«Όπως επισημαίνει ο Άγγλος ιστορικός Έντουαρντ Π. Τόμσον, στην πραγματικότητα ο πυρηνικός πόλεμος δεν είναι μόνο στη φαντασία, αλλά έχει ήδη σχεδιαστεί και πραγματοποιηθεί δύο φορές, εναντίον των πληθυσμών της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι. Το αδιανόητο, λέει ο Τόμσον, φαίνεται να είναι ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί σε εμάς, αλλά όχι ότι θα το προκαλούσαμε σε άλλους»
Μανουέλ Σακριστάν, «Ο κίνδυνος ενός πολέμου με πυρηνικά όπλα». El País, 16/01/1983
Η κοινή δήλωση του ΝΑΤΟ, που υπογράφηκε στις 25 Ιουνίου στη συνάντησή του στη Χάγη, λίγο μετά τον 12ήμερο πόλεμο κατά του Ιράν, επιβεβαίωσε την υποταγή των ευρωπαϊκών δυνάμεων –με επικεφαλής τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και τη Γαλλία– στη στρατηγική του Τραμπ για επαναστρατιωτικοποίηση της Ευρώπης σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού και συνυπευθυνότητας του ατλαντικού μπλοκ στη γενοκτονία που συνεχίζει να διαπράττει το κράτος του Ισραήλ κατά του παλαιστινιακού λαού.
Επιπλέον, η σύνοδος κορυφής πραγματοποιήθηκε μετά την επιθετική ενέργεια που εξαπέλυσαν πρώτα το Ισραήλ και στη συνέχεια οι ΗΠΑ εναντίον του Ιράν, χρησιμοποιώντας το γνωστό επιχείρημα της κατασκευής πυρηνικών όπλων από το ιρανικό καθεστώς, όπως συνέβη και το 2003 με το Ιράκ. Για άλλη μια φορά, και οι δύο αυτές χώρες έχουν διεξήγαν έναν αθέμιτο και παράνομο πόλεμο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, ο οποίος είχε την υποστήριξη των ευρωπαίων συμμάχων τους, επικαλούμενοι και πάλι, με την κλασική πλέον ορουελιανή γλώσσα τους, το «νόμιμο δικαίωμα στην άμυνα»... των επιτιθέμενων κρατών, που και τα δύο διαθέτουν πυρηνικά όπλα. Στις συγχαρητήριες δηλώσεις του για την επίθεση αυτή ξεχώρισε ο σημερινός Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούττε, του οποίου ο βαθμός υποταγής και κολακείας προς τον Τραμπ, με την υπόσχεσή του «η Ευρώπη να πληρώσει ακριβά, όπως πρέπει, και θα είναι η νίκη της», δεν φαίνεται να έχει όρια1.
Πέρα από τον θριαμβευτισμό του Αμερικανού ηγέτη για τα αποτελέσματα της επίθεσής του στο Ιράν, που είναι αρκετά αμφισβητήσιμος υπό το φως ακόμη και επίσημων εκθέσεων που αμφισβητούν ότι κατέστρεψε τις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού και αποθήκευσης ουρανίου του Ιράν, αυτό που φαίνεται προφανές είναι ότι η πιθανότητα επανάληψης τέτοιων επιθέσεων σε μια γεωστρατηγικά κρίσιμη περιοχή –και το ίδιο ισχύει και για την Κίνα– θα συνεχίσει να αποτελεί μόνιμη απειλή, κυρίως από τον Νετανιάχου, ο οποίος είναι αποφασισμένος να επιβληθεί με τη βία ως η κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή.
Η διαφορά με το 2003 είναι ότι, ενώ τότε η Γαλλία και η Γερμανία αντιτάχθηκαν στο τρίο των Αζορών (Μπους, Μπλερ και Αθνάρ) στον πόλεμο κατά του Ιράκ, τώρα οι σημερινοί ηγέτες τους έχουν δείξει μια ντροπιαστική και σκανδαλώδη υποταγή σε όσους εξακολουθούν να τους θεωρούν ανταγωνιστές τους στο εμπορικό επίπεδο. Αυτό αναγκάστηκε να το αναγνωρίσει κυνικά ο Μακρόν όταν δήλωσε ότι «δεν μπορούμε, μεταξύ συμμάχων, να λέμε ότι πρέπει να ξοδέψουμε περισσότερα και μέσα στο ΝΑΤΟ να κάνουμε εμπορικό πόλεμο: θα ήταν παραφροσύνη».
Το πιο σημαντικό σημείο της διακήρυξης της Χάγης ήταν αναμφίβολα η συμφωνία για αύξηση των συνολικών δαπανών στο 5 % του ΑΕΠ, κατανεμημένων μεταξύ των δαπανών για την άμυνα με στενή έννοια στο 3,5 %, και των δαπανών για κρίσιμες υποδομές, κυβερνοασφάλεια και άλλα στο 1,5 % έως το 2035, επίπεδα που θα αναθεωρηθούν το 2029. Αυτό θα σημαίνει 510 δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον ετησίως για τις ευρωπαϊκές χώρες, κάτι που προφανώς θα οδηγήσει σε μια νέα μείωση των κοινωνικών δαπανών σε βασικούς τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση, οι συντάξεις ή η μακροχρόνια φροντίδα, καθώς και, όπως βλέπουμε σε όλες σχεδόν τις χώρες, στην παραμέληση της ικανοποίησης ενός θεμελιώδους δικαιώματος όπως είναι το δικαίωμα σε αξιοπρεπή στέγαση.
Μόνο ο Πέδρο Σάντσεθ προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί από τη συμφωνία, επικαλούμενος την αμφιλεγόμενη ευελιξία που ανέλαβε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με την οποία, στην περίπτωσή του, θα μπορούσε να περιοριστεί στο 2,1 % του ετήσιου ΑΕΠ2. Προσπαθεί έτσι να τους πείσει ότι αυτό το ποσοστό θα είναι αρκετό για να επιτευχθούν οι στόχοι των στρατιωτικών δυνατοτήτων που απαιτεί το ΝΑΤΟ από το ισπανικό κράτος. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι μια δέσμευση για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών που, παρά την ενόχληση που προκάλεσε στον Τραμπ, είναι εξίσου επικριτέα και, επιπλέον, δεν παύει να είναι ένα καλλωπιστικό μέσο εσωτερικής χρήσης για να εξουδετερωθεί η δυσαρέσκεια των εταίρων του στην ισπανική κυβέρνηση3, καθώς η υπογραφή της δήλωσης και η επιμονή του ότι παραμένει «αξιόπιστος εταίρος» στο ΝΑΤΟ επιβεβαιώνουν ότι μοιράζεται το ίδιο μιλιταριστικό σχέδιο με τους εταίρους του4.
Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί η απουσία οποιασδήποτε κριτικής εκ μέρους της ισπανικής κυβέρνησης για τη χρήση που έκαναν οι ΗΠΑ των βάσεων της Ρότα και του Μορόν για την επίθεσή τους κατά του Ιράν. Αυτό καθιστά το ισπανικό κράτος συνένοχο στον παράνομο και παράτυπο πόλεμο που διεξήγε εναντίον αυτής της χώρας και μας θυμίζει την απάτη που συνιστά η υπόσχεση της τήρησης μιας από τις ρήτρες που η κυβέρνηση του Φελίπε Γκονζάλες συμπεριέλαβε στο δημοψήφισμα του 1986 για να εξασφαλίσει το «Ναι», σύμφωνα με την οποία θα προχωρούσε στη «σταδιακή μείωση της στρατιωτικής παρουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ισπανία». Αυτή όχι μόνο διατηρήθηκε, αλλά και η επέκτασή της, στην περίπτωση της Ρότα, συνεχίστηκε από τις κυβερνήσεις του Ροντρίγκεθ Θαπατέρο και του Πέδρο Σάντσεθ.
Προς μια μεγαλύτερη στρατιωτικοποίηση και πυρηνικοποίηση του καπιταλισμού σε παγκόσμια κλίμακα
Χωρίς αμφιβολία, ο μεγάλος ωφελημένος από το άλμα προς τα εμπρός στη στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης θα είναι το αμερικανικό στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα (από τον οποίο οι ευρωπαϊκοί στρατοί αγοράζουν το 64% του οπλισμού τους): Παρόλο που η Βρετανία και η Γαλλία είναι μεγάλες στρατιωτικές και πυρηνικές δυνάμεις, αυτές δεν θα είναι αρκετές για να ανταποκριθούν στις ανάγκες που θα αντιμετωπίσουν οι ευρωπαϊκές χώρες τα επόμενα χρόνια για να καλύψουν τους στόχους που τέθηκαν με αυτή την ανακοίνωση.
Όμως, υπάρχουν και άλλα σημαντικά στοιχεία σε αυτή την ανακοίνωση που έχουν περάσει απαρατήρητα. Ίσως το πιο σημαντικό βρίσκεται στο σημείο 1, όπου, όπως το παρατήρησαν ορισμένα μίντια και παρά τη συνήθη ρητορική σχετικά με τις αξίες που προτίθεται να υπερασπιστεί ο δυτικός συνασπισμός, αυτή τη φορά δεν γίνεται καμία αναφορά στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Είναι μια απουσία που δεν είναι τυχαία, καθώς είναι δύσκολο να κρυφτεί το γεγονός ότι σχεδόν όλα τα υπογράφοντα κράτη, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, την Τουρκία και την Ουγγαρία, παραβιάζουν αυτές τις αρχές. Δεν μπορεί λοιπόν να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η ΕΕ, στη συνεδρίασή της αμέσως μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, ανέβαλε την απόφασή της σχετικά με την αναστολή ή μη της Συμφωνίας Σύνδεσης με το Κράτος του Ισραήλ5.
Ένα άλλο αμφιλεγόμενο σημείο είναι η αναφορά στο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ στην ανακοίνωση. Ακόμη και πριν από τη συνάντηση, είδαμε ότι το άρθρο αυτό αμφισβητήθηκε από τον ίδιο τον Τραμπ, ο οποίος δεν δίστασε να διευκρινίσει ότι η δέσμευση αλληλεγγύης προς οποιαδήποτε χώρα που δέχεται επίθεση, όπως εκφράζεται σε αυτό, μπορεί να υπόκειται σε διαφορετικές ερμηνείες. Κάτι που στο μέλλον μπορεί να χρησιμεύσει ως πρόσχημα για να αποστασιοποιηθεί από συγκρούσεις που δεν ταιριάζουν με τα δικά του γεωστρατηγικά συμφέροντα στην ευρωπαϊκή επικράτεια (όπου εξακολουθεί να διατηρεί σημαντική στρατιωτική παρουσία) ή, όπως έχει ήδη υπαινιχθεί περισσότερες από μία φορές, με τις δικές του προθέσεις απέναντι τη Γροιλανδία...
Στην δήλωση καταγγέλλεται, όπως ήταν αναμενόμενο, «η μακροπρόθεσμη απειλή που αποτελεί η Ρωσία για την ευρωατλαντική ασφάλεια», χωρίς όμως να γίνεται καμία αναφορά στην ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αν και επαναλαμβάνεται η «κυρίαρχη και διαρκής δέσμευσή της να στηριχτεί η Ουκρανία». Είναι μια σχετική αλλαγή τόνου που επιβεβαιώνει ότι δεν είναι η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα που κινητοποιούν το ΝΑΤΟ στην περιοχή αυτή, αλλά τα γεωστρατηγικά του συμφέροντα.
Συνοψίζοντας, ο ηγέτης του MAGA βγαίνει νικητής από αυτή τη σύνοδο κορυφής: καταφέρνει να μεταφέρει την ευθύνη για τις μελλοντικές συγκρούσεις στην Ευρώπη στους συμμάχους του, έτσι ώστε οι ΗΠΑ να μπορούν να επικεντρώσουν την προσοχή τους στην περιοχή του ινδοειρηνικού έναντι της Κίνας, εξασφαλίζει μεγάλα οφέλη για τη στρατιωτική βιομηχανία της χώρας του και επιτρέπει να σταματήσει η διαίρεση που προκάλεσε στις τάξεις του η άμεση εμπλοκή του στη Μέση Ανατολή με την επίθεση στο Ιράν... μέχρι την επόμενη κρίση.
Ωστόσο, το γεγονός ότι ο Τραμπ κατάφερε να επιβάλει τους στόχους του σε αυτή τη σύνοδο κορυφής δεν του εξασφαλίζει καμία σημαντική πρόοδο στο σχέδιό του για τη μετατροπή της παλαιάς παγκόσμιας τάξης, με σκοπό να ανακόψει την παρακμή του ως μεγάλης ηγεμονικής δύναμης. Μια παρακμή που συνεχίζει να εκδηλώνεται σε διάφορα μέτωπα και την οποία ο Τραμπ προσπαθεί να αντισταθμίσει με μια βραχυπρόθεσμη προσέγγιση που εξακολουθεί να μην αποφέρει τα αποτελέσματα που αναμένει το διαταξικό κοινωνικό μπλοκ που τον έφερε στην εξουσία. Απόδειξη αυτού είναι το γεγονός ότι οι συγκρούσεις που έλεγε ότι θα έλυνε σε λίγες εβδομάδες, είτε αυτή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία είτε αυτή του Ισραήλ εναντίον του παλαιστινιακού λαού, και τώρα κατά του Ιράν -όπου μάλιστα προσπάθησε να πετύχει και αλλαγή καθεστώτος-, απειλούν να διαιωνιστούν.
Αυτό το άλμα προς τα εμπρός γίνεται επίσης σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο «σημαντικής οικονομικής επιβράδυνσης έως και στασιμότητας, σε συνδυασμό με έναν πληθωρισμό που παραμένει σχετικά υψηλός, με ένα χρέος που συντρίβει το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου ενεργού πληθυσμού και μια επιταχυνόμενη κλιματική κρίση»6. Μια σειρά προκλήσεων μπροστά στις οποίες ο μιλιταρισμός που υποστηρίζουν ο Τραμπ και οι κύριοι ηγέτες του δυτικού μπλοκ δεν αποτελεί παρά φυγή προς τα εμπρός που θα ενθαρρύνει με τη σειρά της τον επανεξοπλισμό των άλλων μεγάλων και μεσαίων δυνάμεων στις αντίστοιχες περιφέρειές τους, πάντα με τον κίνδυνο πυρηνικής κλιμάκωσης σε κάθε διένεξη όπου εμπλέκονται κράτη που διαθέτουν αυτά τα όπλα μαζικής καταστροφής. Η κυνική δικαιολόγηση των βομβαρδισμών της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι από τον Τραμπ θα πρέπει να είναι αρκετή για να λάβουμε σοβαρά υπόψη το ιστορικό σταυροδρόμι στο οποίο έχουμε εισέλθει.
Είναι ένας μιλιταρισμός που, χάρη στις τεχνολογικές εξελίξεις που αντιπροσωπεύει η Τεχνητή Νοημοσύνη, μετατρέπει τα στρατιωτικο-βιομηχανικά συστήματα σε θεμελιώδες εργαλείο μιας νέας φάσης καπιταλιστικής συσσώρευσης, καθώς και μια κουλτούρα ασφάλειας και επιτήρησης που εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο και που, όπως ορθά καταγγέλλει ο Claude Serfati7, μπορεί να καταλήξει να είναι εξίσου επικίνδυνη με τους πολέμους για τις λαϊκές τάξεις.
Έτσι, παρόλο που γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε σε δύσκολες συνθήκες για να ξεκινήσουμε μια αντεπίθεση από τα κάτω ενάντια σε αυτό το σύνολο των απειλών, είναι επείγον να οικοδομήσουμε και να επεκτείνουμε τις ενωτικές πλατφόρμες που σχηματίζονται για να εμποδίσουμε αυτό το νέο άλμα προς τα εμπρός. Ο στόχος πλέον είναι να ξεπεράσουμε τον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, μέσα από μια μια σταθερή διεθνή κινητοποίηση, σε αλληλεγγύη με την Παλαιστίνη και όλους τους λαούς που υφίστανται επιθέσεις, είτε στην Ουκρανία, είτε στη Μέση Ανατολή, είτε στην Αφρική, είτε οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, εντάσσοντας τις σε ένα ορίζοντα ρήξης με τον μιλιταρισμό και υπέρ της διάλυσης του ΝΑΤΟ και της αποπυρηνικοποίησης του πλανήτη.
Οι καμπάνιες θα πρέπει να συντονιστούν με αυτές που πρέπει να αναπτυχθούν σε όλους τους τομείς όπου πρέπει να αμφισβητήσουμε το κυρίαρχο πλαίσιο των συζητήσεων για την ασφάλεια, αντιτάσσοντάς τους μια πολυδιάστατη έννοια που να αποσκοπεί στη διασφάλιση της βιωσιμότητας μιας αξιοπρεπούς ζωής σε έναν κατοικήσιμο πλανήτη8.
18 Ιουνίου 2025
Μετάφραση: ΤΠΤ – “4”
- 1Σε αυτό πρόσθετε φράσεις όπως: «Θα πετύχετε αυτό που κανένας άλλος Αμερικανός πρόεδρος δεν κατάφερε εδώ και δεκαετίες».
- 2Αν και στην πραγματικότητα γνωρίζουμε ότι, όπως έχει επισημάνει και το Centre Delàs, υπάρχουν κονδύλια που σχετίζονται με αυτές τις δαπάνες και που συνήθως δεν περιλαμβάνονται σε αυτό το τμήμα.
- 3Σχετικά με αυτό, παραπέμπω στο άρθρο του Mario Espinosa στο viento sur, 25/06/2025.
- 4Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι αυτή η ευελιξία θα γίνει σεβαστή τα επόμενα χρόνια, δεδομένης της επισφαλούς θέσης στην οποία βρίσκεται ο Σάντσεθ στο Moncloa (πρωθυπουργία) από την έκρηξη του σκανδάλου διαφθοράς της λεγόμενης υπόθεσης Santos Cerdán, η έκταση της οποίας παραμένει να δούμε ανάλογα με το τί άλλο ενδέχεται να προκύψει τις επόμενες εβδομάδες.
- 5Είναι αλήθεια ότι ο Pedro Sánchez ζήτησε, στην πρόσφατη συνάντηση της ΕΕ, την αναστολή αυτής της συμφωνίας, αλλά αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη συνέχιση του εμπορίου όπλων με το Ισραήλ και απέχει εξαιρετικά από ένα «πλήρες εμπάργκο» όπως το ζητούν περισσότερες από 500 οργανώσεις και όπως διατυπώθηκαν και πρόσφατα.
- 6Michael Roberts, «Από τις Βραχώδεις Οροσειρές στη Στοκχόλμη: Το G-7 αγνοεί την παγκόσμια κρίση», sinpermiso, 16/06, 2025 [Kαι στο Inprecor No 734].
- 7«Les systèmes militaro-industriels pourraient représenter des noyaux totalitaires de notre société», συνέντευξη των Hélène Marra και Nicolas Menna με τον Claude Serfati, Inprecor, 733, Ιούνιος 2025, σ. 16. Επίσης, από τον ίδιο συγγραφέα, «Πιο καταστροφικό και πιο κερδοφόρο: η θέση του Τραμπ στο στρατιωτικό-βιομηχανικό σύστημα των ΗΠΑ», viento sur, 27/05/25.
- 8Για να συγκεκριμενοποιήσουμε τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν προς αυτή την κατεύθυνση, είναι ενδιαφέρον το άρθρο του Tom Kucharz «Δέκα εναλλακτικές λύσεις για μια στρατιωτικοποιημένη ασφάλεια», El Salto, 20/06/25.