Η εξέγερση του Stonewall στη Νέα Υόρκη, στις 28 Ιουνίου του 1969, θεωρείται συμβολικά ως η αφετηρία του κινήματος για την απελευθέρωση των ΛΟΑΤΚΙ. Στην πραγματικότητα δεν ήταν αυτή η αφετηρία. Υπήρχαν και άλλα σημεία πιο πριν, όπως οι δράσεις της γερμανικής Επιστημονικής – Ανθρωπιστικής Επιτροπής (που είχε υποστηριχτεί από το σοσιαλιστικό κίνημα) από το 1897 και μετά, η εξέγερση, κάπως όπως στο Stonewall, του Λος Άντζελες το 1959 και η παρουσία των ομοφυλόφιλων στο Μάη του 1968 στη Γαλλία.
Όμως, είναι αλήθεια ότι οι μάχες με την αστυνομία των τρανς έγχρωμων και άλλων ατόμων στο Stonewall ενέπνευσε το κίνημα απελευθέρωσης ομοφυλόφιλων σε διάφορες ηπείρους. Σήμερα, είναι εκατοντάδες οι Πορείες Υπερηφάνειας σε όλο τον κόσμο που αναφέρονται στο Stonewall. Μερικές από αυτές είναι εξαιρετικά μαζικές, όπως η Πορεία στο São Paulo, που κατέγραψε το 2011 4 εκατομμύρια συμμετοχές.
Σε πολλές χώρες, η διοργάνωση μιας τέτοιας Πορείας εξακολουθεί να απαιτεί το ίδιο εξαιρετικό θάρρος -και ακόμα περισσότερα!- με τους πρώτους εορτασμούς του Stonewall στις αρχές της δεκαετίας του 1970: Απαιτεί την ίδια αποφασιστικότητα για να αντιμετωπιστούν τα εχθρικά κράτη και να στηριχτούν τα δικαιώματά μας, όχι μόνο για να υπάρχουμε, αλλά και για να ζούμε ελεύθερα και ανοιχτά.
Αλλά ακόμα και εκεί που το Pride είναι μεγάλο, νόμιμο και ακόμα και με επίσημους χορηγούς, συχνά η συμμετοχή στην πρώτη τέτοια πορεία από ένα άτομο ΛΟΑΤΚΙ απαιτεί επίσης θάρρος. Αντίθετα από τις ταυτότητες που χαρακτηρίζουν τις καταπιεσμένες ομάδες, οι ταυτότητες ΛΟΑΤΚΙ στις σημερινές κοινωνίες, όπου η ετεροφυλία είναι η νόρμα, σπάνια μαθαίνεται στην παιδική ηλικία από τους γονείς. Αυτές οι ταυτότητες μπορούν να διεκδικηθούν και να οικοδομηθούν μόνο από πράξεις ιδίας βούλησης. Αυτές οι πράξεις είναι λόγος εορτασμού και ευκαιρία για αλληλεγγύη.
Εκεί όπου οι Πορείες είναι μεγάλες, νόμιμες και με επίσημους χορηγούς μπορεί να μοιάζουν απολίτικες. Όμως ακόμα και φαινομενικά απολίτικες πορείες υπερηφάνειας μπορεί ξαφνικά να πολιτικοποιηθούν από νέες προκλήσεις. Αυτό έγινε πριν μια δεκαετία στη Γαλλία, όταν η πρόταση για ισότητα στο γάμο προκάλεσε μεγάλη φανατική αντίδραση από τη δεξιά. Ακόμα και ακροαριστεροί ριζοσπάστες, με πολλές επιφυλάξεις απέναντι στο θεσμό του γάμου, είδαν πως εκατοντάδες χιλιάδες συμμετέχοντες στο Pride έγιναν οι πρωταγωνιστές μιας πολιτικής σύγκρουσης.
Ούτε ο εορταστικός χαρακτήρας πολλών πορειών δεν τις μετατρέπει αναγκαστικά σε λιγότερο αγωνιστικές. Αντίθετα, το pride μπορεί να δείξει πώς μπορεί η χαρά να οδηγεί στην πολιτική -αντίθετα από τις ρουτινιάρικες τελετές, τις γεμάτες λογίδρια, που μπορεί να είναι, όπως το λέει και η ποιήτρια Adrienne Rich, “καμμένη ρητορεία... χαμένη φαντασία”.
Το ίδιο το μέγεθος και η ποικιλομορφία των pride μπορεί μάλιστα να ανανεώνει και να επεκτείνει τα όρια των αποκλεισμένων ΛΟΑΤΚΙ. Σε μια από τις πρώτες πορείες υπερηφάνειας στη Νότιο Αφρική, το 1992, μπροστά-μπροστά πήγαιναν άρρενες injongas, οι οποίοι παραδοσιακά κάνουν έρωτα με τις γυναίκες που παντρεύονται, μαζί με τρανς skesansas, γιατί -όπως το εξήγησε κάποιος- οι injongas δεν είναι ομοφυλόφιλοι, οι ερωμένοι τους όμως είναι!
Διασπάσεις
Μπορεί να είναι πολύ σημαντικό το Pride, όμως η ιστορία του ήταν από πάντα μια ιστορία διασπάσεων. Ήδη από το 1973, με τη διάσπαση του Σαν Φρανσίσκο, όταν στη μεγάλη διαδήλωση απαγορεύτηκε η συμμετοχή τρανς.
Με τα χρόνια, μια από τις κύριες ρωγμές στις Πορείες ήταν γύρω από την εμπορευματοποίηση. Η εμφάνιση επιχειρηματιών που δηλώνουν ανοιχτά ομοφυλόφιλοι ή λεσβίες, καθώς και η επιθυμία των μεγάλων εταιρειών να πλησιάσουν πελατείες και ακόμα και τους δικούς τους υπαλλήλους που είναι ομοφυλόφιλοι, μετέτρεψαν πολλές από τις ανοιχτές και ελεύθερες πορείες υπερηφάνειας σε οργανωμένες πορείες, όπου οι διάφορες ομάδες πρέπει να πληρώσουν για να συμμετάσχουν ή να κρατήσουν έναν κιόσκι. Το αποκορύφωμα αυτής της μετάλλαξης είναι μάλλον το Pride σε Κανάλια του Άμστερνταμ, όπου χρεώνονται χιλιάδες ευρώ για το δικαίωμα να συμμετάσχει κανείς με βάρκα σε αυτό (επιπλέον και από τα χιλιάδες ευρώ που απαιτούνται για να νοικιαστεί και να εξοπλιστεί το πλοιάριο). Αυτό σημαίνει πως οι μόνες ομάδες που μπορούν να πληρώσουν για να συμμετάσχουν είναι τα μεγάλα εμπορικά ιδρύματα, οι πολυεθνικές εταιρείες, τα υπουργεία, οι ένοπλες δυνάμεις και η αστυνομία.
Μετά την άνοδο του κινήματος Black Lives Matter ιδιαίτερα, η παρουσία της αστυνομίας υπήρξε άλλη μία διαχωριστική γραμμή. Σε πολλές από τις πορείες υπερηφάνειας, η αστυνομία δεν είναι μόνο παρούσα στο πλάι, για να εγγυηθεί την “τάξη”, αλλά επίσης και μέσα στην ίδια την πορεία, με στολές και στοίχιση. Αυτό κάνει πολλά από τα ευάλωτα άτομα ΛΟΑΤΚΙ, ιδιαίτερα των έγχρωμων και των τρανς, να αισθάνονται περισσότερο να απειλούνται παρά να προστατεύονται.
Ένα πρόσθετο διαχωριστικό προέρχεται από την άκρα δεξιά, που σε χώρες όπως η Γαλλία και το Βέλγιο προσπαθεί να φέρει μέσα στο pride την ισλαμόφοβη πολιτική. Μερικές φορές η άκρα δεξιά έχει μάλιστα καταφέρει να ενταχθεί στην πορεία -όπως στη δική μου πόλη, το Ρότερνταμ.
Όλα αυτά θέτουν μια πρόκληση για τη ριζοσπαστική queer αριστερά που θέλει να κρατήσει το αρχικό εξεγερσιακό πνεύμα του Stonewall. Έχουμε τρεις επιλογές διαθέσιμες. Μπορούμε καμιά φορά να αγωνιστούμε μέσα από την επίσημη διοργάνωση των pride για το χαρακτήρα και την πολιτική του -το οποίο εξαρτάται από το πόσο ανοιχτές και δημοκρατικές είναι οι δομές τους. Μπορούμε να οργανώνουμε τα δικά μας μπλοκ μέσα στη γενικότερη διοργάνωση. Ή, τέλος, μπορούμε να οργανώνουμε εμείς ξεχωριστές εκδηλώσεις, συχνά σε άλλα μέρη και χρόνο.
Οι εναλλακτικές εκδηλώσεις μπορεί να διευκολύνουν το ριζοσπαστικό μήνυμα. Αλλά μπορεί επίσης να σημαίνουν ότι έτσι χάνεται η ευκαιρία απεύθυνσης σε χιλιάδες ανθρώπους που συχνά συμμετέχουν για πρώτη φορά σε pride και που η πολιτική τους στάση δεν είναι ακόμα παγιωμένη.
Υπάρχουν και περιπτώσεις που δεν είναι τόσο διλημματικές. Όταν διοργανώθηκε, παρά τις αντιρρήσεις των Παλαιστινίων, μια Παγκόσμια Πορεία Υπερηφάνειας, στην Ιερουσαλήμ, το 2006, η αποχή και το μποϋκοτάζ ήταν η μόνη δυνατή επιλογή. Όμως, ακόμα και διοργανώσεις με αρκετό ξέπλυμα, όπως η πορεία του Τελ Αβίβ του 2001, έδωσε την ευκαιρία σε μια ομάδα queer να διαδηλώσει με ένα μαύρο πανό που έγραφε: “Δεν Υπάρχει Καμία Υπερηφάνεια σε Κατοχή” -παρόλο που επίσης συχνά οργανώνονται και ξεχωριστές εκδηλώσεις υπερηφάνειας, για να στηρίξουν τον παλαιστινιακό αγώνα.
Πρόσφατα στη Νέα Υόρκη διοργανώθηκαν ξεχωριστές Πορείες Απελευθέρωσης, για να επισημάνουν πολλά ζητήματα που οι επίσημες πορείες υποβαθμίζουν. Για παράδειγμα, πολλοί ΛΟΑΤΚΙ φέτος έβαλαν πολύ ενέργεια για να οργανώσουν το μπλοκ αλληλεγγύης με την Παλαιστίνη, μέσα στην πορεία υπερηφάνειας. Ακόμα, η επίσημη πορεία φέτος κατέγραψε μια μεγάλη σύγκρουση, καθώς το κεντρικό της όργανο, όπου συμμετείχαν πλειοψηφικά οι έγχρωμοι, αποφάσισε να αποκλείσει τους αστυνόμους με στολή. Έτσι, οι αριστεροί ΛΟΑΤΚΙ στη Νέα Υόρκη έχουν περισσότερες από μία δυνατότητες.
Στο Άμστερνταμ, η διοργάνωση του Pride των Καναλιών, που ελέγχεται από τον Σύνδεσμο Ομοφυλόφιλων Επιχειρηματιών, δεν αφήνει χώρο διαμαρτυρίας παρά μόνο στις όχθες των καναλιών από τη ριζοσπαστική ομάδα “Διεκδικούμε την Υπερηφάνεια μας”. Όμως, στην εβδομάδα δράσης υπερηφάνειας στο Άμστερνταμ επίσης υπάρχει χώρος για αριστερή παρουσία και σε άλλες στιγμές, όπως για παράδειγμα στην ετήσια πορεία υπερηφάνειας.
Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει έτοιμη φόρμουλα για να κρατηθεί ζωντανή η εξέγερση στα Pride. Υπάρχουν ευκαιρίες. Στη ριζοσπαστική ΛΟΑΤΚΙ αριστερά εναπόκειται να δράσει έξυπνα, δημιουργικά -και ευχάριστα!-, για να τις αρπάξει.
28 Ιουνίου 2021