, στρατιωτικοί και παραστρατιωτικοί επιτέθηκαν στους Ροχίνγκυα, έναν πληθυσμό κατά πλειονότητα μουσουλμανικό, ο οποίος υπέστη πραγματική σφαγή, για να διευκολύνει την εγκατάσταση των κινεζικών και ινδικών συμφερόντων στην περιοχή τους. Η ακραία βία της επίθεσης αυτής οδήγησε στη μαζική έξοδο 730.000 μελών αυτής της κοινότητας. Η Aung San Suu Kyi -βραβείο Νόμπελ ειρήνης!- όχι μόνο δεν κατάγγειλε τις σφαγές, αλλά και οργάνωσε καμπάνια, ακόμα και σε διεθνές επίπεδο, για να υπερασπιστεί με νύχια και με δόντια το γενοκτονικό καθεστώς, χάνοντας κάθε δημοκρατική και ανθρωπιστική αξιοπιστία. Πράγματι, όπως και ο πυρήνας του στρατιωτικού καθεστώτος, η Suu Kyi υιοθέτησε τον εθνικισμό των Βιρμάνων (πληθυσμός που αποτελεί την πλειονότητα στη Βιρμανία) και δεν εκδήλωσε καμία συμπόνοια για τους Ροχίνγκυα, των οποίων αρνείται να προφέρει ακόμα και το όνομά τους. Στις δοκιμασίες τους, οι Ροχίνγκυα δεν είχαν καμία στήριξη ούτε από τις Εθνότητες της Ένωσης.
Το bras de fer ανάμεσα στην Aung San Suu Kyi και στον Min Aung Hlaing διεξήχθη σε θεσμικό επίπεδο. Ο συμβιβασμός του 2016 δεν είχε ρυθμίσει το ζήτημα της συνταγματικής μεταρρύθμισης. Το Σύνταγμα του 2008 δίνει στο στρατό το 25% των εδρών του Κοινοβουλίου και της Γερουσίας (στις οποίες έδρες οι διορισμοί γίνονται από το στρατιωτικό επιτελείο -δεν είναι αιρετοί). Και για να αλλάξει το Σύνταγμα, χρειάζεται το 75% των ψήφων. Οι μη εκλεγμένοι νομοθέτες, με τους συμμάχους τους, είναι σε θέση να μπλοκάρουν κάθε τροποποίηση που θα αντέβαινε τα συμφέροντά τους. Εξάλλου, εάν η Προεδρεία του κράτους πηγαίνει νομικά σε πολιτική προσωπικότητα, η χούντα εισήγε στο Σύνταγμα μια ρήτρα, γραμμένη ειδικά για να μην μπορεί να καταλάβει τη θέση αυτή η Aung San Suu Kyi: δεν μπορούν να καταλάβουν την προεδρική θέση οι άνθρωποι που έχουν σύζυγο ή παιδιά ξένης υπηκοότητας (είναι η περίπτωσή της). Έτσι, δεν ήταν Αρχηγός Κράτους παρά μόνο “de facto”, ως “Σύμβουλος”, δεν είχε τον τίτλο.
Κατά τις ελεύθερες εκλογές του Νοεμβρίου του 2020, η LND πέτυχε συντριπτική νίκη (83% των ψήφων), σε βάρος του κόμματος των στρατιωτικών. Με τη δύναμη που της έδωσαν οι διαδοχικές της εκλογικές επιτυχίες, η Suu Kyi ήταν σε θέση να απαιτήσει να ξεμπλοκάρει η θεσμική κατάσταση, πράγμα που το αρνήθηκε το επιτελείο και ο Min Aung Hlaing, την ίδια ώρα που καμία τροποποίηση του Συντάγματος δεν μπορούσε να περάσει χωρίς τη συγκατάθεσή τους, εξαιτίας της ποσόστωσης των μη αιρετών στο Κοινοβούλιο. Χάνοντας όλο και μεγαλύτερη νομιμοποίηση, η χούντα προσέφυγε στο προληπτικό πραξικόπημα.
Σημάδι νέων καιρών, η αντίσταση στο πραξικόπημα πήρε αμέσως μαζική διάσταση. Οι νέοι βρίσκονται και πάλι στην αιχμή του αγώνα, μεταξύ τους και η προ-πανεπιστημιακή φοιτητιώσα νεολαία. Η γενιά αυτή -Γενιά Ζ- διαφέρει πολύ από τη γενιά που κινητοποιήθηκε το 1988. Είναι ιδιαίτερα ανοιχτή προς τον κόσμο, κατέχει τους σύγχρονους τρόπους επικοινωνίας, είναι εφευρετική και έτοιμη να αντιδράσει, υιοθετεί τις ίδιες μορφές δράσης που χρησιμοποιούν και οι ομόλογές της στην περιοχή, ιδιαίτερα στην Ταϊλάνδη, από το θέατρο δρόμου ώς το συμβολισμό των τριών δαχτύλων να δείχνουν προς τον ουρανό, σε αναφορά στη λογοτεχνική και τηλεοπτική σειρά Hunger Games. Η αλλαγή περιόδου είναι εδώ ιδιαίτερα έκδηλη, καθώς η χώρα είχε κρατηθεί, από το στρατιωτικό καθεστώς, για πολύ καιρό απομονωμένη.
Επίσης στην αντιπολιτευτική δράση μπήκαν και υγειονομικοί, δημόσιοι υπάλληλοι, εκπαιδευτικοί, δημοσιογράφοι, μισθωτοί του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, σκουπιδιάρηδες, πυροσβέστες, μικροεπιχειρηματίες και έμποροι. Αφορά όλη την κοινωνία. Η συνομοσπονδία των συνδικάτων της Μυανμάρ (CTUM) κάλεσε σε γενική απεργία στις 8 Φεβρουαρίου, που αφορούσε και πολλές επιχειρήσεις που ελέγχονται από το στρατό. Το κίνημα επεκτάθηκε στην αγροτιά, η οποία έχει αποσταθεροποιηθεί από τις ροές ξένων επενδύσεων. Τοπικές κοινότητες αντιτάσσονται σε σχέδια εξόρυξης και στην κατασκευή φραγμάτων. Να σημειώσουμε, μεταξύ των συνιστωσών που παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην κινητοποίηση αυτή, την ίδια τη Γενιά Ζ, τους παλιούς της γενιάς του ‘88 και το συνδικαλιστικό κίνημα, που συνεργάζονται μέσα στην Επιτροπή Πολιτικής Ανυπακοής (CMD). Υποστηρίζοντας την ενεργητική μη-βία, κάνουν παράλληλα και απεργίες και “ρευστές” ακτιβιστικές δράσεις και μαζικές συγκεντρώσεις. Η CDM βοηθάει ιδιαίτερα την οργάνωση της αλληλεγγύης προς τους απεργούς, που βρίσκονται χωρίς εισόδημα. Άλλη συνιστώσα της αντίστασης είναι η LND, της οποίας τα στελέχη βρίσκονται συστηματικά στο στόχαστρο της καταστολής. Στις περιοχές των Βιρμάνων οι κινητοποιήσεις γίνονται συνήθως με τις σημαίες της Ένωσης (LND) και με τα πορτρέτα της Aung San Suu Kyi.
Κινήματα αντίστασης οργανώνονται και στις περισσότερες εθνότητες. Χωρίς να εμπιστεύονται την Suu Kyi, βιρμανικού εθνικισμού, αυτές βλέπουν στο πραξικόπημα έναν αυξημένο κίνδυνο στρατιωτικής επέμβασης εναντίον τους. Και καθώς το ζήτημα της μεταρρύθμισης του Συντάγματος βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, προωθούν τις δικές τους διεκδικήσεις, θέτοντας το ζήτημα μιας πραγματικής ομοσπονδιοποίησης. Τα δικαιώματα των εθνοτήτων είναι ένα από τα ζητήματα κλειδιά της βιρμανικής Ένωσης.
Η γενιά των ανώτερων στελεχών του στρατού δεν έχει την ίδια διαπαιδαγώγηση με αυτή που στήριζε προηγουμένως τη βιρμανική δικτατορία. Διευθύνει δύο μεγάλους ομίλους, των οποίων τα κέρδη εξαρτώνται από περιφερειακές συναλλαγές, που είναι και οι πυλώνες του “χακί καπιταλισμού”, καθώς και από το κερδοφόρο εμπόριο πολύτιμων λίθων όπως νεφρίτη, ναρκωτικών και ξυλείας. Ίσως θεωρούσε (και δικαίως) ότι οι Ασιάτες γείτονες, τα εμπορικά επιμελητήρια και οι πολυεθνικές δε θα είχαν πρόβλημα με το πραξικόπημα. Ωστόσο, η δύναμη του κινήματος ανυπακοής είναι τέτοια που οι οικονομικοί εταίροι της Βιρμανίας αναγκάζονται (πλην λίγων εξαιρέσεων, όπως η Κίνα) να την συνυπολογίσουν. Ιδιαίτερα οι πολυεθνικές φοβούνται μην γίνουν στόχος, όπως στο παρελθόν, από καμπάνιες μποϋκοτάζ τους.
Η χούντα δοκίμασε την αστυνομική καταστολή, με πέντε θύματα. Συνέλαβε πάνω από 700 ανθρώπους. Έδειξε τους μύες της βγάζοντας το στρατό από τους στρατώνες. Το μόνο που πέτυχε ήταν να ριζοσπαστικοποιηθεί η διαμαρτυρία. Και τώρα παίζει καθυστέρηση, ελπίζοντας πως το κίνημα θα εξαντληθεί, εξαιτίας της τρομερής φτωχοποίησης του πληθυσμού. Προσπαθεί να διασπάσει την αντιπολίτευση (διορίζοντας μερικές προσωπικότητες σε μια πολιτική κυβέρνηση). Κάνει συμφωνίες και με ορισμένους εκπροσώπους εθνοτήτων. Η γεωγραφική επέκταση του πελατειακού καπιταλισμού της επιτρέπει να εντάξει και ορισμένα μέλη των τοπικών ελίτ. Υπόσχεται (ελεγχόμενες) εκλογές, για να καθησυχάσει τις ξένες κυβερνήσεις. Δεν μπορούμε, ωστόσο, να αποκλείσουμε ότι θα επιλέξει κάποια στιγμή μια μαζική αιματηρή καταστολή.
Σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, η 4η Διεθνής διατυπώνει την πλήρη της αλληλεγγύη με το μεγάλο σημερινό κίνημα ανυπακοής, χαιρετίζοντας την έκταση, την αποφασιστικότητα και το δυναμισμό του.
-
Απαιτεί την άνευ όρων απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων
-
Στηρίζει τις εθνότητες στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους
-
Απαιτεί την κατάργηση όλων των ελευθεριοκτόνων νόμων (ιδιαίτερα στον κυβερνοχώρο) που επιτρέπουν στην καταστολή να εκτυλίσσεται ανεμπόδιστα. Την προστασία των διαδηλωτών και απεργών. Το σεβασμό των ελευθεριών έκφρασης και τύπου, της ελευθερίας συνδικαλισμού και συνάθροισης
-
Η συμμετοχή της Βιρμανίας στους διεθνείς οργανισμούς, αρχίζοντας από την ASEAN, πρέπει να ανασταλεί έως ότου διεξαχθούν δημοκρατικές εκλογές και συγκροτηθεί πολιτική κυβέρνηση χωρίς καμία στρατιωτική κηδεμονία
-
Ο στρατός κατέχει δύο τεράστιους ομίλους, τον Myanmar Economic Corporation (MEC) και τον Myanmar Economic Holdings Limited (MEHL). Κάθε συνεργασία με τους ομίλους αυτούς πρέπει να διακοπεί και οι περιουσίες των μελών της χούντας και των συμμάχων τους στο εξωτερικό να παγώσουν. Τα προϊόντα των βιομηχανιών που ελέγχονται από τους στρατιωτικούς πρέπει να μποϋκοταριστούν.
-
Πρέπει να υπάρξουν οι προϋποθέσεις για μεγάλη συνταγματική μεταρρύθμιση. Μια απλή επιστροφή στην προ της 1ης Φλεβάρη κατάσταση δεν έχει νόημα: ο στρατός βρισκόταν ήδη στο κέντρο της εξουσίας και μπορούσε και θα μπορούσε και πάλι να μπλοκάρει κάθε δημοκρατική μετάβαση.
-
Η περιφερειακή (Ταϊλάνδη) και διεθνής εμπειρία δείχνει πως η γενική τάση προς σκλήρυνση των αυταρχικών καθεστώτων προσκρούει σε λαϊκές εξεγέρσεις που μπορούν μάλιστα να κερδίσουν σημαντικές νίκες. Ο βιρμανικός λαός πήρε αμέσως την υποστήριξη της άτυπης συμμαχίας “τσάι με γάλα” (“Milk Tea Alliance”), που είναι ενεργή από το Χονγκ Κονγκ και την Ταϊβάν ώς τη Βιρμανία και την Ταϊλάνδη. Ώρα είναι να διατυπωθεί ένας νέος αλληλέγγυος διεθνισμός.
Διεθνής Επιτροπή της 4ης Διεθνούς
24 Φεβρουαρίου 2021