Η φιλο-μαδουρική αριστερά εγκαταλείπει τους εργάτες και το λαό της Βενεζουέλας

Venezuela
Copyright
Wilfredor – CC0.
Ana C. Carvalhaes
Luís Bonilla-Molina

Σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε τα τελευταία 25 χρόνια στις εκλογές στη Βενεζουέλα –και έχουν γίνει δεκάδες από τη νίκη του Ούγκο Τσάβες το 1998– αυτή τη φορά, μετά τις προεδρικές εκλογές της 28ης Ιουλίου, η ευρύτερη αριστερά της Λατινικής Αμερικής, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου των υποστηρικτών του «προοδευτισμού», έχει διασπαστεί από πάνω προς τα κάτω.

Ένα όλο και μικρότερο, αλλά ακόμα πολυάριθμο, τμήμα, που αποτελείται από διανοούμενους, απηχεί το επιχείρημα του Φόρουμ του Σάο Πάολο1, σύμφωνα με το οποίο, προκειμένου να σωθεί η Βενεζουέλα και η περιοχή από τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, είναι απαραίτητο να υποστηριχθεί η κυβέρνηση του Νικολάς Μαδούρο με οποιοδήποτε κόστος. Αυτό το κόστος, βέβαια, περιλαμβάνει το ενδεχόμενο, σε αντίθεση με προηγούμενες φορές, ο Μαδούρο να μην έχει κερδίσει τις εκλογές, επειδή, τελικά, έχει αρνηθεί μέχρι στιγμής να αποδείξει τη νίκη του.

Σύμφωνα με αυτή τη λογική, που βασίζεται περισσότερο στην κλασική γεωπολιτική παρά στον μαρξισμό, όλα είναι δικαιολογημένα και μάλιστα απαραίτητα, προκειμένου να «μην παραδοθεί» η εξουσία στη Βενεζουέλα (και το πετρέλαιό της) «στη Δεξιά». Σύμφωνα με αυτή τη γεωπολιτική λογική, το γεγονός ότι ο Νικολάς Μαδούρο κέρδισε ή έχασε τις εκλογές είναι δευτερεύον σε σχέση με την «προοδευτική εθνικιστική» αναγκαιότητα να εμποδιστεί ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός, που ενσαρκώνεται από τον υποψήφιο της αντιπολίτευσης Εντμούντο Γκονζάλες, να εγκατασταθεί στο Παλάτι Μιραφλόρες και να θέσει έτσι σε κίνδυνο την κρατική ιδιοκτησία της PDVSA (Petróleos de Venezuela SA), η οποία κατέχει ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στον πλανήτη. Μια άλλη μερίδα αυτών των νεομαδουριστών, είναι αλήθεια, εστιάζει λιγότερο στο πετρέλαιο και περισσότερο στην τραγωδία που θα αποτελούσε η αναγνώριση της ήττας του Μαδούρο, που θεωρείται αριστερός, σε ένα πλαίσιο προέλασης της ακροδεξιάς στον κόσμο και στην περιοχή. Και για τις δύο ομάδες, ωστόσο, δεν υπάρχει άλλη επιλογή από το να παραμείνουν δίπλα στον Μαδούρο –ούτε καν μια διαπραγμάτευση μεταξύ των δύο πλευρών της διαμάχης της Βενεζουέλας, όπως προτείνουν ο Λούλα και ο Γκουστάβο Πέτρο, πιθανώς με στόχο να συμφωνηθεί μια κατανομή των εξουσιών μεταξύ των δύο πλευρών, συμπεριλαμβανομένης κάποιας εγγύησης των δημοκρατικών δικαιωμάτων και της ακεραιότητας της PDVSA.

Η ιστορία και τα γεγονότα δεν έχουν σημασία

Προς υπενθύμιση, ποια είναι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ δεξιάς και αριστεράς –λόγου και πράξης; Ο Μαδούρο σίγουρα διατηρεί μια μορφή ρητορικής με πολύ αριστερό λεξιλόγιο. Λέει ότι η κυβέρνησή του είναι μια «συμμαχία στρατού-αστυνομίας-λαού» που είναι αντιιμπεριαλιστική και υπέρ του σοσιαλισμού. Πρέπει να νομιμοποιήσει τον εαυτό του εσωτερικά και εξωτερικά ως διάδοχο του Τσάβες, ενώ το μόνο που έχει κάνει είναι να ανατρέψει τα επιτεύγματα και την κληρονομιά των ετών προόδου της μπολιβαριανής διαδικασίας. Πέρα από τα φαινόμενα, γεγονός είναι ότι η πολιτική του από το 2013 ήταν να ενθαρρύνει τον πλουτισμό ενός νέου επιχειρηματικού τομέα στη χώρα και, σαν Βοναπάρτης, να διαπραγματεύεται ανάμεσα στις διάφορες φράξιες της αστικής τάξης της Βενεζουέλας, νέες και παλιές (με εξαίρεση εκείνη που συνδέεται στενότερα με την γιάνκικη ακροδεξιά, δηλαδή τη Μαρία Κορίνα Ματσάδο και τον Εντμούντο Γκονζάλες), προκειμένου να παραμείνει στην κυβέρνηση.

Ακολουθώντας μια ανοιχτά αυταρχική πορεία, ο Μαδούρο πάντα ευνοούσε τους επιχειρηματικούς τομείς, ιδίως τους εργολάβους της πετρελαϊκής βιομηχανίας και τις υπηρεσίες, τα κέρδη των οποίων τροφοδοτούν τη νέα αστική τάξη και πολλά από τα οποία έχουν διατεθεί στα ανώτερα κλιμάκια των ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας του. (Εξ ου και η συμμαχία…) Περισσότερα από 800 πολυτελή αυτοκίνητα κατασχέθηκαν από τα 100 περίπου άτομα που εμπλέκονται στην υπόθεση μεγάλης διαφθοράς PDVSA-crypto το 2023, η οποία ήταν σύμπτωμα της ηθικής παρακμής μεταξύ των κυβερνητικών ηγετών2. Ακόμα και κάτω από τα έντονα πυρά των δυτικών ιμπεριαλιστικών κυρώσεων κατά της Βενεζουέλας –που ξεκίνησαν από την κυβέρνηση Ομπάμα, πέρασαν στον Τραμπ και έγιναν πιο ελαστικές με τον Μπάιντεν– δεν πήρε ποτέ κανένα μέτρο για να αντιμετωπίσει το παγκοσμιοποιημένο χρηματοπιστωτικό σύστημα και τους εγχώριους υποστηρικτές του. Έχει διαθέσει ένα σημαντικό μέρος του συρρικνούμενου εθνικού προϋπολογισμού σε ιδιωτικές τράπεζες για να εγγυηθεί την πώληση ξένου συναλλάγματος σε ιδιωτικές εταιρείες και πλούσιους, κάτι που έχει εξελιχθεί σε πολιτική επιδοτήσεων και ευνοϊκής μεταχείρισης των πλουσίων3.

Την ίδια στιγμή (μετά το διάταγμα 2792 του 2018), η κυβέρνηση έχει απαγορεύσει τις απεργίες, την υποβολή αιτημάτων, το δικαίωμα της εργατικής τάξης να κινητοποιηθεί, την οργάνωση και νομιμοποίηση νέων συνδικάτων, ενώ διώκει και στέλνει στη φυλακή συνδικαλιστικά στελέχη που αμφισβητούν τις εσωτερικές πρακτικές των επιχειρήσεων ή απλώς ζητούν αύξηση μισθού και ασφάλιση υγείας. Αυτή ήταν η περίπτωση της Siderúrgica del Orinoco (Sidor), της μεγαλύτερης συγκέντρωσης του προλεταριάτου στη Βενεζουέλα: αφού κινητοποιήθηκαν για μισθούς και επιδόματα μεταξύ Ιουνίου και Ιουλίου 2023, έπεσαν θύματα έντονης καταστολής. Οι Λεονάρντο Αζόκαρ και Ντανιέλ Ρομέρο, αντιπρόσωποι του συνδικάτου, βρίσκονται έκτοτε στη φυλακή4.

Ο «αντιιμπεριαλισμός» του Μαδούρο και της συνοδείας του δεν τον εμποδίζει να παραδίδει τώρα το πετρέλαιο που χρειάζονται οι ΗΠΑ μέσω της Chevron και άλλων μεγάλων ξένων εταιρειών (όπως η Repsol), σε ένα πλαίσιο όπου το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ τους επιτρέπει να εξορύσσουν τον μαύρο χρυσό της Βενεζουέλας, ενώ απαγορεύει στις εταιρείες να πληρώνουν φόρους και δικαιώματα στη Βενεζουέλα5. Η αποδοχή αυτών των νεοαποικιακών όρων δείχνει τα όρια του αντιιμπεριαλισμού του Μαδούρο.

Οι κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας έχουν γίνει πιο ελαστικές υπό τον Μπάιντεν (που δέχεται πιέσεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία), αλλά ο Μαδούρο συνεχίζει να συντηρεί τη ρητορική ότι για όλα φταίνε οι κυρώσεις, ως πρόσχημα για να προχωρήσει σε μια διαρθρωτική προσαρμογή που πλήττει ουσιαστικά τον εργαζόμενο λαό. Από πολιτική άποψη, στο εσωτερικό της Βενεζουέλας, η ρητορική για τις αμερικανικές κυρώσεις (οι οποίες είναι πραγματικές, συγκεκριμένες και απεχθείς) έχει χάσει την πολιτική της αποτελεσματικότητα μπροστά στον επιδεικτικό, πολυτελή τρόπο ζωής αυτών που κυβερνούν τώρα τη χώρα.

Η εργατική τάξη ως επικουρικό στοιχείο

Η ανάλυση της κατάστασης της εργατικής τάξης της Βενεζουέλας ως η βάση της αριστερής ανάλυσης έχει αντικατασταθεί από τη μόδα της «γεωπολιτικής του πετρελαίου». Αυτή η δυαδική γεωπολιτική βλέπει μόνο την αντίφαση μεταξύ του ιμπεριαλισμού και του κράτους της Βενεζουέλας (αναμφίβολα μια σημαντική αντίφαση στην πραγματικότητα). Δεν διαθέτει αρκετή διαλεκτική για να λάβει υπόψη της, σε ένα σκηνικό πολλαπλών αντιφάσεων, την υλική και πολιτική κατάσταση των ανθρώπων της εργατικής τάξης, τις προσδοκίες και τις επιλογές τους. Είναι σαν να πρόκειται για ένα δευτερεύον ζήτημα ή μια δευτερεύουσα αντίφαση. Το «μότο» των υποστηρικτών του Μαδούρο, για να δικαιολογήσουν την παράλειψη της ταξικής ανάλυσης, είναι η ανάγκη να αποτραπεί η άνοδος της δεξιάς στην εξουσία, αγνοώντας το γεγονός ότι η Βενεζουέλα έχει μια κυβέρνηση που εφαρμόζει τις δομικές οικονομικές συνταγές της δεξιάς, μόνο που το κάνει με αριστερή ρητορική. Θα αρκούσε να μιλήσει κανείς με τους ίδιους τους εργαζόμενους (όχι με τη φιλοεργοδοτική γραφειοκρατία της CBST), στη Sidor ή στην PDVSA, με τους δασκάλους και τους καθηγητές πανεπιστημίου, για να δει την τρομερή υλική κατάσταση στην οποία ζουν (κατώτατος μισθός 4 δολάρια το μήνα, μέσος μισθός 130 δολάρια το μήνα, το 80% του οποίου αποτελείται από επιδόματα), σε συνθήκες της χειρότερης απώλειας των δημοκρατικών ελευθεριών εδώ και δεκαετίες για την οργάνωση, την κινητοποίηση και τον αγώνα τους.

Οι νέοι γεωπολιτικοί του προοδευτισμού φέρνουν το θέμα των εκλογών της 28ης Ιουλίου στην ατζέντα των διεθνών συστημικών μέσων ενημέρωσης (CNN, CBS και άλλα), μόνο από την άλλη πλευρά του δρόμου. Δεν υπερασπίζονται τα συμφέροντα της Μαρία Κορίνα Ματσάδο και του Εντμούντο Γκονζάλες, αλλά αυτά του Μαδούρο και της νέας αστικής τάξης, με το ψευδές αξίωμα ότι ο Μαδούρο ταυτίζεται με την εργατική τάξη, χωρίς να αναλύουν ποιες ήταν οι αντεργατικές και αντιλαϊκές πολιτικές του Μαδούρο. Πέφτουν στην παγίδα του «νομικού φετιχισμού» περιορίζοντας την ανάλυση της κατάστασης στα αποτελέσματα των εκλογών, αλλά και χωρίς ταξικά κριτήρια. Το ζήτημα δεν είναι μόνο ότι ο Μαδούρο και το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο (CNE) δεν απέδειξαν πώς έφτασαν στα νούμερα που έδωσαν στον πρόεδρο τη νίκη στις εκλογές της 28ης Ιουλίου, αλλά και πώς αυτή η κατάσταση επηρεάζει τη δομή των συγκεκριμένων δημοκρατικών ελευθεριών μέσα στις οποίες λειτουργεί και επιβιώνει η εργατική τάξη.

Εάν δεν υπάρχει διαφάνεια και νομιμότητα στις εθνικές εκλογές, στις οποίες οι εγγεγραμμένοι υποψήφιοι αντιπροσώπευαν διαφορετικές αποχρώσεις των αστικών προγραμμάτων, είναι δύσκολο να σκεφτούμε την αποκατάσταση των ελάχιστων δημοκρατικών ελευθεριών που χρειάζεται η εργατική τάξη για να αμυνθεί απέναντι στην επίθεση του κεφαλαίου στην εργασία της (δικαίωμα σε αξιοπρεπείς μισθούς, δικαίωμα στην απεργία, ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, ελευθερία κινητοποίησης, έκφρασης γνώμης και οργάνωσης σε πολιτικά κόμματα). Η εργατική τάξη ενδιαφέρεται ουσιωδώς για το πώς η κατάσταση μετά την 28η Ιουλίου επιτρέπει ή περιορίζει, βραχυπρόθεσμα, τις ελευθερίες που χρειάζεται για να εκφραστεί ως εκμεταλλευόμενη τάξη. Αλλά αυτή η αντίφαση δεν υπεισέρχεται στη λογική και το λόγο της νέας «προοδευτικής» γεωπολιτικής.

Συμβιβαστικές παραλείψεις και σιωπές

Αυτοί οι «προοδευτικοί» δεν ανησυχούν για την καταστολή της συνδικαλιστικής και πολιτικής οργάνωσης των εργαζομένων και του λαού6, ούτε για το ότι ο Μαδούρο εμπόδισε οποιοδήποτε αριστερό τμήμα του PSUV να συμμετάσχει στις πιο πρόσφατες εκλογές της χώρας –ακόμη και με το κόστος της διείσδυσης, της ποινικοποίησης και της επίθεσης στην ηγεσία του Λαϊκού Εκλογικού Κινήματος (MEP), του Κόμματος Πατρίδα για Όλους (PPT), των Tupamaros και του ίδιου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βενεζουέλας (PCV), προκειμένου να παρέμβει σε αυτά7! Οι υποστηρικτές του Μαδούρο παραλείπουν να αναφέρουν ότι, μετά την 28η Ιουλίου, η κυβέρνηση ενέτεινε την καταστολή, όχι πλέον εναντίον της μεσαίας τάξης, αλλά βασικά εναντίον της εργατικής τάξης, στέλνοντας περίπου 2.500 νέους στη φυλακή μιλώντας για αναμόρφωση, πράγμα που σημαίνει ότι τους υποβάλλει σε εκνευριστικές δημόσιες τελετές πλύσης εγκεφάλου.

Σιωπούν για την κατασκευή δύο φυλακών υψίστης ασφαλείας για όσους συλλαμβάνονται να διαδηλώνουν ή να υποκινούν διαδηλώσεις από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αδιαφορούν για τη φυλάκιση αρκετών πολιτικών της αντιπολίτευσης και τις άμεσες απειλές που διατυπώθηκαν στην τηλεόραση προς άλλους –για παράδειγμα από τον υπουργό του «σφυριού», Ντιοσντάδο Καμπέγιο, εναντίον του πρώην δημάρχου του Καράκας Χουάν Μπαρέτο ή του Βλαντιμίρ Βιγέγκας, αδελφού του υπουργού Πολιτισμού8. Αν υπάρχουν τέτοιες απειλές για τα δημόσια πρόσωπα, είναι χειρότερες στον χώρο των απλών ανθρώπων που δεν είναι προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης. Πρόσφατα, είδαμε την ανάπτυξη δυνάμεων ασφαλείας με πολιτικά για να απειλήσουν ακτιβιστές –όπως συνέβη το Σάββατο, 10 Αυγούστου, εναντίον των Κόντι Κάμπος και Λεάντρο Βιγιόρια, ηγετών της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας στο Καράκας. Όπως είδαμε τις επόμενες ημέρες μετά την 23η Φεβρουαρίου, στο παραδοσιακό προπύργιο των Τσαβιστών στο Καράκας, όπου τα σπίτια των ακτιβιστών σημαδεύτηκαν με ένα Χ από κυβερνητικούς αξιωματούχους για να τους τρομάξουν για το ενδεχόμενο να πραγματοποιήσουν διαδηλώσεις.

Η γεωπολιτική Αριστερά σιωπά για τον αριθμό των νεκρών μετά την 28η Ιουλίου (περίπου 25, σύμφωνα με εκτιμήσεις οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κοινωνικών κινημάτων), διαδίδοντας την αφήγηση ότι ήταν μόνο δεξιοί. Αυτό δεν είναι μόνο αναληθές, αλλά αποτελεί και βήμα προς τα πίσω στις κατακτήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έγιναν στις μεταδικτατορικές περιόδους στην περιοχή.

Ο γεωπολιτικός προοδευτισμός αναπαράγει την ψευδαίσθηση μιας λαϊκής κυβέρνησης που δεν υπάρχει πλέον, η οποία έχει εξαλειφθεί από τον μετασχηματισμό και τις αντεργατικές πολιτικές του Μαδούρο. Φαίνεται να ζητούν από την εργατική τάξη της Βενεζουέλας να αγωνιστεί για τα δικαιώματά της μόνο μέσα στο πλαίσιο που επιτρέπει ο Μαδούρο, ώστε να μπορούν να τροφοδοτήσουν, από μακριά, την ουτοπία που δεν μπορούν να οικοδομήσουν στις δικές τους χώρες. Αυτός ο προοδευτισμός δεν βλέπει ότι η αυξανόμενη δημοτικότητα του δεξιού υποψηφίου είναι αποτέλεσμα της απαγόρευσης κάθε πιθανής αριστερής εναλλακτικής λύσης. Η εκλογική επιτυχία του ψηφοδελτίου Ματσάδο-Γκονζάλες ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα των λαθών του Μαδούρο και των υποστηρικτών του.

Τι γίνεται με το πετρέλαιο;

Όλα τα σοβαρά γεγονότα που αναφέρθηκαν παραπάνω θεωρούνται από τους υποστηρικτές της «νίκης» του Μαδούρο δευτερεύουσες «δημοκρατικές-τυπικές» λεπτομέρειες μπροστά στον κίνδυνο να βρεθεί και πάλι η «άθλια» δεξιά στην κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Η επιχειρηματολογία στερείται τόσο ταξικών κριτηρίων όσο και βασικών παρατηρήσεων της πραγματικότητας της χώρας.

Από το Νοέμβριο του 2022, στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία, ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ έχει επιτρέψει στην Chevron να εκμεταλλεύεται και να εξάγει πετρέλαιο της Βενεζουέλας, με τον όρο να μην πληρώνει φόρους ή δικαιώματα στην κυβέρνηση της Βενεζουέλας, κάτι που συνιστά νεοαποικιακούς όρους, που δεν υπήρχαν ακόμη και στις κυβερνήσεις πριν από τον Τσάβες, και τους οποίους αποδέχτηκε ο Μαδούρο. Έκτοτε, η Βενεζουέλα είναι και πάλι ένας σταθερός προμηθευτής πετρελαίου για τη Βόρεια Αμερική. Αυτό εξηγεί τις λεπτές ισορροπίες του Μπάιντεν και τη μακρά αναμονή των ΗΠΑ για τις προσπάθειες της προοδευτικής τριάδας Λούλα, Πέτρο, AMLO (από την οποία αποχώρησε την περασμένη εβδομάδα ο AMLO).

Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν μιλάμε για το εμπάργκο των ΗΠΑ στη Βενεζουέλα. Υπάρχουν εμπάργκο και εμπάργκο. Οι κυρώσεις που έχουν επηρεάσει τα τρόφιμα, τα φάρμακα και τα ανταλλακτικά για τα λεωφορεία και τα αυτοκίνητα που μεταφέρουν το λαό έχουν συμβάλει αποφασιστικά στην αποδημία τεσσάρων έως πέντε εκατομμυρίων εργαζομένων. Αλλά η Βενεζουέλα κατάφερε να γίνει ο έκτος μεγαλύτερος προμηθευτής πετρελαίου για τις ΗΠΑ, ξεπερνώντας χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νιγηρία9, χωρίς τα νέα έσοδα από αυτό το «άνοιγμα του πετρελαίου» να βελτιώσουν καθόλου το υλικό βιοτικό επίπεδο του λαού.

Αυτό που διακυβεύεται στη Βενεζουέλα είναι ποιο τμήμα των κυρίαρχων τάξεων –είτε πρόκειται για την παλιά, «άθλια» ολιγαρχική αστική τάξη είτε για τους νέους επιχειρηματικούς τομείς που συνδέονται με τον «μπολιβαριανό» στρατό, ο οποίος πλούτισε υπό τον Μαδούρο– θα ελέγχει τις πετρελαϊκές επιχειρήσεις. Πρόκειται λοιπόν για μια διαμάχη για το ποιος θα πάρει τη μερίδα του λέοντος από τα έσοδα του πετρελαίου. Οποιοσδήποτε από αυτούς θα εγγυηθεί τη γεωστρατηγική προμήθεια πετρελαίου στις δυτικές καπιταλιστικές δυνάμεις και θα περιορίζει όλο και περισσότερο τη διανομή των πετρελαϊκών εσόδων στο λαό –επειδή αυτό είναι στη φύση των καπιταλιστικών, αστικών τμημάτων και επειδή η φύση του μονο-εξαγωγικού κράτους που εξάγει ορυκτά δεν έχει αγγιχτεί από τη μπολιβαριανή διαδικασία. Επειδή ο Μαδούρο, παρά τη ρητορική του, δεν είναι ούτε σοσιαλιστής ούτε αντιιμπεριαλιστής. Είναι αφελές και λάθος πληροφόρηση να φαντάζεται κανείς έναν Μαδούρο με πρόγραμμα και αρκετό θάρρος για να αντιμετωπίσει τα ιμπεριαλιστικά σχέδια για την επιστροφή του πετρελαίου που μπορεί να παράγει η Βενεζουέλα στην παγκόσμια αγορά. Είναι τεράστιο λάθος, στο όνομα της υποτιθέμενης κυριαρχίας που υπερασπίζεται ο Μαδούρο, να κλείνουμε τα μάτια στην αυξανόμενη αυταρχική τάση του καθεστώτος ενάντια στους δυσαρεστημένους εργάτες και το λαό.

Είναι επίσης τραγικό, θα πρέπει να πούμε, ότι οι γεωπολιτικοί μαδουριστές εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η σωτηρία της Βενεζουέλας θα προέλθει από αυτό που στην πραγματικότητα είναι η ιστορική της κατάρα: τον πετρελαϊκό της πλούτο. Κάτι που ακόμη και ο μεγάλος Βραζιλιάνος θεωρητικός της ανάπτυξης Κέλσο Φουρτάδο, χωρίς να είναι σοσιαλιστής ή οικολόγος, είχε ήδη επισημάνει ως μείζον πρόβλημα για τη χώρα στην οποία ζούσε τη δεκαετία του 1950.

Υπάρχει διέξοδος;

Είναι σαφές ότι η δύναμη που απέκτησε η δεξιά αντιπολίτευση, η οποία είχε ηττηθεί αρκετές φορές στις κάλπες από τον Τσάβες και μία φορά από τον Μαδούρο, και η οποία έχει τώρα επικεφαλής την πιο ακραία πτέρυγά της, την ολιγάρχη Μαρία Κορίνα Ματσάδο, αποτελεί μια τραγωδία. Ακόμη μεγαλύτερη τραγωδία είναι το γεγονός ότι αυτή η ακροδεξιά πτέρυγα μπορεί να κέρδισε ή να έφτασε πολύ κοντά στη νίκη στις εκλογές –δεν υπάρχει άλλος λόγος για την επιμονή του Μαδούρο να αρνείται να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα και να καταπιέζει τόσο σκληρά τον λαό. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, επειδή μια ειρηνική λύση είναι δύσκολη και η απλή παράδοση της κυβέρνησης σε αυτό το τμήμα είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτή, ο τρόπος για να αποφευχθεί το «λουτρό αίματος» με το οποίο απειλούν και οι δύο πλευρές τη Βενεζουέλα μπορεί να είναι αυτός που υποδεικνύουν οι κυβερνήσεις της Βραζιλίας και της Κολομβίας: παρουσίαση των αποτελεσμάτων, διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών, πρώτα απ’ όλα με τον ίδιο τον Μαδούρο (η ομάδα των κυβερνήσεων αρνήθηκε να συνομιλήσει με την αντιπολίτευση και να επανεξετάσει τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν). Ενώ είναι δυνατόν να αναμένει κανείς την εγγύηση των ελάχιστων δημοκρατικών ελευθεριών, την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, την παύση της καταστολής, την ευρεία συνδικαλιστική και κομματική πολιτική ελευθερία, είναι επίσης δυνατόν να διαπραγματευτεί ρήτρες προστασίας της PDVSA.

Αυτή τη στιγμή, η υποστήριξη της λύσης με διαπραγμάτευση, που προτείνουν η Κολομβία και η Βραζιλία –η οποία έχει την υποστήριξη της Χιλής και την αποκήρυξη, φυσικά, του δικτάτορα Ντανιέλ Ορτέγκα–, είναι η σωστή πολιτική, διότι είναι πολύ πιο συνετή, πιο κατάλληλη και πολύ πιο ευνοϊκή για τους εργαζόμενους και το λαό της χώρας. Αυτή η πολιτική έρχεται σε αντίθεση με ένα όλο και πιο αυταρχικό καθεστώς, το οποίο καταπιέζει τη νεολαία, τους συνδικαλιστές και τους αριστερούς αντιπάλους, και είναι λιγότερο αφελής και γραφειοκρατικά προκατειλημμένη από το να επιδοκιμάζει απλώς τις παρατυπίες και την αυθαιρεσία της κυβέρνησης. Από τη μία πλευρά, καθιστά δυνατό να υποστηριχθεί ότι η ακροδεξιά δεν πρέπει να διαμελίσει την PDVSA και να πετσοκόψει τα λίγα εναπομείναντα κοινωνικά επιτεύγματα. Από την άλλη, δεν ξεκινάει από τη λανθασμένη παραδοχή ότι ο Μαδούρο και η γραφειοκρατικο-αστική στρατιωτική του παρέα θα εγγυηθούν την «κυριαρχία» της Βενεζουέλας σε οτιδήποτε.

Εθνική κυριαρχία και λαϊκή κυριαρχία

Ο λατινοαμερικάνικος προοδευτισμός, όπως ο τριτοκοσμικός και η αριστερά που επηρεάζεται από τον σταλινισμό, χρησιμοποιεί τον όρο κυριαρχία συγχέοντας δύο διαφορετικές έννοιες: την εθνική κυριαρχία και τη λαϊκή κυριαρχία. Φυσικά, η εθνική κυριαρχία αποτελεί συνήθως προϋπόθεση για την πλήρη άσκηση της λαϊκής κυριαρχίας. Το πρόβλημα είναι ότι τα πολύ διαφορετικά καθεστώτα (και ρεύματα γνώμης), προοδευτικά και αντιδραστικά, οικειοποιούνται την υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας απέναντι στην πίεση της παγκόσμιας αγοράς και του ιμπεριαλισμού.

Η εθνική κυριαρχία βρέθηκε στο επίκεντρο των αντιαποικιακών κινημάτων και των κινημάτων εθνικής ανεξαρτησίας, καθώς και των εθνικοαναπτυξιακών λαϊκισμών του 20ού αιώνα. Αλλά υπήρξε επίσης στο επίκεντρο στρατιωτικών δικτατοριών (όπως αυτές του νότιου κώνου της Λατινικής Αμερικής στις δεκαετίες του 1960 και 1970), θεοκρατικών δικτατοριών (όπως το Ιράν), κρατικών γραφειοκρατιών και, όπως βλέπουμε με τον Μόντι και τον Τραμπ, ακροδεξιών κυβερνήσεων. Ναι, η υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας και ακόμη και οι αντιπαραθέσεις με τον ιμπεριαλισμό μπορούν να πραγματοποιηθούν κάτω από πολύ οπισθοδρομικά καθεστώτα. Για εμάς, η υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας έχει νόημα σε συνδυασμό με την υπεράσπιση της λαϊκής κυριαρχίας, τη δημοκρατική αυτοοργάνωση των μαζών, την κατάκτηση ελευθεριών και δικαιωμάτων που ενισχύουν το ιστορικό μπλοκ των εργαζόμενων τάξεων, το οποίο μπορεί να οικοδομήσει εναλλακτικές λύσεις απέναντι στον παγκόσμιο καπιταλισμό και τους ιμπεριαλισμούς που τον δομούν.

Κατά τον ίδιο τρόπο, μετά τις σταλινικές εμπειρίες του 20ού αιώνα, δεν μπορούμε να ταυτίζουμε μηχανικά τους λαούς με τους πολιτικούς ηγέτες τους, οι οποίοι μπορεί να τους εκπροσωπούν ή να μην τους εκπροσωπούν, σε μια σχέση που είναι πάντα δυναμική. Όταν αυτή η σχέση καταρρέει -όπως έχει καταρρεύσει ή καταρρέει στη Βενεζουέλα– οι δημοκρατικές ελευθερίες γίνονται θεμελιώδες στοιχείο σε κάθε αγώνα για κυριαρχία, τόσο λαϊκή όσο και, παρεμπιπτόντως, εθνική. Επομένως, δεν θα υπάρξουν δυνάμεις που θα εγγυηθούν την κυριαρχία της Βενεζουέλας επί του εδάφους και του πλούτου της χωρίς την ανάκτηση της λαϊκής κυριαρχίας.

Δεν είναι σημαντική η δημοκρατία;

Το αστικοδημοκρατικό καθεστώς δεν είναι το καθεστώς στο οποίο εμείς οι σοσιαλιστές προσβλέπουμε στρατηγικά: ονειρευόμαστε και αγωνιζόμαστε για την οικοδόμηση δημοκρατικών οργανώσεων βάσης, άμεσης δημοκρατίας, λαϊκής εξουσίας –ως εμβρύων μιας νέας και πιο ζωτικής μορφής δημοκρατίας, που ασκείται από τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα– στις διαδικασίες της επαναστατικής επίθεσης. Είναι όμως η τυπική δημοκρατία τόσο κατάπτυστη που δεν μας ενδιαφέρουν οι εκλογές ή τα νοθευμένα αποτελέσματα;

Σε έναν κόσμο που απειλείται όλο και περισσότερο από έναν αστερισμό ακροδεξιών δυνάμεων, ο αγώνας διεξάγεται και θα διεξάγεται, για μεγάλο χρονικό διάστημα, για την υπεράσπιση των ελευθεριών και των δημοκρατικών δικαιωμάτων, ακόμη και των θεσμών των αστικοδημοκρατικών καθεστώτων ενάντια στην επίθεση της ακροδεξιάς –όπως έχουμε ήδη βιώσει με τον Τραμπ, τον Μπολσονάρου, τον Ερντογάν, τον Όρμπαν και ούτω καθεξής. Πού καταλήγει αυτό με μια αριστερά που περιφρονεί τη δημοκρατία σε σημείο που να υποστηρίζει τη χειραγώγηση των εκλογών για τους λαούς και τους εργαζόμενους του κόσμου και σε χώρες (όλο και περισσότερες) όπου ο αγώνας ενάντια στην ακροδεξιά είναι ζωτικής σημασίας;

Όσοι αυτοαποκαλούνται αριστεροί και επιδοκιμάζουν καταπιεστικά καθεστώτα προσφέρουν επίσης πολύ κακές υπηρεσίες, από στρατηγική άποψη, στην αναγκαία διαδικασία πολιτικής, θεωρητικής και πρακτικής οικοδόμησης μιας νέας αντικαπιταλιστικής ουτοπίας –ικανής να ενθουσιάσει και πάλι πλατιά στρώματα της νεολαίας, των γυναικών και του εργαζόμενου λαού. Μια νέα μαζική αντικαπιταλιστική αριστερά πρέπει να είναι δημοκρατική, ανεξάρτητη και να αντιπαρατίθεται σε αυταρχικά «μοντέλα», αλλιώς δεν θα είναι τίποτα απολύτως.

Ωστόσο, υπάρχει ακόμα ένα ερώτημα που θα πρέπει να είναι πιο σημαντικό από κάθε άλλο για όλους τους σοσιαλιστές αγωνιστές και τις οργανώσεις στη Λατινική Αμερική και στον κόσμο: πώς θα αντικρίσουμε τις προσδοκίες των εργαζομένων, του λαού και ό,τι έχει απομείνει από τη μη γραφειοκρατική αριστερά στη Βενεζουέλα; Θα εγκαταλειφθούν στη μοίρα τους όλοι εκείνοι που βρίσκονται στα αριστερά του PSUV ή ασκούν συγκεκαλυμμένη κριτική μέσα στο ίδιο το PSUV, σήμερα διασπασμένοι, διωκόμενοι, κάποιοι φυλακισμένοι, πολλοί σε πλήρη δραστηριότητα ενάντια στην κυβερνητική καταστολή10; Για εμάς, η υποστήριξη των αγώνων τους, η ενθάρρυνση της ενότητάς τους να αντισταθούν, η βοήθεια για να επιβιώσουν και να αναπνεύσουν είναι το πρωταρχικό διεθνιστικό καθήκον. Οτιδήποτε άλλο, που δεν τους λαμβάνει υπόψη του, μπορεί να είναι γεωπολιτική, αλλά διεθνισμός δεν είναι. Εξάλλου, η μόνη στρατηγική εγγύηση για μια κυρίαρχη Βενεζουέλα, για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, για αναδιοργάνωση και λαϊκή εξουσία μεσοπρόθεσμα, βρίσκεται στα χέρια εκείνων των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που πρωταγωνίστησαν στα χρυσά χρόνια της μπολιβαριανής διαδικασίας και όχι στα χέρια των νεκροθαφτών της διαδικασίας.

Ana C. Carvalhaes & Luís Bonilla-Molina (*)

Esquerda, 20/8/2024

Μετάφραση: elaliberta.gr από:

[Αναδημοσίευση από το elaliberta.gr]

(*) Η Ana Cristina Carvalhaes, δημοσιογράφος και ομοσπονδιακή δημόσιος υπάλληλος, είναι ιδρυτικό μέλος του PSOL και μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου της Τέταρτης Διεθνούς. Ο Luís Bonilla-Molina είναι πανεπιστημιακός καθηγητής στη Βενεζουέλα, κριτικός παιδαγωγός και πρόεδρος της Εταιρείας Συγκριτικής Εκπαίδευσης της Βενεζουέλας.

Σημειώσεις

1Μια πλατιά ένωση αριστερών κομμάτων, που δημιουργήθηκε από το βραζιλιάνικο PT το 1990 και σήμερα αποτελείται από περισσότερες από 100 οργανώσεις, μεταξύ των οποίων το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας, το κόμμα του Ορτέγκα στη Νικαράγουα, ο Έβο Μοράλες και το κόμμα του MAS στη Βολιβία. Το Frente Amplio της Ουρουγουάης έχει πάρει αποστάσεις από τον Μαδούρο εδώ και πάνω από ένα χρόνο. Τώρα, ο Λούλα, ο Πέτρο και ο Λόπες Ομπραδόρ έχουν «διασπάσει» οριστικά το μπλοκ, αν και ο τελευταίος έχει αποχωρήσει από τις διαπραγματεύσεις.

2Η υπεξαίρεση περίπου 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ από τα κεφάλαια της PDVSA οδήγησε στην πτώση του προέδρου της εταιρείας και πρώην υπουργού πετρελαίου, Τάρεκ Ελ Αϊσσάμι, τον περασμένο Απρίλιο. Βλ.: “Venezuela prende Tareck El Aissami, ex-ministro do Petróleo de Nicolás Maduro”, g1.globo.com, 9 Απριλίου 2024, https://g1.globo.com/mundo/noticia/2024/04/09/ex-vice-presidente-de-nicolas-maduro-na-venezuela-e-preso.ghtml.

3Για την οικονομική πολιτική του Μαδούρο και τη σχέση του με τους επιχειρηματικούς κλάδους της χώρας, βλ: Tony Frangie Mawad, «Maduro, las elites y la “perestroika” venezolana», Nueva Sociedad, Ιούνιος 2024, https://nuso.org/articulo/venezuela-elites-Maduro-fedecamaras/.

4“Sindicatos, organizaciones sociales, activistas y trabajadores se sumaron a la protesta digital por la libertad de los sidoristas presos”, Aporrea, 20 Μαΐου 2024, https://www.aporrea.org/trabajadores/n393080.html.

5Αυτοί είναι οι όροι που καθορίζονται από τη λεγόμενη Άδεια 44, με την οποία η κυβέρνηση Μπάιντεν, τον Οκτώβριο του 2023, επέτρεψε και πάλι τη νόμιμη πώληση πετρελαίου της Βενεζουέλας σε αμερικανικές και ξένες ιδιωτικές εταιρείες.

6Δείτε το άρθρο του Bonilla για το θέμα στη διεύθυνση: https://luisbonillamolina.com/2024/07/25/las-elecciones-presienciales-en-venezuela-del-28j-2024-una-situacion-inedita/. «Το διάταγμα 2792 του 2018 που καταργεί τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και το δικαίωμα στην απεργία, οι οδηγίες ONAPRE που παραβλέπουν τα κεκτημένα δικαιώματα ενός σημαντικού μέρους των δημοσίων υπαλλήλων, εργαζομένων στην εκπαίδευση, την υγεία και άλλους τομείς, είναι μέρος ενός φυσικού μέτρου ανάσχεσης και επίδειξης συγκλίσεων μεταξύ της νέας και της παλιάς αστικής τάξης, για να προχωρήσει σε συμφωνίες με ευρείς τομείς του εθνικού κεφαλαίου και των πολιτικών του εκπροσωπήσεων».

7Στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας έγινε παρέμβαση, εμποδίζοντάς το να υποβάλει υποψηφιότητες τον Αύγουστο του 2023.

8Ο Ντιοσντάδο Καμπέγιο παρουσιάζει μια τηλεοπτική εκπομπή στην οποία καταδικάζει τους απείθαρχους ως προδότες και τους εκτελεί με ένα τεράστιο σφυρί. Όχι, δεν πρόκειται για μια ιστορία λατινοαμερικάνικου φανταστικού ρεαλισμού.

9Lorenzo Santiago, «EUA compram cada vez mais petróleo de Caracas, enquanto dificultam vendas venezuelanas para outros países», Brasil de Fato, 3 Ιουνίου 2024, https://www.brasildefato.com.br/2024/06/03/eua-compram-cada-vez-mais-petroleo-de-caracas-enquanto-enquanto-dificultam-vendas-venezuelanas-para-outros-paises.

10Ακολουθούν τρεις από τους τομείς που απαρτίζουν αυτή την αριστερά εκτός του PSUV:

 

Η φιλο-μαδουρική αριστερά εγκαταλείπει τους εργάτες και το λαό της Βενεζουέλας