Μανιφέστο για μια Οικοσοσιαλιστική Επανάσταση - σε ρήξη με την καπιταλιστική ανάπτυξη

18ο Παγκόσμιο Συνέδριο της 4ης Διεθνούς, Φεβρουάριος 2025

 Εισαγωγή

Το Οικοσοσιαλιστικό Μανιφέστο είναι ένα ντοκουμέντο της Τέταρτης Διεθνούς, της Διεθνούς που ιδρύθηκε το 1938 από τον Λ. Τρότσκι και τους συντρόφους-ισσές του με σκοπό να διασώσει την κληρονομιά της Οκτωβριανής επανάστασης από τον σταλινικό όλεθρο. Αρνούμενη τον στείρο δογματισμό, η Τέταρτη Διεθνής έχει εντάξει στην ανάλυση και την πρακτική της τις προκλήσεις των κοινωνικών κινημάτων και της οικολογικής κρίσης. Οι δυνάμεις της είναι περιορισμένες, αλλά παρούσες σε όλες τις Ηπείρους, έχοντας συμβάλλει σημαντικά στην αντίσταση στον ναζισμό, τον Μάη του ‘68 στη Γαλλία, την αλληλεγγύη στους αντιαποικιακούς αγώνες (Αλγερία, Βιετνάμ), την ανάπτυξη του αντιπαγκο-σμιοποιητικού κινήματος και του οικοσοσιαλισμού.

Η Τέταρτη Διεθνής δεν αναγορεύει τον εαυτό της σε μοναδική πρωτοπορία και στο μέτρο των δυνατοτήτων της συμμετέχει σε πλατιούς αντικαπιταλιστικούς σχηματισμούς. Σκοπός της είναι να συμβάλει στη δημιουργία μιας νέας Διεθνούς μαζικού χαρακτήρα, στην οποία θα αποτελεί μια από τις συνιστώσες.

Ζούμε στην εποχή μίας διπλής ιστορικής κρίσης, όπου η κρίση της σοσιαλιστικής εναλλακτικής συναντά την πολύμορφη κρίση του καπιταλιστικού «πολιτισμού».

Η Τέταρτη Διεθνής δημοσιεύει το Μανιφέστο αυτό σήμερα επειδή είμαστε πεισμένοι-ες-α ότι μια οικοσοιαλιστική επανάσταση, σε διάφορες χωρικές κλίμακες αλλά πάντα με μια πλανητική διάσταση, είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Το ζήτημα πλέον δεν είναι μόνο να σταματήσει η κοινωνική και δημοκρατική υποχώρηση που συνοδεύει την παγκόσμια καπιταλιστική επέκταση, αλλά να σωθεί η ίδια η ανθρωπότητα από μια οικολογική καταστροφή χωρίς προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία. Αυτοί οι δύο στόχοι είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι.

Ωστόσο, το σοσιαλιστικό σχέδιο, που αποτελεί την βάση των προτάσεών μας, χρειάζεται μια ευρεία επαναθεμελίωση που θα τροφοδοτηθεί από την πολύπλευρη αποτίμηση των διάφορων ιστορικών εμπειριών του και από τη δράση των μεγάλων κινημάτων που αγωνίζονται ενάντια σε κάθε μορφής επιβολή και καταπίεση (ταξικής, φύλου, καταπιεσμένων εθνικών κοινοτήτων κ.λπ.). Ο σοσιαλισμός που προτείνουμε είναι ριζικά διαφορετικός από τα μοντέλα που είχαν κυριαρχήσει κατά τον προηγούμενο αιώνα και από κάθε κρατικιστικό ή δικτατορικό καθεστώς: Είναι ένα επαναστατικό και ριζοσπαστικά δημοκρατικό σχέδιο στο οποίο συμβάλλουν οι φεμινιστικοί, οικολογικοί, αντιρατσιστικοί, αντιαποικιακοί, αντιμιλιταριστικοί και ΛΟΑΤΚΙ+ αγώνες.

Χρησιμοποιούμε την έννοια του οικοσοσιαλισμού εδώ και μερικές δεκαετίες, γιατί έχουμε πειστεί ότι οι παγκόσμιες απειλές και προκλήσεις που θέτει η οικολογική κρίση πρέπει να διαποτίσουν όλους τους αγώνες μέσα/ενάντια στην παγκοσμιοποιημένη τάξη. Η σχέση μας με τον πλανήτη, το ξεπέρασμα του «μεταβολικού ρήγματος» (Μαρξ) των ανθρώπινων κοινωνιών με το έμβιο περιβάλλον τους, καθώς και ο σεβασμός της οικολογικής ισορροπίας του πλανήτη, δεν είναι απλώς κάποια κεφάλαια στο πρόγραμμα και τη στρατηγική μας. Είναι το κοινό νήμα που τα διατρέχει.

Η ανάγκη επικαιροποίησης των αναλύσεων του επαναστατικού μαρξισμού ενέπνεε πάντα την σκέψη και τη δράση της Τέταρτης Διεθνούς. Συνεχίζουμε αυτή την πορεία με τη συγγραφή του Οικοσοσιαλιστικού Μανιφέστου, θέλοντας να συμβάλουμε στη διατύπωση μιας επαναστατικής προοπτικής ικανής να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Μιας προοπτικής που εμπνέεται από τους κοινωνικούς και οικολογικούς αγώνες και τη γνήσια αντικαπιταλιστική κριτική που αναπτύσσονται σε όλον τον κόσμο.

Η αντικειμενική αναγκαιότητα μιας οικοσοσιαλιστικής, αντιρατσιστικής, αντιμιλιταριστικής, αντιαποικιοκρατικής, και φεμινιστικής επανάστασης

Σε όλο τον κόσμο οι ακροδεξιές, αυταρχικές και ημι-φασιστικές δυνάμεις αυξάνουν την εξουσία και την επιρροή τους. Η έλλειψη εναλλακτικής στην κρίση του ύστερου καπιταλισμού γεννά απόγνωση, η οποία με τη σειρά της τροφοδοτεί τον μισογυνισμό, τον ρατσισμό, την κουϊροφοβία, την άρνηση της κλιματικής αλλαγής και τις αντιδραστικές ιδέες γενικότερα. Οι δισεκατομμυριούχοι βλέποντας ανήσυχοι ότι η οικολογική κρίση αντικειμενικά απειλεί τη συσσώρευση κέρδους, στρέφονται προς μια νέα ακροδεξιά που προσφέρει τις υπηρεσίες της στη διάσωση του συστήματος, διασπείροντας το ψέμα και τη δημαγωγία. Οι αυταρχικές πολιτικές και οι ολιγάρχες διαμορφώνουν μια ισχυρή συμμαχία για τη διασφάλιση της εξουσίας του κεφαλαίου. Έχουν στοχοποιήσει την περιβαλλοντική προστασία όπως και τις κοινωνικές πολιτικές, και εξαπολύουν πόλεμο στους εργαζόμενους-ες και τους φτωχούς-ες, ισχυριζόμενοι ταυτόχρονα ότι τους εκπροσωπούν ενάντια στο φιλελεύθερο κατεστημένο.

Το κεφάλαιο θριαμβεύει, αλλά ο ίδιος του ο θρίαμβος το βυθίζει στις αξεπέραστες αντιφάσεις που τόνιζε ο Μαρξ. Αντιμέτωπη με αυτές, η Ρόζα Λούξεμπουργκ επεσήμανε το 1915 τον κίνδυνο προειδοποιώντας: «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα». Εκατόν δέκα χρόνια μετά είναι πιο επείγον από ποτέ να σημάνουμε συναγερμό, καθώς η καταστροφή που επεκτείνεται γύρω μας δεν έχει προηγούμενο. Στις πληγές του πολέμου, της αποικιοκρατίας, της εκμετάλλευσης, του ρατσισμού, του αυταρχισμού και κάθε είδους καταπίεσης, προστίθεται μια νέα μάστιγα που επιδεινώνει όλες τις άλλες: είναι η επιταχυνόμενη καταστροφή που προκαλεί το κεφάλαιο στο φυσικό περιβάλλον από το οποίο εξαρτάται η επιβίωση της ανθρωπότητας.

Οι επιστήμονες-ισσες έχουν προσδιορίσει εννέα παγκόσμιους δείκτες οικολογικής βιωσιμότητας. Εκτιμούν ότι εφτά από αυτούς έχουν αγγίξει τα όρια επικινδυνότητας. Έξι τα έχουν ήδη υπερβεί, εξαιτίας της καπιταλιστικής λογικής της συσσώρευσης (κλίμα, λειτουργική ακεραιότητα των οικοσυστημάτων, κύκλος του αζώτου και του φωσφόρου, έδαφος και γλυκό νερό, αλλαγή της χρήσης γης, μόλυνση από νέες χημικές ουσίες). Οι φτωχοί-ες είναι τα κύρια θύματα, ιδιαίτερα οι φτωχοί στις φτωχές χώρες.

Αντιμέτωπες με τις βίαιες αναταράξεις του ανταγωνισμού, η μεγάλη βιομηχανία και ο χρηματοπιστωτικός τομέας σφίγγουν τη δεσποτική τους λαβή στους ανθρώπους και τη Γη. Η καταστροφή συνεχίζεται, παρά τις προειδοποιήσεις της επιστήμης. Το κυνήγι του κέρδους, σαν αυτόματο, απαιτεί όλο και περισσότερες αγορές και αγαθά, επομένως όλο και περισσότερη εκμετάλλευση της εργασιακής δύναμης και λεηλασία των φυσικών πόρων.

Το νόμιμο κεφάλαιο, το λεγόμενο κεφάλαιο του οργανωμένου εγκλήματος και οι αστικές πολιτικές αλληλοδιαπλέκονται. Η Γη αγοράζεται με πίστωση από τις τράπεζες, τις πολυεθνικές και τους πλούσιους. Οι κυβερνήσεις στραγγαλίζουν τα ανθρώπινα και δημοκρατικά δικαιώματα όλο και περισσότερο, καταφεύγοντας συστηματικά στην βίαιη καταστολή και την τεχνολογική επιτήρηση.

Οι κοινωνικές ανισότητες και η περιβαλλοντική κατάρρευση οφείλονται στις ίδιες αιτίες. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι τα όρια βιωσιμότητας έχουν ξεπεραστεί και σε κοινωνικό επίπεδο.

Ο καπιταλισμός ισοδυναμεί με στερήσεις για δισεκατομμύρια ανθρώπους και απεριόριστο πλούτο για μια ελάχιστη μειοψηφία. Από τη μία, οι ελλείψεις θέσεων εργασίας, μισθών, στέγασης και δημόσιων υπηρεσιών χρησιμοποιούνται για να ενισχυθεί η αντιδραστική αντίληψη ότι οι πόροι δεν επαρκούν για να καλυφθούν οι ανάγκες όλων. Από την άλλη, το πλουσιότερο 1% με τις θαλαμηγούς, τα ιδιωτικά τζετ, τις πισίνες, τα τεράστια γήπεδα γκολφ, τα SUV, τον διαστημικό τουρισμό, τα κοσμήματα, την υψηλή ραπτική, τα πολυτελή σπίτια στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη, κατέχει όσα το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού. Η θεωρία του «trickle down»1δεν είναι παρά ένας μύθος. Ο πλούτος «διαχέεται» στους πλούσιους, όχι αντίθετα. Η φτώχεια αυξάνεται και μέσα στις «ανεπτυγμένες» χώρες. Τα εισοδήματα που προέρχονται από την εργασία συμπιέζονται ανηλεώς, ενώ η κοινωνική προστασία -όπου υπάρχει- καταργείται. Η καπιταλιστική οικονομία πλέει σε έναν ωκεανό χρέους, εκμετάλλευσης και ανισοτήτων.

Στο εσωτερικό των εργατικών τάξεων οι πιο ευάλωτες ομάδες και οι φυλετικοποιημένοι2πληθυσμοί χτυπιούνται ακόμη σκληρότερα. Εθνοτικές και φυλετικές κοινότητες εξωθούνται συστηματικά σε περιοχές μολυσμένες από τοξικά και άλλα επικίνδυνα απόβλητα και σε περιοχές υψηλού κινδύνου, χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό, όπως οι πλαγιές και οι λόφοι. Θύματα του περιβαλλοντικού ρατσισμού, οι πληθυσμοί αυτοί αποκλείονται σταθερά από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση περιβαλλοντικών πολιτικών.

Η ανάθεση στις γυναίκες της υποχρέωσης της φροντίδας των άλλων εξασφαλίζει στο κεφάλαιο το όφελος της φτηνής κοινωνικής αναπαραγωγής, ενώ διευκολύνει την εφαρμογή σκληρών πολιτικών λιτότητας στις δημόσιες υπηρεσίες. Ανισότητες και διακρίσεις πλήττουν ιδιαίτερα τις γυναίκες, οι οποίες εξακολουθούν να παρέχουν το μεγαλύτερο μέρος της οικιακής εργασίας και της φροντίδας, είτε δωρεάν είτε αμειβόμενης. Οι γυναίκες λαμβάνουν μόλις το 35% του εισοδήματος που προέρχεται από εργασία. Σε κάποιες περιοχές του κόσμου (όπως στην Κίνα, τη Ρωσία, την Κεντρική Ασία) το μερίδιό τους υφίσταται περαιτέρω μείωση, ενίοτε σημαντική. Πέρα από την εργασία, οι γυναίκες, επειδή είναι γυναίκες, δέχονται επιθέσεις σε όλα τα επίπεδα, από τη σεξιστική και σεξουαλική βία -γυναικοκτονίες, βιασμούς, σεξουαλική παρενόχληση, εμπορία για σεξουαλική ή εργασιακή εκμετάλλευση- μέχρι το δικαίωμα στην τροφή, τη μόρφωση, το δικαίωμα να αντιμετωπίζονται με σεβασμό και να έχουν τον ελέγχο πάνω στο σώμα τους.

Οι ΛΟΑΤΚΙ+, ιδιαίτερα οι τρανς, αποτελούν στόχο μιας διεθνούς αντιδραστικής επίθεσης που επιδεινώνει την επισφάλεια και τις διακρίσεις και υπονομεύει την πρόσβασή τους στην υγειονομική περίθαλψη και, άρα, τη δημόσια υγεία.

Τα άτομα με αναπηρία απορρίπτονται από το κεφάλαιο επειδή δεν είναι σε θέση να εργαστούν για το κέρδος ή επειδή η εργασία τους απαιτεί προσαρμογές που περιορίζουν την κερδοφορία. Άτομα με αναπηρία υπόκεινται σε αναγκαστική στείρωση. Το φάντασμα της ευγονικής εμφανίζεται και πάλι.

Ενώ οι ηλικιωμένοι των εργατικών τάξεων πετιούνται στο περιθώριο, η ζωή των επόμενων γενιών ακρωτηριάζεται προκαταβολικά. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι γονείς έχουν πάψει να πιστεύουν ότι τα παιδιά τους θα ζήσουν καλύτερα από ό,τι οι ίδιοι-ες. Ένας αυξανόμενος αριθμός νέων παρατηρούν με φόβο, οργή ή λύπη τον κόσμο τους να υφίσταται μια οργανωμένη καταστροφή, να βιάζεται, να ρημάζεται, να πνίγεται στο τσιμέντο, να βυθίζεται στα παγωμένα νερά του υπολογιστικού εγωισμού.

Οι μάστιγες της πείνας, της τροφικής ανασφάλειας και του υποσιτισμού είχαν υποχωρήσει ως το τέλος του 20ου αιώνα -τώρα όμως γιγαντώνονται και πάλι εξαιτίας της καταστροφικής σύγκλισης του νεοφιλελευθερισμού, του μιλιταρισμού και της κλιματικής αλλαγής: Σχεδόν ένας στους δέκα ανθρώπους πεινάει, σχεδόν ένας στους τρεις αντιμετωπίζει τροφική ανασφάλεια, περισσότεροι από τρία δισεκατομμύρια δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τραφούν υγιεινά. Εκατόν πενήντα εκατομμύρια παιδιά κάτω από την ηλικία των πέντε παρουσιάζουν αναπτυξιακά προβλήματα εξαιτίας της πείνας. Τα περισσότερα από αυτά πληρώνουν το τίμημα απλώς και μόνο γιατί γεννήθηκαν σε χώρες της καπιταλιστικής περιφέρειας.

Η ελπίδα για έναν ειρηνικό κόσμο εξανεμίζεται. Πάνω από 30 χώρες στον πλανήτη βρίσκονται ή ήταν πρόσφατα σε κατάσταση πολέμου μεγάλης έκτασης, ιδιαίτερα το Σουδάν, το Ιράκ, η Υεμένη, η Παλαιστίνη, η Συρία, η Ουκρανία, η Λιβύη, η Δημοκρατία του Κονγκό και η Μιανμάρ. Αλλά και η κλιματική κρίση, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι έντονες μεταναστευτικές ροές που συνεπάγονται, τροφοδοτούν πολλές συγκρούσεις στον κόσμο. Ο πόνος, ο εκτοπισμός και ο θάνατος έχουν λάβει τεράστιες διαστάσεις.

Ενώ οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί εντείνονται, τα επείγοντα μέτρα για την κλιματική μετάβαση και για ένα βιώσιμο μέλλον συστηματικά αμφισβητούνται. Οι πόλεμοι πέρα από τη φυσική εξόντωση ανθρώπων, αποτελούν επίθεση στα σώματα των γυναικών με τη χρήση του βιασμού σαν μέσο τρομοκράτησης. Απανθρωποποιούν τη συλλογική ζωή και καταστρέφουν τον πλανήτη. Εξαφανίζουν βιότοπους, αποψιλώνουν τα δάση, δηλητηριάζουν το έδαφος, τα νερά και τον αέρα, αποτελώντας σημαντική πηγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Ο αιματηρός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και η εθνοκάθαρση που συντελείται στη Γάζα και τον παλαιστινιακό λαό γενικότερα συνιστούν μείζονα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Οι δύο αυτοί πόλεμοι επιβεβαιώνουν τη βάρβαρη φύση του καπιταλισμού. Η ρωσική ιμπεριαλιστική εισβολή εναντίον της Ουκρανίας έχει οξύνει τις γεωπολιτικές εντάσεις σε παγκόσμια κλίμακα και σηματοδοτεί την είσοδο σε μια νέα εποχή ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών για την παγκόσμια ηγεμονία. Το έδαφος, η ενέργεια και οι ορυκτοί πόροι αποτελούν σημαντικό διακύβευμα αυτού του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού.

Κάθε άνθρωπος πάνω στη Γη θα μπορούσε να απολαμβάνει μια καλή ζωή, όμως ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα εκμεταλλευτικό, ανδροκρατικό, ρατσιστικό, πολεμοχαρές, αυταρχικό και θανατηφόρο. Μέσα σε δύο αιώνες έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα σε ένα αμείλικτο οικο-κοινωνικό αδιέξοδο. Η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, ο αχαλίνωτος εξορυκτισμός, η επιδίωξη μεγιστοποίησης βραχυπρόθεσμων αποδόσεων, η αποψίλωση των δασών και η αλλαγή χρήσης γης οδηγούν σε κατάρρευση της βιοποικιλότητας, δηλαδή της ίδιας της ζωής.

Η κλιματική αλλαγή είναι η πιο επικίνδυνη πλευρά της οικολογικής καταστροφής, μια απειλή για την ανθρώπινη ζωή χωρίς προηγούμενο στην ιστορία. Η Γη κινδυνεύει να γίνει μια βιολογική έρημος μη κατοικήσιμη για δισεκατομμύρια φτωχούς ανθρώπους, οι οποίοι καμία ευθύνη δεν φέρουν για την καταστροφή. Για να σταματήσουμε αυτή την πορεία, πρέπει να μειώσουμε στο μισό τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου πριν το 2030 και να φτάσουμε σε μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πριν το 2050. Συνεπώς, αποτελεί προτεραιότητα το να καταργηθούν τα ορυκτά καύσιμα, η αγροτοβιομηχανία, η κτηνοτροφική βιομηχανία και οι υπερβολικές μετακινήσεις... που σημαίνει να παράγουμε λιγότερο παγκοσμίως.

Είναι δυνατό στις συνθήκες αυτές να ικανοποιηθούν οι ανάγκες τριών δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν σε άθλιες συνθήκες κυρίως σε χώρες του Παγκόσμιου Νότου3; Η απάντηση είναι ναι. Το πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού εκπέμπει σχεδόν διπλάσια ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από το φτωχότερο 50%. Το πλουσιότερο 10% είναι υπεύθυνο για περισσότερο από το 50% των συνολικών εκπομπών CO2. Οι φτωχοί εκπέμπουν πολύ λιγότερο από 2-2,3 τόνους CO2 ανά άτομο ετησίως (που είναι ο μέσος όγκος που πρέπει να επιτευχθεί το 2030 για να φτάσουμε σε μηδενικές καθαρές εκπομπές μέχρι το 2050 με πιθανότητα 50%). Ένα δολάριο που δαπανάται για την κάλυψη των αναγκών του πλουσιότερου 1% δημιουργεί εκπομπές CO2 30 φορές μεγαλύτερες από όσες 1 δολάριο που επενδύεται για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών του φτωχότερου 50% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Οι κλιματικές επιπτώσεις της παραγωγής που υπηρετεί την κάλυψη των βασικών ανθρώπινων αναγκών -ιδίως όταν σχεδιάζεται δημοκρατικά και αναλαμβάνεται από τον δημόσιο τομέα σε εξισωτικό πλαίσιο- είναι πολύ μικρότερες από τις επιπτώσεις της παραγωγής που προορίζεται για την ικανοποίηση των αναγκών των πλουσίων μέσω της μεγέθυνσης του ΑΕΠ και του τυφλού ανταγωνισμού στην αγορά για το κέρδος. Ακόμα κι αυτές θα μπορούσαν σε μεγάλο βαθμό να αντισταθμιστούν μέσω της ριζικής μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα του πλουσιότερου 1% -που πρέπει να αρκεστεί στο 1/30 των σημερινών του εκπομπών στα λίγα επόμενα χρόνια τόσο στον Βορρά όπως και στον Νότο!- και μέσω της εγκράτειας όλων. Για να σταματήσει η καταστροφή απαιτείται στην πραγματικότητα μια κοινωνία που μπορεί να προσφέρει ευημερία και να εγγυάται την ισότητα. Ωστόσο, οι πλούσιοι αρνούνται να κάνουν την παραμικρή θυσία! Αντιθέτως, απαιτούν όλο και περισσότερα προνόμια!

Οι κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί για την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης να κρατήσουν την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τον +1.5oC, να διατηρήσουν τη βιοποικιλότητα, να πετύχουν τη λεγόμενη «βιώσιμη ανάπτυξη» και να σεβαστούν την αρχή των «κοινών αλλά διαφοροποιημένων ευθυνών και δυνατοτήτων», ενώ θα συνεχίζουν να παράγουν όλο και περισσότερα προϊόντα και να καταναλώνουν όλο και περισσότερη ενέργεια. Οι δυο αυτές δεσμεύσεις του κεφαλαίου δεν γίνεται να τηρηθούν ταυτόχρονα. Το αποδεικνύουν τα στοιχεία: 33 χρόνια μετά από την Σύνοδο Κορυφής για τη Γη στο Ρίο (1992), το παγκόσμιο μείγμα ενέργειας ακόμη κυριαρχείται πλήρως από ορυκτά καύσιμα (84% το 2020). Η συνολική παραγωγή ορυκτών καυσίμων έχει αυξηθεί κατά 62%, από τα 83TWh το 1992 σε 136TWh το 2021. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν αντικαθιστούν αλλά προστίθενται στα ορυκτά καύσιμα και αντιμετωπίζονται ως νέες δυνατότητες κερδοφορίας και νέες αγορές για τους καπιταλιστές4.

• Στο πλαίσιο της ενεργειακής κρίσης που ξέσπασε μετά την πανδημία και βάθυνε με τον ρώσικο ιμπεριαλιστικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας, όλες οι καπιταλιστικές δυνάμεις στράφηκαν και πάλι στον άνθρακα, το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο (συμπεριλαμβανομένου του σχιστολιθικού αερίου) και την πυρηνική ενέργεια.
• Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) που προωθείται από τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες και τις καπιταλιστικές κυβερνήσεις είναι μια νέα απειλή. Τα κέντρα δεδομένων και η εξόρυξη κρυπτονομισμάτων καταναλώνουν ήδη σχεδόν το 2% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας. Η κατανάλωση αυτή θα αυξηθεί δραματικά με την επέκταση της ΤΝ, καθώς απαιτεί τεράστιες ποσότητες ενέργειας και νερού. Οι ζωές των ανθρώπων θα επηρεαστούν με πολλούς τρόπους. Η καπιταλιστική χρήση της ΤΝ απειλεί δεκάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας, υποβαθμίζει και υπονομεύει την καλλιτεχνική και πολιτιστική δημιουργία, ενισχύει τον συστημικό ρατσισμό και επιταχύνει τη διάδοση των ψεμάτων της ακροδεξιάς. Επιπλέον, η ΤΝ και τα κέντρα δεδομένων επιταχύνουν τη φρενίτιδα ενός ακατάπαυστου καπιταλισμού που μονοπωλεί την προσοχή των ανθρώπων, εισβάλλει στον ελεύθερο χρόνο και διαφθείρει τις κοινωνικές τους σχέσεις.
• Ο ιστορικά κύριος υπεύθυνος για την κλιματική αλλαγή, ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ διαθέτει τεράστια μέσα και δυνατότητες που θα μπορούσαν να κατευθυνθούν στην αποτροπή της οικολογικής καταστροφής. Ωστόσο οι πολιτικοί εκπρόσωποί του υποτιμούν με εγκληματικό τρόπο τη σημασία αυτής τη μάχης, όταν δεν την αρνούνται πλήρως, θέτοντας ως προτεραιότητα τη διαφύλαξη της παγκόσμιας ηγεμονίας τους.
• Τα μέτρα που εφαρμόζουν οι χώρες-μεγάλοι ρυπαντές κάτω από την ετικέτα της «απεξάρτησης από τον άνθρακα» όχι μόνο αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν το μέγεθος της κλιματικής κρίσης, αλλά τελικά επιταχύνουν την επέκταση του εξορυκτισμού, κυρίως στις κυριαρχούμενες χώρες, άλλα και στον Βορρά και στους ωκεανούς, σε βάρος των πληθυσμών και των οικοσυστημάτων.
• Η λεγόμενη «απεξάρτηση από τον άνθρακα» αυξάνει την ιμπεριαλιστική αρπαγή γης και την εκμετάλλευση της εργασίας στο Νότο, με την συνεργασία των τοπικών αστικών τάξεων (όπως το μαρτυρούν τα διάφορα επενδυτικά σχέδια για την παραγωγή «πράσινου υδρογόνου» με ηλιακή και αιολική ενέργεια σε περιοχές που ζουν παραδοσιακές κοινότητες, ιθαγενικοί λαοί, ακτήμονες και παράκτιοι ψαράδες του Νότου και στις λεγόμενες «ελεύθερες οικονομικές ζώνες», υδρογόνο που θα διοχετεύεται στις βιομηχανίες των ανεπτυγμένων χωρών).
• Οι «αγορές άνθρακα», οι μηχανισμοί «αντιστάθμισης άνθρακα» και «αντιστάθμισης της βιοποικιλότητας» καθώς και οι διάφοροι «μηχανισμοί αγοράς» που βασίζονται σε μια θεώρηση της φύσης ως κεφάλαιο, επιβαρύνουν αυτούς που έχουν τη μικρότερη ευθύνη για την οικολογική κρίση, τους φτωχούς και ιδιαίτερα τους ιθαγενείς, τους φυλετικοποιημένους πληθυσμούς και τους λαούς του Νότου γενικότερα.

Οι θεωρητικά έγκυρες, αφηρημένες έννοιες όπως η «κυκλική οικονομία», η «προσαρμοστικότητα των οικοσυστημάτων», η «ενεργειακή μετάβαση», ο «βιομιμητισμός», όταν μπαίνουν στην υπηρεσία του καπιταλιστικού παραγωγισμού μετατρέπονται σε λέξεις κενές νοήματος. Αν η κοινωνία ως όλον δεν θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο αναπροσανατολισμού της παραγωγής, οι τεχνολογικές βελτιώσεις (όπως π.χ. η φθηνότερη παραγωγή ενέργειας) θα οδηγούν συχνά στο φαινόμενο της αναπήδησης (rebound effect), όπου μια γενική μείωση της τιμής της ενέργειας θα συνεπάγεται την αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και υλικών5.

Η Δεξιά ισχυρίζεται ότι για την υπερθέρμανση του πλανήτη και τη μείωση της βιοποικιλότητας ευθύνεται η «καλπάζουσα» αύξηση του πληθυσμού. Ενοχοποιούν με αυτόν τον τρόπο ως υπεύθυνους για την κρίση, αλλά και για την ίδια τους τη δυστυχία, τους καταπιεσμένους-ες και σχεδιάζουν να τους υποβάλουν σε μέτρα ελέγχου των γεννήσεων. Στην πραγματικότητα οι υψηλοί ρυθμοί αύξησης του πληθυσμού είναι αποτέλεσμα και όχι αιτία της φτώχειας. Ένα εξασφαλισμένο εισόδημα και η πρόσβαση στην τροφή, την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη και την κατοικία, η ισότητα των φύλων και η ενδυνάμωση των γυναικών, όλα αυτά συντείνουν σε δημογραφική μεταβατικότητα, ώστε η μείωση της θνησιμότητας να ακολουθείται από μείωση της γεννητικότητας.

Το καπιταλιστικό φετίχ της συσσώρευσης αποτρέπει την αναγνώριση της αλήθειας. Απέναντι στην κλιματική κρίση ο φετιχισμός αφήνει τελικά μόνο δύο επιλογές: είτε θα χρησιμοποιηθούν τεχνολογίες «μαθητευόμενου μάγου» (πυρηνικά, σύλληψη και απομόνωση άνθρακα, γεωμηχανική), είτε θα θυσιαστούν δισεκατομμύρια φτωχοί στις φτωχές χώρες, με το επιχείρημα ότι ήταν θέλημα της «φύσης».

Στο πολιτικό επίπεδο οι ανεπάρκειες και οι αδικίες του πράσινου καπιταλισμού καταλήγουν προς όφελος ενός εξορυκτικού, συνωμοσιολογικού, αποικιοκρατικού και βίαια ρατσιστικού, ανδροκρατικού και ΛΟΑΤΚ-φοβικού νεο-φασισμού, ο οποίος καθόλου δεν ενοχλείται αν επιβληθεί η δεύτερη επιλογή. Ένα μέρος των πλουσίων οδεύει προς τη διάπραξη ενός τεράστιου εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας, στοιχηματίζοντας κυνικά στο ότι ο πλούτος τους θα τους προστατεύσει, αφήνοντας τους φτωχούς να πεθάνουν.

Ο παγκόσμιος καπιταλισμός δεν οδεύει σταδιακά προς την ειρήνη και την βιώσιμη ανάπτυξη. Οπισθοδρομεί με μεγάλα βήματα προς τον πόλεμο, την οικολογική καταστροφή, τη γενοκτονία και τη νεοφασιστική βαρβαρότητα.

Μπροστά σε αυτή την πρόκληση, δεν είναι αρκετό να αμφισβητηθεί το νεοφιλελεύθερο καθεστώς και να επανεκτιμηθεί ο ρόλος του κράτους. Ακόμα και μια άμεση διακοπή της δυναμικής της συσσώρευσης (στόχος αδύνατος στον καπιταλισμό!) δεν θα αρκούσε. Πρέπει να μειωθεί ριζικά η παγκόσμια τελική κατανάλωση ενέργειας -που σημαίνει μικρότερη παραγωγή και λιγότερες μεταφορές παγκοσμίως- και να αυξηθεί ταυτόχρονα η κατανάλωση ενέργειας στις φτωχές χώρες για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών.

Αυτή είναι η μόνη λύση που μπορεί να συμφιλιώσει το στόχο της ευημερίας για όλους-ες-α με την αναγέννηση του παγκόσμιου οικοσυστήματος. Δίκαιη επάρκεια και δίκαιη αποανάπτυξη -οικοσοσιαλιστική αποανάπτυξη- είναι όρος εκ των ων ουκ άνευ για τη διάσωση του πλανήτη.

• Η απεμπλοκή από τα αδιέξοδα του παραγωγισμού είναι εφικτή μόνο με την προϋπόθεση:
• Να εγκαταλείψουμε την «τεχνολογική επίλυση», την ιδέα ότι τη λύση θα φέρουν οι νέες τεχνολογίες (για τις οποίες συνήθως υποτιμάται ή δεν συνυπολογίζεται η κατανάλωση ενέργειας και πόρων που απαιτούν). Να παίρνουμε με οικολογική σύνεση τις αποφάσεις για το πώς θα χρησιμοποιήσουμε τα μέσα που διαθέτουμε -αυτά αρκούν για την κάλυψη των αναγκών όλων.
• Να μειώσουμε δραστικά το οικολογικό αποτύπωμα των πλουσίων, πράγμα που θα επιτρέψει να έχουν όλοι-ες-α μια καλή ζωή.
• Να βάλουμε τέλος στην ελεύθερη κυκλοφορία του κεφαλαίου (χρηματιστήρια, ιδιωτικές τράπεζες, ασφαλιστικές).
• Να επιβάλλουμε τον έλεγχο και τη ρύθμιση των αγορών προϊόντων και υπηρεσιών.
• Να προωθήσουμε τη μέγιστη απευθείας σχέση μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα, καθώς και διαδικασίες αξιολόγησης των αναγκών και των διαθέσιμων πόρων, με προοπτική την παραγωγή αξιών χρήσης και τη θέση οικολογικών και κοινωνικών προτεραιοτήτων.
• Να προσδιορίσουμε δημοκρατικά τις ανάγκες στις οποίες θα κατευθυνθούν αυτές οι χρηστικές αξίες και τον τρόπο κάλυψής τους.
• Να θέσουμε στο κέντρο αυτής της δημοκρατικής διαβούλευσης τη φροντίδα των ανθρώπων και των οικοσυστημάτων, έναν φροντιστικό σεβασμό για τα έμβια όντα και για τα οικολογικά όρια.
• Να καταργήσουμε επομένως κάθε άχρηστη και περιττή παραγωγή και μεταφορά και να οργανώσουμε εξαρχής την παραγωγική δραστηριότητα, την κυκλοφορία και την κατανάλωση των προϊόντων.

Αυτές οι προϋποθέσεις είναι αναγκαίες αλλά όχι επαρκείς. Η κοινωνική και οικολογική κρίση αποτελούν μία ενότητα. Πρέπει να ξαναοικοδομήσουμε ένα χειραφετητικό εγχείρημα των εκμεταλλευόμενων και καταπιεσμένων. Ένα ταξικό εγχείρημα που εκτός από τις βασικές ανάγκες θα θέτει στο κέντρο του το είναι και όχι το έχειν. Ένα εγχείρημα που θα αλλάζει σε βάθος τη συμπεριφορά, την κατανάλωση, τη σχέση με την υπόλοιπη φύση, την αντίληψη για την ευτυχία και το όραμα που έχουν οι άνθρωποι για τον κόσμο. Ένα σχέδιο ενάντια στον παραγωγισμό και για μια καλύτερη ζωή που θα αναλαμβάνει την ευθύνη της φροντίδας για τα έμβια πάνω στον μόνο κατοικήσιμο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος.

Ο καπιταλισμός έχει και στο παρελθόν βυθίσει την ανθρωπότητα σε ζοφερές καταστάσεις, όπως στις παραμονές του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, όταν οι μάζες είχαν καταληφθεί από την εθνικιστική υστερία και η σοσιαλδημοκρατία, προδίδοντας την υπόσχεσή της να αντιπαρατεθεί στον πόλεμο με επανάσταση, έδωσε το πράσινο φως για τη μεγαλύτερη ως τότε σφαγή στην ανθρώπινη ιστορία. Ο Λένιν προσδιόρισε παρόλα αυτά την κατάσταση εκείνη ως «αντικειμενικά επαναστατική», υποστηρίζοντας ότι «μόνο η επανάσταση μπορεί να σταματήσει τη σφαγή». Η ιστορία τον δικαίωσε: η επανάσταση στη Ρωσία και η δυναμική επέκτασής της σε άλλες χώρες υποχρέωσε τις αστικές τάξεις να βάλουν τέλος στην σφαγή. Προφανώς και η σύγκριση αυτή έχει τα όριά της. Οι διαμεσολαβήσεις προς την επαναστατική δράση είναι σήμερα εξαιρετικά πιο σύνθετες. Όμως χρειαζόμαστε την ίδια αφύπνιση της συνείδησης και σήμερα. Απέναντι στην οικολογική κρίση, η αντικαπιταλιστική επανάσταση γίνεται αντικειμενικά αναγκαία. Αυτή η θεμελιώδης διαπίστωση πρέπει να αποτελέσει τη βάση για την επεξεργασία ενός προγράμματος, μιας στρατηγικής και μιας τακτικής, γιατί δεν υπάρχει άλλος δρόμος για να αποτρέψουμε την καταστροφή.

Ο κόσμος για τον οποίο παλεύουμε

Το πολιτικό μας εγχείρημα για τη μελλοντική κοινωνία συναρθρώνει την κοινωνική και πολιτική χειραφέτηση με την επιτακτική ανάγκη να αποτρέψουμε την καταστροφή της ζωής στον πλανήτη και να αποκαταστήσουμε όσο είναι δυνατό τις βλάβες που έχουν ήδη γίνει.

Θέλουμε να (προσπαθήσουμε να) φανταστούμε πώς μπορούν όλοι-ες-α παντού στον πλανήτη να ζουν μια καλή ζωή ενώ ταυτόχρονα θα μειώνεται σημαντικά η κατανάλωση πρώτων υλών και ενέργειας και θα λαμβάνονται υπόψη τα διαφορετικά επίπεδα ευθύνης, ώστε να επιτυγχάνεται σε συνολικό επίπεδο μείωση της υλικής παραγωγής . Ο στόχος μας δεν είναι να προτείνουμε ένα προκατασκευασμένο μοντέλο, αλλά να τολμήσουμε να σκεφθούμε έναν διαφορετικό κόσμο, έναν κόσμο που θα μας εμπνέει να παλέψουμε για την οικοδόμησή του, ερχόμενες-οι-α σε ρήξη με τον καπιταλισμό και τον παραγωγισμό.

Yes, it’s bread we fight for, but we fight for roses, too”6

Μια καλή ζωή για όλους-ες-α προϋποθέτει ότι ικανοποιούνται οι βασικές ανθρώπινες ανάγκες -υγιεινή διατροφή, υγεία, στέγη, καθαρή ατμόσφαιρα και νερό.

Μια καλή ζωή είναι επίσης μια ζωή που οι ίδιες-οι-α επιλέγουμε, που μας εκπληρώνει και αναδεικνύει την δημιουργικότητά μας, που μας φέρνει σε ουσιαστική και ισότιμη σχέση με τους άλλους και μας επιτρέπει να απολαύσουμε την ομορφιά του κόσμου και των ανθρώπινων επιτευγμάτων.

Ο πλανήτης μας διαθέτει (ακόμα) επάρκεια σε καλλιεργήσιμη γη, πόσιμο νερό, ήλιο και αέρα, βιοποικιλότητα και πόρους όλων των ειδών ώστε να μπορούν να ικανοποιηθούν οι θεμιτές ανθρώπινες ανάγκες, εγκαταλείποντας ταυτόχρονα τα κλιματοκτόνα ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια. Ωστόσο, κάποιοι από αυτούς τους πόρους είναι περιορισμένοι και εξαντλήσιμοι, ενώ άλλοι αν και ανεξάντλητοι, απαιτούν για την αξιοποίηση και τη χρήση τους υλικά που είναι εξαντλήσιμα ή σπάνια και των οποίων η εξόρυξη είναι καταστροφική. Σε κάθε περίπτωση, αφού η χρήση τους δεν μπορεί να είναι απεριόριστη, πρέπει να χρησιμοποιούνται προσεκτικά, με φειδώ και σεβασμό στο περιβάλλον.

Οι πόροι που έχουν ζωτική σημασία για τους ανθρώπους πρέπει να αποκλείονται από την ιδιωτική ιδιοποίηση, να θεωρούνται κοινά αγαθά και να τεθούν προς όφελος του συνόλου της ανθρωπότητας σήμερα και στο μέλλον. Για να μπορέσουμε να εγγυηθούμε αυτά τα κοινά μακροπρόθεσμα, απαιτούνται συλλογικοί κανόνες που καθορίζουν τις χρήσεις τους, αλλά και όρια στη χρήση και την ευθύνη της φροντίδας και της αποκατάστασής τους.

Επειδή η φροντίδα ενός μαγκρόβιου δάσους είναι εντελώς διαφορετική από αυτή ενός παγόβουνου, όπως και η φροντίδα ενός υγροβιότοπου από μια αμμώδη παραλία, ενός τροπικού δάσους από ένα ποτάμι, επειδή η ηλιακή ενέργεια δεν υπακούει στους ίδιους κανόνες ούτε έχει τους ίδιους υλικούς περιορισμούς με την αιολική ή την υδροηλεκτρική ενέργεια, η εκπόνηση κανόνων μπορεί να αποτελέσει καρπό μόνο μιας δημοκρατικής διαδικασίας που εμπλέκει τους άμεσα ενδιαφερόμενους, εργαζόμενους-ες και κατοίκους.

Στα κοινά αγαθά πρέπει να περιλαμβάνονται και όλες εκείνες οι υπηρεσίες που μας επιτρέπουν να ικανοποιούμε ισότιμα, δηλαδή δωρεάν, τις ανάγκες μας για μόρφωση, υγεία, πολιτισμό, πρόσβαση σε νερό, ενέργεια, επικοινωνίες, μεταφορές, κ.λπ. Τα κοινά αυτά αγαθά πρέπει να τα διαχειρίζεται και να τα οργανώνει δημοκρατικά ολόκληρη η κοινωνία.

Οι υπηρεσίες φροντίδας των ανθρώπων στα διάφορα στάδια της ζωής τους μπορούν να συμβάλλουν στην άρση του διαχωρισμού ανάμεσα σε δημόσια και ιδιωτική σφαίρα και, με σεβασμό στις σχέσεις οικειότητας όλων, να βάλουν τέλος στην απόδοση της εργασίας φροντίδας στις γυναίκες, να την κοινωνικοποιοήσουν και να την κάνουν υπόθεση ολόκληρης της κοινωνίας. Αυτές οι υπηρεσίες κοινωνικής αναπαραγωγής είναι ουσιαστικά εργαλεία, ανάμεσα σε άλλα, στην πάλη κατά της πατριαρχικής καταπίεσης.

Αποκεντρωμένες, συμμετοχικές και βασισμένες στην κοινότητα, όλες αυτές οι «δημόσιες υπηρεσίες» φτιάχνουν τα θεμέλια μιας μη-αυταρχικής κοινωνικής οργάνωσης.

Σε επίπεδο συνολικής κοινωνίας, ο δημοκρατικός οικολογικός σχεδιασμός ανοίγει τη δυνατότητα για τη λαϊκή επανάκτηση των βασικών κοινωνικών επιλογών και αποφάσεων που σχετίζονται με την παραγωγή, ώστε να μπορούμε να αποφασίζουμε ως πολίτες και χρήστες για το τί θα παράγουμε και πώς θα το παράγουμε, για το ποιές υπηρεσίες πρέπει να παρασχεθούν, αλλά και για τα ανώτατα όρια στη χρήση των υλικών πόρων όπως το νερό, η ενέργεια, οι μεταφορές, η γη, κ.λπ. Η προετοιμασία και η πρόσβαση στη γνώση που απαιτείται για αυτές τις επιλογές θα πραγματοποιηθεί μέσα από συλλογικές διαδικασίες διαβούλευσης που θα οικειοποιούνται τη γνώση, τόσο την επιστημονική όσο και αυτήν που πηγάζει από τις εμπειρίες των πληθυσμών και την αυτοοργάνωση των καταπιεσμένων (τα κινήματα για την γυναικεία απελευθέρωση, των φυλετικοποιημένων πληθυσμών, των ατόμων με αναπηρία, κ.λπ.), με τρόπο ώστε να ξεπερνιούνται τα εμπόδια στην ελεύθερη ανάπτυξή των ανθρώπων και να διατηρείται η συνείδηση του αγώνα ενάντια στις διακρίσεις και την την καταπίεση.

Μια τέτοια παγκόσμια οικονομική και πολιτική δημοκρατία διαρθρώνεται σε πολλαπλές αποκεντρωμένες συλλογικότητες/επιτροπές: αυτές που επιτρέπουν τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την οργάνωση της δημόσιας ζωής στο τοπικό επίπεδο, της κοινότητας ή της γειτονιάς, καθώς και σε αυτές που επιτρέπουν στις εργαζόμενες-ους και τις-τους παραγωγούς να ελέγχουν τη διαχείριση και την οργάνωση του εργασιακού τους χώρου και να αποφασίζουν για τον τρόπο που παράγουν και άρα τον τρόπο που δουλεύουν. Είναι ο συνδυασμός αυτών των επιπέδων δημοκρατίας που προωθεί τη συνεργασία ενάντια στον ανταγωνισμό και μια διαχείριση των πραγμάτων που από οικολογική και κοινωνική σκοπιά είναι δίκαιη, ενώ από ανθρώπινη προσδίδει νόημα και αξία στις ζωές μας και που εκτείνεται από τον χώρο εργασίας, στην εταιρεία και τον παραγωγικό κλάδο,... αλλά και από τη γειτονιά, στην πόλη, τη χώρα, αγκαλιάζοντας όλον τον πλανήτη!

Όλες οι αποφάσεις για την παραγωγή και τη διανομή, για το πώς θέλουμε να ζούμε, πρέπει καθοδηγούνται από την αρχή: Αποκεντρώστε όσο γίνεται περισσότερο - Συντονίστε τόσο όσο χρειάζεται.

Το να παίρνεις τον έλεγχο της ζωής σου και να συμμετέχεις σε συλλογικότητες χρειάζεται χρόνο, ενέργεια, και συλλογική ευφυΐα. Το καλό όμως είναι ότι η εργασία για την κοινωνική παραγωγή και αναπαραγωγή δεν απαιτεί παρά μερικές ώρες της ημέρας.

Η παραγωγή πρέπει να αφιερώνεται αποκλειστικά στην ικανοποίηση αναγκών που προσδιορίζονται δημοκρατικά. Η παραγωγή και η διανομή πρέπει να οργανώνονται με τρόπο που ελαχιστοποιεί την κατανάλωση των φυσικών πόρων, τη ρύπανση, τα απόβλητα και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου -με σταθερό τον στόχο της υπευθυνότητας και της «σχεδιασμένης βιωσιμότητας» (αντί της σχεδιασμένης απαξίωσης της ζωής από τον καπιταλισμό, είτε αυτή γίνεται συνειδητά και οργανωμένα, είτε προκύπτει από τη λογική του ανταγωνισμού για το κέρδος). Η παραγωγή πρέπει να λαμβάνει χώρα όσο το δυνατόν πιο κοντά στις ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν, για να περιορίζουμε τις μεταφορές, αλλά και για να αποκτούμε την εμπειρία και να αντιλαμβανόμαστε τον όγκο και την ένταση της εργασίας, των υλικών και της ενέργειας που απαιτούνται.

Με αυτόν τον τρόπο, η γεωργία γίνεται οικολογική, τοπική και μικρής κλίμακας και συμβάλλει στην επισιτιστική αυτάρκεια και την προστασία της βιοποικιλότητας. Τα εργαστήρια επεξεργασίας και μεταποίησης όπως και τα δίκτυα διανομής πρέπει να συμβάλλουν ώστε το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων να παράγεται σε μικρές αλυσίδες εφοδιασμού.

Ο τομέας της ενέργειας πρέπει να βασίζεται σε ανανεώσιμες πηγές και να είναι όσο το δυνατόν αποκεντρωμένος για να μειώνονται οι απώλειες και να βελτιστοποιείται η χρήση των πόρων. Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την κοινωνική αναπαραγωγή (υγεία, μόρφωση, φροντίδα των ηλικιωμένων, των εξαρτώμενων ατόμων, των παιδιών, κ.λπ.) πρέπει να αναπτύσσονται και να βελτιώνονται, φροντίζοντας να μην αναπαράγονται στερεότυπα φύλου.

Ενώ η εργασία θα καταλαμβάνει λιγότερο χρόνο, πρέπει να της αποδίδουμε πρωτεύουσα θέση, γιατί αυτή μαζί με τη φύση και την φροντίδα της παράγουν ό,τι είναι απαραίτητο για τη ζωή.

Η αυτοδιαχείριση των μονάδων παραγωγής σε συνδυασμό με το δημοκρατικό σχεδιασμό θα επιτρέψει στους-στις εργάτες-ριες να ελέγχουν τη δραστηριότητά τους, να αποφασίζουν για την οργάνωση της δουλειάς και να αμφισβητούν τον διαχωρισμό μεταξύ χειρονακτικής και διανοητικής εργασίας. Η διαβούλευση θα επεκτείνεται και στις αποφάσεις σχετικά με την επιλογή των τεχνολογιών, ανάλογα με το αν αυτές επιτρέπουν ή όχι στη συλλογικότητα της εργασίας να ελέγχει πλήρως τη διαδικασία της παραγωγής. Δίνοντας προτεραιότητα στη συγκεκριμένη, πρακτική και πραγματική γνώση της εργασιακής διαδικασίας, στη συλλογική και ατομική τεχνογνωσία και τη δημιουργικότητα, κάνουμε εφικτό τον σχεδιασμό και την παραγωγή ποιοτικών αντικειμένων, που μπορούν να αποσυναρμολογηθούν και να επισκευαστούν, να ξαναχρησιμοποιηθούν και, αν χρειάζεται, να ανακυκλωθούν, μειώνοντας την κατανάλωση υλικών και ενέργειας από την κατασκευή μέχρι τη χρήση.

Σε όλους τους τομείς, η συνείδηση ότι γίνεται κάτι χρήσιμο και η ικανοποίηση από το ότι γίνεται σωστά επιδρούν συνδυαστικά. Όσον αφορά τις βαρετές και επίπονες εργασίες, όλοι-ες-α πρέπει να φροντίζουν να περιορίζεται ο φόρτος και η σκληρότητά τους. Και το τμήμα αυτών των εργασιών που παραμένει θα πρέπει να εκτελείται από όλους-ες-α με εναλλαγή.

Ένα μεγάλο τμήμα της υλικής παραγωγής, εφόσον ο όγκος της έχει μειωθεί σημαντικά, θα μπορέσει να αποβιομηχανοποιηθεί (όπως το σύνολο ή μέρος της ένδυσης και της παραγωγής τροφίμων), ενώ πρέπει να τύχουν μεγαλύτερης κοινωνικής αναγνώρισης και εκτίμησης εκείνες οι τεχνικές δεξιότητες στις οποίες όλοι-ες-α μπορούν να εκπαιδευτούν.

Η απελευθέρωση της εργασίας από την αλλοτρίωση μας ανοίγει την προοπτική της κατάργησης των ορίων μεταξύ τέχνης και ζωής προς μια μορφή «πολυτελούς κομμουνισμού», όπου θα μπορούμε να έχουμε και να μοιραζόμαστε εργαλεία, έπιπλα, ένα ποδήλατο, ρούχα... για όλη μας τη ζωή, χάρη στην ευφυή τους σχεδίαση και την ομορφιά τους.

Το είναι και όχι το έχειν

«Σου αξίζει μόνο ό,τι είναι καλό για όλους. Αξίζει να παράγεται μόνο ό,τι δεν ευνοεί ούτε υποβαθμίζει κανένα» (A. Gortz).

Η ελευθερία δεν βρίσκεται στην αέναη κατανάλωση, αλλά στον επιλεγμένο και συνειδητό αυτοπεριορισμό που ορίζεται σε αντίθεση με την αλλοτρίωση του καταναλωτισμού. Μέσα από συλλογικές διαδικασίες διαβούλευσης μπορούμε να αποδομήσουμε τις τεχνητές ανάγκες και να προσδιορίσουμε καθολικές, γενικεύσιμες ανάγκες που πρέπει να καλυφθούνκαι να πάψουν να αποτελούν αποκλειστικότητα και προνόμιο ορισμένων ατόμων ή περιοχών του πλανήτη.

Ο πραγματικός πλούτος δεν βρίσκεται στην αέναη συσσώρευση αγαθών -στο έχειν- άλλα στην αύξηση του ελεύθερου χρόνου -στο είναι. Ο ελεύθερος χρόνος ανοίγει τις δυνατότητες αυτοεκπλήρωσης μέσα από το παιχνίδι, τη μελέτη, τη συμμετοχή στα κοινά, την καλλιτεχνική δημιουργία, τις διαπροσωπικές σχέσεις και τις σχέσεις με την υπόλοιπη φύση.

Έτσι ανοίγουμε το δρόμο για ένα πλήθος δραστηριοτήτων, εφόσον έχουμε τον χρόνο να στοχαστούμε για αυτές και τις προϋποθέσεις τους και να τις πραγματοποιήσουμε με φροντίδα για τους ανθρώπους και την υπόλοιπη φύση.

Οι τόποι όπου ζούμε και κάθε χώρος όπου κοινωνικοποιούμαστε μας ανήκουν και εκεί μπορούμε να δημιουργήσουμε διαφορετικές διαπροσωπικές κοινωνικές σχέσεις. Αν απαλλαγούμε από την κερδοσκοπία πάνω στη γη και από την κυριαρχία του αυτοκινήτου, θα μπορέσουμε να επαναπροσδιορίσουμε τη χρήση των δημόσιων χώρων, να γεφυρώσουμε τον χωρισμό μεταξύ του κέντρου και της περιφέρειας, να αυξήσουμε τους δημόσιους χώρους συνεύρεσης και ψυχαγωγίας, να απο-εμπορευματοποιήσουμε το τεχνητό αστικό περιβάλλον δημιουργώντας χώρους αστικής γεωργίας και κοινοτικές αγορές κηπευτικών, να αποκαταστήσουμε τους βιότοπους που βρίσκονται εντός του αστικού ιστού... Και πέρα από αυτά, να εφαρμόσουμε μια μακροπρόθεσμη πολιτική που να στοχεύει στην επανεξισορρόπηση του πληθυσμού μεταξύ αστικών και επαρχιακών περιοχών και στο ξεπέρασμα της αντίθεσης μεταξύ πόλης και υπαίθρου, έτσι ώστε να αποκαταστήσουμε βιώσιμες και αειφόρες ανθρώπινες κοινότητες στην κλίμακα που γίνεται εφικτή η πραγματική δημοκρατία.

Οι επιθυμίες και τα συναισθήματά μας πρέπει να πάψουν να είναι αντικείμενα που αγοράζονται και πουλιούνται. Η γκάμα των επιλογών μας μπορεί να διευρυνθεί σημαντικά και καθένας-α-μιά να έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει νέους τρόπους σεξουαλικών σχέσεων, ζωής, εργασίας, συλλογικής ανατροφής των παιδιών, να διαμορφώσει και να αναπτύξει σχέδια ζωής με τρόπο ελεύθερο και ανοιχτό στη διαφορετικότητα, με σεβασμό στις προσωπικές αποφάσεις του κάθε ανθρώπου και με την αντίληψη ότι δεν υπάρχει μια μοναδική δυνατή επιλογή ή μια επιλογή καλύτερη από τις άλλες. Η οικογένεια μπορεί να πάψει να είναι ο χώρος αναπαραγωγής της κυριαρχίας και η μόνη δυνατή μορφή συλλογικής ζωής. Έτσι, μπορούμε να επανεξετάσουμε τη μορφή της γονεϊκότητας με πιο συλλογικό τρόπο, να πολιτικοποιήσουμε τις προσωπικές μας αποφάσεις για την μητρότητα και τη γονεϊκότητα, να αναστοχαστούμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την παιδική ηλικία και το ρόλο των ηλικιωμένων ή των ατόμων με αναπηρίες, τις σχέσεις που συνάπτουμε μαζί τους και πώς μπορούμε να θέσουμε τέρμα στη λογική της επιβολής και της κυριαρχίας που έχουμε εσωτερικεύσει σαν κληρονομιά από προηγούμενες κοινωνίες.

Οικοδομούμε από σήμερα έναν νέο πολιτισμό, στον αντίποδα της κουλτούρας του βιασμού, έναν πολιτισμό που αναγνωρίζει τα σώματα όλων των σις και τρανς γυναικών και τις επιθυμίες τους, έναν πολιτισμό που αναγνωρίζει όλους-ες-α ως υποκείμενα ικανά να αποφασίζουν για τα σώματά τους, τις ζωές τους και την σεξουαλικότητα τους, κάνοντας ορατό το γεγονός ότι υπάρχουν χίλιοι τρόποι να υπάρχεις ως άνθρωπος και να ζεις και να εκφράζεις το φύλο και την σεξουαλικότητά σου.

Κάθε ελεύθερα συναινετική σεξουαλική δραστηριότητα για την απόλαυση όλων των συμμετεχόντων, είναι καθεαυτή θεμιτή.

Πρέπει να μάθουμε να αναστοχαζόμαστε την αλληλεξάρτηση των έμβιων όντων και να δημιουργήσουμε μια αντίληψη για τη σχέση μεταξύ ανθρωπότητας και φύσης που, παρότι διαφορετική, θα παραπέμπει από κάποιες απόψεις σε αυτή των ιθαγενικών λαών. Μια αντίληψη στην οποία οι ηθικές έννοιες της σύνεσης, του σεβασμού και της υπευθυνότητας, όπως και μια στάση θαυμασμού για την ομορφιά του κόσμου, θα αλληλοδιαπλέκονται με μια επιστημονική κατανόηση όλο και πιο εκλεπτυσμένη, αλλά και με πιο ανεπτυγμένη από ποτέ τη συνείδηση των ανεπαρκειών της.

Η μεταβατική μας μέθοδος

Η ανάλυσή μας του καπιταλισμού και ιδιαίτερα των πολιτικών της άρχουσας τάξης σε σχέση με τους οικολογικούς κινδύνους και την κλιματική αλλαγή, μας οδηγεί στα εξής συμπεράσματα:

Πρώτον, υπάρχει ανάγκη για μια συνολική εναλλακτική και έναν κοινωνικό σχεδιασμό που θα κατευθύνεται στην κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών και όχι στην επίτευξη κέρδους (στην παραγωγή αξιών χρήσης αντί ανταλλακτικών αξιών). Η επιμέρους ρύθμιση της μιας ή της άλλης βίδας εντός του συστήματος χωρίς αλλαγή στον τρόπο της παραγωγής δεν είναι ικανή να αποτρέψει, αλλά ούτε καν να αμβλύνει, τις κρίσεις και τις καταστροφές που αντιμετωπίζουμε και θα αντιμετωπίσουμε εξαιτίας του καπιταλιστικού συστήματος. Ένα από τα πιο σημαντικά καθήκοντα της επαναστατικής πολιτικής είναι να διαδώσει αυτή την ιδέα.

Η συνειδητοποίηση της ανάγκης για μια παγκόσμια επαναστατική αλλαγή είναι μια διαδικασία που δεν μπορεί επιτευχθεί άμεσα και χωρίς πρακτικές δυσκολίες. Αυτός είναι ο λόγος, κατά δεύτερον, που είναι σημαντικό να συνδυάσουμε την έκθεση του συνολικού πλαισίου μαζί με την προώθηση άμεσων διεκδικήσεων, στη βάση των οποίων μπορούν να αναπτυχθούν κινητοποιήσεις και να κερδίσουν μεγάλη υποστήριξη.

Τρίτον, πρέπει να τονιστεί: Οι άνθρωποι δεν πείθονται μόνο με τα επιχειρήματα. Για να πείσουμε τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και να τους ενθαρρύνουμε να αντισταθούν, χρειάζονται νικηφόροι αγώνες που δίνουν κουράγιο και αυτοπεποίθηση και αποδεικνύουν έμπρακτα ότι οι επί μέρους νίκες είναι εφικτές.

Και τέταρτον, οι νικηφόροι αγώνες απαιτούν καλύτερη οργάνωση. Αυτό ισχύει πάντα θεωρητικά, αλλά σήμερα -σε εποχές που τα εργατικά σωματεία έχουν σε μεγάλο βαθμό (σε πολλά μέρη του κόσμου) εξαφανιστεί πολιτικά και η Αριστερά είναι κατακερματισμένη- είναι σημαντικό να προωθούμε την πρακτική συνεργασία με μη σεχταριστικό τρόπο, ιδιαίτερα της αντικαπιταλιστικής αριστεράς και ταυτόχρονα να στηρίζουμε την αυτοοργάνωση των εργαζομένων.

Από τη μια πλευρά, ο χρόνος μας πιέζει για να μπορέσουμε να αποτρέψουμε την υπέρβαση των κομβικών σημείων για το κλίμα, μετά από τα οποία η βλάβη καθίσταται μη αναστρέψιμη με συνέπεια την ανεξέλεγκτη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Από την άλλη πλευρά, η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων δεν είναι έτοιμοι να αναλάβουν τη μάχη για ένα διαφορετικό σύστημα και να ανατρέψουν τον καπιταλισμό. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην έλλειψη γνώσης της συνολικής κατάστασης, αλλά περισσότερο στην έλλειψη προοπτικής σχετικά με το πώς θα μπορούσε ή θα έπρεπε να μοιάζει η εναλλακτική στον καπιταλισμό. Επιπλέον, ο κοινωνικός και πολιτικός συσχετισμός δυνάμεων ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις είναι τέτοιος που αποθαρρύνει τη σύγκρουση με τους κυρίαρχους και όσους κερδίζουν από την επιβολή της καπιταλιστικής τάξης στην κοινωνία.

Ωστόσο, ούτε ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που προσδοκά να μεταρρυθμίσει τον καπιταλισμό ή να τον ξεπεράσει λίγο-λίγο (και επιπλέον από τα πάνω) έχει μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας. Οι μεταρρυθμίσεις που σέβονται τους κανόνες του καπιταλιστικού συστήματος είναι ανίκανες να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που θέτει η οικολογική κρίση. Οι ιδιοκτήτες και οι κερδισμένοι του καπιταλισμού δεν θα παρακολουθήσουν ήσυχα την κατάσχεση του πλούτου τους και τη σταδιακή τους αποκοπή από τους τρόπους πλουτισμού τους.

Ο χρόνος πιέζει και απαιτεί επείγοντα μέτρα. Ορισμένοι-ες πολέμιοι-ες του οικοσοσιαλισμού επιχειρηματολογούν υπέρ των ήπιων μεταρρυθμίσεων «γιατί δεν μπορούμε να περιμένουμε την παγκόσμια επανάσταση». Όμως, οι μαχητικοί υποστηρικτές-ριες του οικοσοσιαλισμού δεν προτείνουν να περιμένουμε! Η στρατηγική μας είναι να ξεκινήσουμε ΤΩΡΑ με συγκεκριμένα μεταβατικά αιτήματα. Αποτελούν το ξεκίνημα μιας διαδικασίας για μια παγκόσμια αλλαγή. Δεν πρόκειται για ξεχωριστά ιστορικά στάδια, αλλά για διαλεκτικές στιγμές μιας ίδιας διαδικασίας. Η κάθε μερική ή τοπική νίκη είναι ένα βήμα σε αυτό το κίνημα, ενισχύει την αυτοοργάνωση και ενθαρρύνει τον αγώνα προς νέες νίκες.

Πρέπει να γίνει σαφές ότι στους επερχόμενους ταξικούς αγώνες -που αποτελούν τη βάση της πάλης για την ηγεμονία χάρη στην οποία θα εμπλακούν σε αυτούς ευρύτερα στρώματα της εργατικής τάξης, της νεολαίας, των γυναικών, των ιθαγενών, κ.λπ.- δεν υπάρχει τρόπος να παρακαμφθεί το ζήτημα της πραγματικής αλλαγής του συστήματος και το ζήτημα της εξουσίας. Η κυρίαρχη τάξη πρέπει να απαλλοτριωθεί και η πολιτική της εξουσία να ανατραπεί.

Για ένα αντικαπιταλιστικό μεταβατικό πρόγραμμα

Η μεταβατική μέθοδος είχε ήδη προταθεί από τον Μαρξ και τον Ένγκελς στο τελευταίο τμήμα του Κομμουνιστικού Μανιφέστου (1848). Είναι όμως η Τέταρτη Διεθνής που της έδωσε τη σύγχρονή της έννοια στο Μεταβατικό Πρόγραμμα του 1938. Βασική της αξίωση είναι η ανάγκη οι επαναστάτες-ριες να βοηθήσουν τις μάζες στους καθημερινούς τους αγώνες ώστε να βρουν τη γέφυρα μεταξύ των σημερινών τους διεκδικήσεων και του σοσιαλιστικού προγράμματος της επανάστασης. Αυτή η γέφυρα πρέπει να αποτελείται από ένα σύστημα μεταβατικών διεκδικήσεων που απορρέουν από τις σημερινές συνθήκες και τη σημερινή συνείδηση ευρύτερων στρωμάτων της εργατικής τάξης και έχουν ως στόχο να οδηγήσουν τους κοινωνικούς αγώνες προς την κατάκτηση της εξουσίας από το προλεταριάτο.

Φυσικά, οι επαναστάτες-ριες δεν απορρίπτουν πρόγραμματα «μίνιμουμ» αιτημάτων: υπερασπίζονται στην πρώτη γραμμή τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις κοινωνικές κατακτήσεις των εργαζομένων. Εντούτοις, προτείνουν ένα σύστημα μεταβατικών αιτημάτων, που να μπορούν να γίνουν κατανοητά από τους εκμεταλλευόμενους-ες και τους καταπιεσμένους-ες, αλλά και που στοχεύουν στα θεμέλια του αστικού καθεστώτος.

Τα περισσότερα από τα μεταβατικά αιτήματα που αναφέρονται στο Πρόγραμμα του 1938 παραμένουν επίκαιρα και σήμερα: αναλογική κλίμακα μισθών και ωρών εργασίας, εργατικός έλεγχος των εργοστασίων, άνοιγμα των «κρυφών» λογαριασμών των επιχειρήσεων, απαλλοτρίωση των ιδιωτικών τραπεζών και συγκεκριμένων ομάδων καπιταλιστών, ανάμεσα σε άλλα. Τέτοιες προτάσεις επιδιώκουν να ενώσουν στον αγώνα το ευρύτερο δυνατό τμήμα των λαϊκών μαζών γύρω από συγκεκριμένα αιτήματα που αντικειμενικά βρίσκονται σε αντίθεση με τους κανόνες του καπιταλιστικού συστήματος.

Ωστόσο, χρειάζεται να επικαιροποιήσουμε το πρόγραμμα των μεταβατικών αιτημάτων, έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι νέες συνθήκες του 21ου αιώνα και ιδιαίτερα η νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί από την οικολογική κρίση και τον επικείμενο κίνδυνο μιας καταστροφικής κλιματικής αλλαγής. Επιβάλλεται σήμερα αυτά τα αιτήματα να έχουν κοινωνικό-οικολογικό και δυνητικά οικοσοσιαλιστικό χαρακτήρα.

Ο στόχος των οικοσοσιαλιστικών μεταβατικών αιτημάτων είναι στρατηγικός: να μπορέσουν να κινητοποιήσουν μεγάλα τμήματα εργαζομένων της πόλης και της υπαίθρου, γυναίκες, νεολαία, θύματα ρατσισμού ή εθνικής καταπίεσης, καθώς και εργατικά σωματεία, κοινωνικά κινήματα και αριστερά κόμματα, σε έναν αγώνα που αμφισβητεί το καπιταλιστικό σύστημα και την αστική κυριαρχία. Αυτά τα αιτήματα, που συνδυάζουν κοινωνικά και οικολογικά συμφέροντα, πρέπει να θεωρούνται αναγκαία, θεμιτά και σκόπιμα από τις ίδιες-ους τις εκμεταλλευόμενες-ους και τις καταπιεσμένες-ους, σύμφωνα με το κάθε φορά δεδομένο επίπεδο κοινωνικής και πολιτικής συνείδησής τους. Μέσα από τον αγώνα οι άνθρωποι συνειδητοποιούν την ανάγκη να οργανωθούν, να ενωθούν και να αγωνιστούν. Επίσης αρχίζουν να καταλαβαίνουν ποιος είναι ο εχθρός: όχι μόνο δυνάμεις σε τοπικό επίπεδο, αλλά και το ίδιο το σύστημα. Στόχος των μεταβατικών οικο-κοινωνικών αιτημάτων είναι να ενισχυθεί, μέσα από τον αγώνα, η κοινωνική και πολιτική συνείδηση των καταπιεσμένων, η κατανόησή της ανάγκης του αντικαπιταλιστικού αγώνα και, ευελπιστούμε, της επαναστατικής οικοσοσιαλιστικής προοπτικής.

Μερικά από αυτά τα αιτήματα έχουν οικουμενικό χαρακτήρα: η δωρεάν δημόσια συγκοινωνία για παράδειγμα. Πρόκειται για ένα, την ίδια στιγμή, οικολογικό και κοινωνικό αίτημα που περιέχει τον σπόρο του οικοσοσιαλιστικού μέλλοντος: δημόσιες υπηρεσίες έναντι της αγοράς και δωρεάν παροχές έναντι του καπιταλιστικού κέρδους. Εντούτοις, η στρατηγική σημασία των αιτημάτων δεν είναι πάντοτε η ίδια στις διάφορες χώρες και οικονομίες. Τα οικοσοσιαλιστικά μεταβατικά αιτήματα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες και τις προσδοκίες των μαζών, όπως και τους τρόπους με τους οποίους αυτές εκφράζονται σε τοπικό επίπεδο, στα διαφορετικά μέρη του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.

Βασικοί άξονες μιας οικοσοσιαλιστικής εναλλακτικής στην καπιταλιστική ανάπτυξη

Η ικανοποίηση πραγματικών κοινωνικών αναγκών με σεβασμό στους οικολογικούς περιορισμούς είναι εφικτή μόνο με τη ρήξη με την καπιταλιστική λογική του παραγωγισμού και του καταναλωτισμού, που διευρύνει τις ανισότητες, βλάπτει τα έμβια όντα και «καταστρέφει τις δύο μοναδικές πηγές του πλούτου -τη Γη και τους εργάτες» (Μαρξ). Η ρήξη με αυτή τη λογική σημαίνει να δράσουμε στις παρακάτω κατευθύνσεις. Αυτές σχηματίζουν ένα συνεκτικό σύνολο, το οποίο πρέπει να συμπληρωθεί και να αναλυθεί ανάλογα με τις εθνικές και τις τοπικές ιδιαιτερότητες. Φυσικά σε κάθε ήπειρο και σε κάθε χώρα προκύπτουν ιδιαίτερα μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε μια μεταβατική περίοδο.

Δημόσια σχέδια πρόληψης των καταστροφών, προσαρμοσμένα στις κοινωνικές ανάγκες, κάτω από λαϊκό έλεγχο

Ορισμένες από τις συνέπειες της κλιματικής καταστροφής είναι μη αναστρέψιμες (άνοδος της στάθμης της θάλασσας) ή είναι μακροχρόνιες (καύσωνες, ξηρασίες, παγετοί και υετοί, ισχυρότεροι από το παρελθόν τυφώνες κ.λπ.). Οι καπιταλιστικές ασφαλιστικές εταιρίες δεν προστατεύουν τις λαϊκές τάξεις, ή (στην καλύτερη περίπτωση) τις προστατεύουν ανεπαρκώς. Αντιμέτωποι με αυτές τις καταστροφές οι πλούσιοι δεν έχουν παρά μια λέξη στο στόμα τους: «προσαρμογή». Η «προσαρμογή» στην υπερθέρμανση τους εξυπηρετεί πολλαπλά: α) για να στρέψουν την προσοχή πέρα και μακριά από τις δομικές της αιτίες, για τις οποίες ευθύνεται το σύστημα τους, β) για να συνεχίσουν τις ίδιες καταστρεπτικές πρακτικές που πηγάζουν από τη μεγιστοποίηση του κέρδους, αποφεύγοντας να ασχοληθούν με τις μακροχρόνιες συνέπειές αυτών των πρακτικών, γ) για να δημιουργήσουν νέες αγορές για τους καπιταλιστές (υποδομές, κλιματισμός, μεταφορές, μηχανισμοί αντιστάθμισης του άνθρακα, κ.λπ.). Αυτή η τεχνοκρατική και αυταρχική καπιταλιστική «προσαρμογή» είναι στην πραγματικότητα αυτό που η Διακυβερνητική Ομάδα για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) αποκαλεί «στρεβλή προσαρμογή»: Διευρύνει τις ανισότητες, αυξάνει τις διακρίσεις και την υφαρπαγή. Επίσης εντείνει την ευαλωτότητα στην άνοδο της θερμοκρασίας, υπονομεύοντας την ίδια τη δυνατότητα προσαρμογής στο μέλλον, ιδιαίτερα των φτωχών χωρών. Στην καπιταλιστική «στρεβλή προσαρμογή» αντιπαραθέτουμε την άμεση απαίτηση για δημόσια σχέδια πρόληψης προσαρμοσμένα στις συνθήκες ζωής των λαϊκών τάξεων. Αυτές είναι τα κυριότερα θύματα των ακραίων καιρικών φαινομένων, ιδιαίτερα στις κυριαρχούμενες χώρες. Τα δημόσια σχέδια πρόληψης πρέπει να συντάσσονται σε συνάρτηση με την κατάσταση και τις ανάγκες τους, σε διάλογο με τους-τις επιστήμονες-ισσες. Οφείλουν να περιλαμβάνουν όλους τους τομείς και ιδιαίτερα τη γεωργία, τη δασοπονία, την κατοικία, τη διαχείριση του νερού, την ενέργεια, τη βιομηχανία, την εργατική νομοθεσία, την υγεία και την εκπαίδευση. Και πρέπει να γίνουν αντικείμενο μιας ευρείας δημοκρατικής διαβούλευσης, με δικαίωμα βέτο για τις τοπικές κοινότητες και τις εργατικές συλλογικότητες που αφορούν.

Να μοιραστεί ο πλούτος για να στηριχτεί η δωρεάν φροντίδα των ανθρώπων και του βιοτικού μας περιβάλλοντος

Ποιοτική υγειονομική περίθαλψη, καλή μόρφωση, καλή φροντίδα των μικρών παιδιών, αξιοπρεπής συνταξιοδότηση και περίθαλψη που σέβεται τα εξαρτώμενα άτομα, κατοικία προσβάσιμη, μόνιμη και ευρύχωρη, αποτελεσματική δημόσια συγκοινωνία, ανανεώσιμη ενέργεια, υγιεινή τροφή, καθαρό νερό, πρόσβαση στο διαδίκτυο και καλές περιβαλλοντικές συνθήκες: Αυτές είναι οι πραγματικές ανάγκες που ένας πολιτισμός αντάξιος του ονόματός του θα πρέπει να καλύπτει για όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το χρώμα του δέρματος, το φύλο, την εθνότητα, τις πεποιθήσεις. Αυτά μπορούν να επιτευχθούν και την ίδια στιγμή να μειώνεται η επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ο λόγος που δεν συμβαίνει; Η οικονομία είναι έτσι φτιαγμένη ώστε να προκαλεί την αύξηση της κατανάλωσης, ως συνέπεια της καπιταλιστικής βιομηχανικής παραγωγής. Οι καπιταλίστες καταναλώνουν και επενδύουν διαρκώς περισσότερο για το κέρδος, οικειοποιούνται όλους τους πόρους και μετατρέπουν τα πάντα σε εμπορεύματα. Η εγωιστική λογική τους σπέρνει δυστυχία και θάνατο.

Απαιτείται μια στροφή 180 μοιρών. Οι φυσικοί πόροι και η γνώση συγκροτούν μαζί ένα κοινό αγαθό που πρέπει να διαχειριστούμε με σύνεση και με συλλογικό τρόπο. Η ικανοποίηση πραγματικών αναγκών και η αναζωογόνηση των οικοσυστημάτων απαιτεί δημοκρατικό σχεδιασμό και τη στήριξη του δημόσιου τομέα, υπό τον ενεργό έλεγχο των λαϊκών τάξεων και με την επέκταση όσο το δυνατόν της δωρεάν πρόσβασης. Το συλλογικό αυτό εγχείρημα πρέπει να θέσει στην υπηρεσία του την επιστημονική γνώση. Αναγκαίο πρώτο βήμα είναι η πάλη κατά των ανισοτήτων και της καταπίεσης. Κοινωνική δικαιοσύνη και η καλή ζωή για όλους-ες-α αποτελούν οικολογικές διεκδικήσεις!

Να επεκτείνουμε τα κοινά αγαθά και τις δημόσιες υπηρεσίες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση και την εμπορευματοποίηση

Αυτή η θέση αποτελεί κλειδί για τον αγώνα για μια κοινωνική και οικολογική μετάβαση σε πολλούς τομείς της ζωής. Για παράδειγμα:

Νερό: Η ιδιωτικοποίηση, η υπερ-κατανάλωση και η ρύπανση του νερού -ποτάμια, λίμνες και υπόγεια ύδατα- είναι μια κοινωνική και οικολογική καταστροφή. Η λειψυδρία και οι πλημμύρες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής αποτελούν σοβαρή απειλή για δισεκατομμύρια ανθρώπους. Το νερό είναι κοινό αγαθό και η διαχείριση και διανομή του πρέπει να γίνεται από δημόσιες υπηρεσίες, υπό τον έλεγχο των καταναλωτριών-ών. Η ύπαιθρος και οι πόλεις πρέπει να απο-αδιαβροχοποιηθούν για να μπορούν να αποθηκεύουν νερό και να προστατευτούν από μεγάλες πλημμύρες.

Στέγαση: Το βασικό δικαίωμα όλων των ανθρώπων σε αξιοπρεπή, μόνιμη και οικολογικά βιώσιμη στέγαση δεν μπορεί να εξασφαλιστεί στον καπιταλισμό. Ο νόμος του κέρδους συνεπάγεται εξώσεις, κατεδαφίσεις και ποινικοποίηση αυτών που αντιστέκονται. Επίσης συνεπάγεται υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας για τους φτωχούς-ες και επιδότηση των πλουσίων για επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ο δημόσιος έλεγχος της κτηματομεσιτικής αγοράς, η μείωση και το πάγωμα των ενοικίων και των κερδών των τραπεζών, η δυναμική προώθηση της ποιοτικής, δημόσιας, κοινωνικής και συνεργατικής στέγασης, ένα δημόσιο πρόγραμμα κλιματικής μόνωσης των σπιτιών και ένα μαζικό πρόγραμμα κατασκευής ενεργειακά αυτόνομων σπιτιών είναι τα πρώτα βήματα για μια εναλλακτική πολιτική.

Υγεία: Τα αποτελέσματα της πανδημίας του COVID-19 είναι σαφέστατα: η ιδιωτικοποίηση και οι περικοπές στον τομέα της περίθαλψης αφήνουν τις λαϊκές τάξεις έκθετες στον κίνδυνο -ιδιαίτερα τα παιδιά, τις γυναίκες και τις ηλικιωμένες-ους- και απειλούν σοβαρά τη δημόσια υγεία γενικότερα. Ο τομέας της υγείας πρέπει να αναχρηματοδοτηθεί γενναία και να επανέλθει ολοκληρωτικά υπό συλλογική διαχείριση. Οι επενδύσεις πρέπει να κατευθυνθούν κατά προτεραιότητα στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Η φαρμακευτική βιομηχανία πρέπει να κοινωνικοποιηθεί.

Συγκοινωνίες: Η ατομική μετακίνηση στον καπιταλισμό ευνοεί τα ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητα με δεινές υγειονομικές και οικολογικές συνέπειες. Η εναλλακτική λύση είναι ένα εκτεταμένο και αποτελεσματικό σύστημα δωρεάν και προσβάσιμων δημόσιων συγκοινωνίων, όπως και μια μεγάλη διεύρυνση των περιοχών αποκλειστικής κυκλοφορίας πεζών και ποδηλάτων. Η μεταφορά εμπορευμάτων σε τεράστιες αποστάσεις με φορτηγά αυτοκίνητα και πλοία μεταφοράς κοντεϊνερ συνεπάγεται τεράστιες εκπομπές αερίων. Ο περιορισμός της καταναλωτικής σπατάλης και η προώθηση της σιδηροδρομικής μεταφοράς των προϊόντων είναι μέτρα άμεσης ανάγκης. Οι αερομεταφορές πρέπει να μειωθούν δραστικά. Καμία αεροπορική μεταφορά και μετακίνσηη για αποστάσεις μικρότερες από 1.000 χλμ., εφόσον υφίσταται λειτουργικό σιδηροδρομικό δίκτυο.

Να πάρουμε τα χρήματα από εκεί που βρίσκονται: Να πληρώσουν οι καπιταλιστές και οι πλούσιοι

Μια παγκόσμια στρατηγική μετάβασης που είναι αντάξια του ονόματός της πρέπει να προωθήσει την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμη ενέργεια, μέτρα προστασίας από τις ήδη αισθητές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, την αποζημίωση απωλειών και βλαβών, τη στήριξη του αναπροσανατολισμού της παραγωγής (με έμφαση στη διασφάλιση του εισοδήματος των εργαζομένων που θα πληγούν) και την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων. Για να συμβούν αυτά μέχρι το 2050 θα χρειαστούν αρκετά τρισεκατομμύρια δολάρια. Ποιος πρέπει να πληρώσει; Όχι άλλοι από τους υπεύθυνους της καταστροφής: Οι πολυεθνικές, οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές, τα ιμπεριαλιστικά κράτη και οι πλούσιοι του Βορρά και του Νότου. Η οικοσοσιαλιστική εναλλακτική περνάει μέσα από ένα ευρύ πρόγραμμα φορολογικής μεταρρύθμισης και ριζικής μείωσης των ανισοτήτων για να αντληθεί το χρήμα από εκεί που βρίσκεται: Προοδευτική φορολόγηση, κατάργηση του τραπεζικού απορρήτου, μητρώο έγγειας ιδιοκτησίας, φορολόγηση των περιουσιακών στοιχείων, ειδικός φόρος με υψηλό συντελεστή στην κληρονομιά ακινήτων, κατάργηση των φορολογικών παραδείσων, κατάργηση των φορολογικών προνομίων των επιχειρήσεων και των πλουσίων, διαγραφή των δημόσιων χρεών που αναγνωρίζονται ως «παράνομα» (χωρίς αποζημίωση, εκτός από τους μικροεπενδυτές), πληρωμή αποζημιώσεων από τις πλούσιες χώρες στις κυριαρχούμενες για την παραίτηση από την εκμετάλλευση των ενεργειακών τους πηγών (κατά σχέδιο του εθνικού πάρκου Yasuni στον Ισημερινό).

Καμία χειραφέτηση χωρίς αντιρατσιστική πάλη

Η ρατσιστική καταπίεση είναι δομικό στοιχείο και δομοποιητική πράξη που διαμορφώνει τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Ήταν από τα στοιχεία που εξασφάλισαν την πρωταρχική συσσώρευση του κεφαλαίου, μέσω της αποικιοκρατίας, του δουλεμπορίου και της υποδούλωσης. Η εξαναγκαστική μετακίνηση εκατομμυρίων Αφρικανών, η μετατροπή τους σε εμπορεύματα στις Αμερικές και η εκμετάλλευση της εργασίας τους, εξασφάλισαν τον πλουτισμό των Ευρωπαίων και εξακολουθούν να εγγυώνται τα προνόμια τους μέχρι σήμερα.

Ο ρατσισμός εκδηλώνεται κεντρικά ως μηχανισμός καταπίεσης συγκεκριμένων τμημάτων της εργατικής τάξης που διαμορφώνει ένα ιδιαίτερο σύστημα θέσεων και μια κοινωνικά προσδιορισμένη πρόσβαση σε προνόμια για τους λευκούς (το υποτιθέμενο δηλαδή καθολικό υποκείμενο) και αφετέρου για τους πληθυσμούς που εκλαμβάνονται ως φυλετικοί/φυλετικοποιημένοι. Ο ρατσισμός διαμορφώνει τις κοινωνικές σχέσεις, ενώ ενισχύει και περιπλέκει τους μηχανισμούς της αστικής εκμετάλλευσης και της συσσώρευσης πλούτου. Η διαφορετικότητα που αποκλίνει από τις νόρμες της λευκότητας μετατρέπεται σε καταπίεση.

Η οικοδόμηση ενός νέου κόσμου απελευθερωμένου από κάθε καταπίεση και εκμετάλλευση απαιτεί τη μετωπική μας σύγκρουση με τον ρατσισμό. Πρόκειται για βασικό καθήκον μιας οικοσοσιαλιστικής στρατηγικής. Πρέπει να σπάσουμε τη γενοκτονική λογική κατά των μη-λευκών πληθυσμών, να ενισχύσουμε τον αγώνα κατά των φυλακών και του μαζικού εγκλεισμού που επιβάλλει η φιλελεύθερη τακτική των λεγόμενου πόλεμου κατά των ναρκωτικών.

Ο αγώνας ενάντια στη στρατιωτικοποίηση της αστυνομίας πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της αντιρατσιστικής πάλης, όπως και συνολικά ο αγώνας για την πρόσβαση σε αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής. Είναι αναγκαίο να καταπολεμήσουμε όλες τις πολιτικές λιτότητας που θίγουν ιδιαίτερα και διαρκώς εντονότερα τους μη λευκούς-ες. Οι πολιτικές λιτότητας αποτελούν δομικό στοιχείο του περιβαλλοντικού ρατσισμού ο οποίος επιδιώκει την άνιση κατανομή των θανάσιμων συνεπειών της καπιταλιστικής παραγωγής.

Ελεύθερη μετακίνηση και εγκατάσταση στη Γη! Κανένας άνθρωπος δεν είναι παράνομος!

Η οικολογική καταστροφή είναι μια διαρκώς αυξανόμενη αιτία μετανάστευσης και εκτοπισμού πληθυσμών. Ανάμεσα στο 2008 και το 2016, οι άνθρωποι που αναγκάστηκαν να μετακινηθούν λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων ήταν κατά μέσο όρο 21,5 εκατομμύρια τον χρόνο. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι φτωχοί άνθρωποι που προέρχονται από φτωχές χώρες και μετακινούνται εντός των χωρών τους ή σε φτωχές γειτονικές χώρες. Η κλιματική μετανάστευση προβλέπεται να ενταθεί τις επόμενες δεκαετίες: 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να μετακινηθούν παγκοσμίως μέχρι το 2050. Αντίθετα με όσους-ες-α ζητούν πολιτικό άσυλο, οι «κλιματικοί πρόσφυγες» δεν έχουν νομικό καθεστώς. Κι ενώ δεν έχουν καμιά ευθύνη για την οικολογική καταστροφή, ο πραγματικός υπεύθυνος, το καπιταλιστικό σύστημα, τους καταδικάζει να φύγουν και να πυκνώσουν τις γραμμές των 108,4 εκατομμυρίων ανθρώπων που εκτοπίστηκαν βίαια μόνο το 2020 λόγω των διώξεων, των συγκρούσεων, των βιαιοτήτων, των καταπατήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα θεμελιώδη δικαιώματα των ανθρώπων αυτών καταπατούνται διαρκώς: το δικαίωμα της προστασίας απέναντι στη βία, της επάρκειας σε νερό και τροφή, της ασφαλούς κατοικίας, της οικογενειακής ενότητας, της αξιοπρεπούς εργασίας. Ένας αυξανόμενος αριθμός κλιματικών προσφύγων (4,4 εκατ., πιθανόν πολύ περισσότεροι-ες) θεωρούνται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες απάτριδες. Η κατάσταση αυτή αντιβαίνει την πιο στοιχειώδη έννοια δικαιοσύνης. Αλλά επίσης εξυπηρετεί τους φασίστες που μετατρέπουν τους μετανάστες-ριες σε αποδιοπομπαίους τράγους, απεκδύοντάς τους από τα δικαιώματα και τις ανθρώπινές τους ιδιότητες. Είναι μια τεράστια απειλή για τα δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα όλων. Σαν διεθνιστές-ριες αγωνιζόμαστε για πολιτικές περιορισμού του κεφαλαίου και όχι των μεταναστών-ριών. Αντιστεκόμαστε στα συνοριακά τείχη, τον εγκλεισμό σε κέντρα κράτησης, τη δημιουργία στρατοπέδων, τις απελάσεις και τη ρατσιστική ρητορική. Κανένας άνθρωπος στη Γη δεν είναι παράνομος, όλοι-ες-α πρέπει να έχουν το δικαίωμα να μετακινηθούν προς και να αποχωρήσουν από οπουδήποτε. Τα σύνορα πρέπει να είναι ανοιχτά σε όλους-ες-α που εγκαταλείπουν τις χώρες τους, τόσο για κοινωνικούς, πολιτικούς, οικονομικούς λόγους όσο και για περιβαλλοντικούς.

Να εξαλείψουμε τις περιττές και επιζήμιες οικονομικές δραστηριότητες

Για την αποτροπή της κλιματικής καταστροφής και της μείωσης της βιοποικιλότητας είναι απαραίτητη μια ραγδαία και σημαντική μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η πειθάρχηση σε αυτήν είναι αναπόφευκτη. Τα πρώτα βήματα σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να περιλάβουν τη δραστική μείωση της αγοραστικής δύναμης των πλουσίων, την εγκατάλειψη της «γρήγορης μόδας», της διαφήμισης και της πολυτελούς παραγωγής/κατανάλωσης (κρουαζιέρες, θαλαμηγούς, ιδιωτικά τζετ και ελικόπτερα, τον διαστημικό τουρισμό, κ.λπ.), τον περιορισμό της μαζικής παραγωγής κρέατος και γαλακτοκομικών, όπως και τον τερματισμό της γρήγορης αχρήστευσης των προϊόντων, επεκτείνοντας τη διάρκεια ζωής τους και διευκολύνοντας την επισκευή τους. Οι εναέριες και θαλάσσιες μεταφορές των αγαθών πρέπει να μειωθούν δραστικά μέσω της μετεγκατάστασης της παραγωγής και της αντικατάστασής τους από τον σιδηρόδρομο όπου είναι δυνατό. Σε πιο δομικό επίπεδο, ο περιορισμός στη χρήση ενέργειας είναι εφικτός μόνο στο βαθμό που θα μειωθούν όσο το δυνατόν ταχύτερα οι οικονομικές δραστηριότητες που είναι περιττές ή επιζήμιες. Οι κύριοι παραγωγικοί τομείς που πρέπει να περιοριστούν είναι: η παραγωγή όπλων, οι ορυκτές πηγές ενέργειας και τα πετροχημικά, η εξορυκτική βιομηχανία, οι παραγωγή μη-βιώσιμων προϊόντων, η βιομηχανία ξυλείας και χαρτοπολτού, η παραγωγή ιδιωτικής χρήσης αυτοκινήτων, αεροπλάνων και σκαφών.

Επισιτιστική αυτάρκεια! Να απεμπλακούμε από την αγροτοβιομηχανία, τη βιομηχανική αλιεία και τη βιομηχανία κρέατος

Οι τρεις αυτοί τομείς έχουν καταστεί σημαντική απειλή για το κλίμα, την ανθρώπινη υγεία και την βιοποικιλότητα. Η κατάργησή τους απαιτεί τη λήψη μέτρων στο επίπεδο της παραγωγής, αλλά και μεγάλες αλλαγές στο επίπεδο κατανάλωσης (στις προηγμένες χώρες και των πλουσίων όλων των χωρών) και στη σχέση μας με τους ζώντες οργανισμούς. Απαιτούνται ενεργές πολιτικές πρόληψης για να σταματήσει η αποψίλωση των δασών και για να αντικατασταθούν η αγροτοβιομηχανία, η βιομηχανική δεντροκαλλιέργεια και η μεγάλης κλίμακας αλιεία από την τοπική αγροτοοικολογία των μικρών παραγωγών, την οικο-δασοπονία και την μικρής κλίμακας αλιεία. Αυτές οι εναλλακτικές καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια, απασχολούν περισσότερες-ους εργαζόμενες-ους και σέβονται πολύ περισσότερο την βιοποικιλότητα. Οι αγρότες και οι ψαράδες πρέπει να αποζημιώνονται επαρκώς από την κοινότητα, όχι μόνο για τη συνεισφορά τους στην ανθρώπινη διατροφή, αλλά και για την οικολογική τους συνεισφορά. Πρέπει να προστατευτούν τα δικαιώματα των αυτόχθονων λαών πάνω στα δάση και σε άλλα οικοσυστήματα. Επίσης πρέπει να μειωθεί δραστικά η παγκόσμια κατανάλωση κρέατος, ιδιαίτερα για τις χώρες και τις κοινωνικές τάξεις που υπερκαταναλώνουν. Οι βιομηχανίες κρέατος και γαλακτοκομικών πρέπει να καταργηθούν και στη θέση τους να προωθηθεί μια διατροφή που να βασίζεται κυρίως στην τοπική φυτική παραγωγή. Με τον τρόπο αυτό βάζουμε τέλος στην άθλια μεταχείριση των ζώων στη βιομηχανία κρέατος και στη βιομηχανική αλιεία. Η επισιτιστική αυτάρκεια, σύμφωνα τις προτάσεις της (διεθνούς οργάνωσης των ακτημόνων) Via Campesina, είναι ένας στόχος-κλειδί και απαιτεί μια ριζική αγροτική μεταρρύθμιση: να δοθεί η γη σε αυτές-ούς που τη δουλεύουν και ιδιαίτερα στις γυναίκες. Απαλλοτρίωση των μεγάλων γαιοκτημόνων και της καπιταλιστικής αγροτοβιομηχανίας που παράγουν για την παγκόσμια αγορά. Διανομή της γης στους αγρότες-ισσες και τις-τους ακτήμονες χωρίς γη (οικογένειες ή συνεταιρισμούς) για βιολογική αγροτική παραγωγή. Κατάργηση παλιών και νέων καλλιεργειών μεταλλαγμένων και κατάργηση των τοξικών φυτοφαρμάκων (αρχίζοντας από εκείνα που οι ιμπεριαλιστικές χώρες απαγορεύουν τη χρήση τους, αλλά επιτρέπουν την εξαγωγή τους στις κυριαρχούμενες χώρες!).

Να συνυπάρξουμε με τα έμβια όντα, να σταματήσουμε την εξόντωση των ειδών

Ο σεβασμός της μη-ανθρώπινης ζωής είναι θεμελιώδης για τη διατήρηση των όρων αναπαραγωγής και εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Οι μέθοδοι παραγωγής πρέπει να λαμβάνουν εξαρχής υπόψη τις σχέσεις με τα άλλα έμβια όντα. Πρέπει να αναλάβουμε άμεσα δράση ενάντια στις πατέντες πάνω σε ζωντανούς οργανισμούς, την καταστροφή των υγρότοπων και του θαλάσσιου βυθού. Παρότι μερική και σε μακροπρόθεσμο επίπεδο ανεπαρκής, πρέπει να ενθαρρυνθεί η επέκταση των προστατευόμενων περιοχών, με προϋπόθεση ότι δεν συμβάλλει σε μεγαλύτερη κοινωνική αδικία, ιδιαίτερα σε βάρος των ιθαγενικών πληθυσμών και αγροτικών κοινοτήτων.

Λαϊκή πολεοδομική μεταρρύθμιση

Περισσότερο από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σήμερα σε διαρκώς επεκτεινόμενες πόλεις. Ταυτόχρονα, περιοχές της υπαίθρου ερημώνουν πληθυσμιακά, καταστρέφονται από την αγροτοβιομηχανία και τις εξορυκτικές δραστηριότητες και στερούνται όλο και περισσότερο τις βασικές υπηρεσίες που έχουν ανάγκη. Οι λεγόμενες «αναπτυσσόμενες» χώρες έχουν μερικές από τις μεγαλύτερες μεγα-πόλεις του πλανήτη (Τζακάρτα, Μανίλα, Πόλη του Μεξικού, Βομβάη, Νέο Δελχί, Σάο Πάολο και άλλες) και έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό αστέγων και παραγκουπόλεων, στις οποίες εκατομμύρια άνθρωποι επιβιώνουν με μαύρη εργασία σε άθλιες συνθήκες (γύρω από το Καράτσι, το Ναϊρόμπι, τη Βαγδάτη...). Πρόκειται για μια από τις πιο φριχτές πληγές που αφήνουν στον διάβα τους η καπιταλιστική ανάπτυξη και η ιμπεριαλιστική κυριαρχία. Δίπλα στη βία, οι καύσωνες κάνουν την επιβίωση στις παραγκουπόλεις και τις φτωχές συνοικίες ολοένα και πιο δύσκολη, ιδιαίτερα στα υγρά κλίματα. Η οικοσοσιαλιστική εναλλακτική διεκδικεί την έναρξη ενός μεγάλου προγράμματος οικοδόμησης κοινωνικών κατοικιών που θα συνοδεύεται από μια λαϊκή πολεοδομική μεταρρύθμιση, η οποία, σχεδιασμένη σε συνεργασία με τις οργανώσεις των αστέγων, θα αλλάξει τον τρόπο οργάνωσης των μεγάλων πόλεων. Θα πρέπει να βασίζεται από τη μία σε μια εργατική νομοθεσία που προσφέρει προστασία στις εργαζόμενες-ους και, από την άλλη, στην έλξη των ανθρώπων προς την ύπαιθρο που θα δημιουργηθεί μέσα από την αγροτική μεταρρύθμιση, ώστε να ξεκινήσει μια κίνηση αγροτικής αντι-μετανάστευσης.

Να κοινωνικοποιήσουμε την ενέργεια και τον χρηματοπιστωτικό τομέα χωρίς αποζημίωση ή εξαγορά για να εγκαταλείψουμε το συντομότερο τα ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια

Οι ενεργειακές πολυεθνικές και οι τράπεζες που τις χρηματοδοτούν θέλουν να εκμεταλλευθούν και τον τελευταίο τόνο άνθρακα, και το τελευταίο λίτρο πετρελαίου, και το τελευταίο κυβικό μέτρο αερίου. Αρχικά απέκρυψαν και αρνήθηκαν τις επιπτώσεις του CO2 στην κλιματική αλλαγή. Σήμερα, για να μπορέσουν να συνεχίσουν απρόσκοπτα να εκμεταλλεύονται τους πόρους -κι ενώ η κατακόρυφη αύξηση των τιμών, τους εξασφαλίζει γιγαντιαία υπερκέρδη- υπόσχονται κάθε είδους ψευτο-τεχνικές (πράσινο ξέπλυμα επιβλαβών δραστηριοτήτων [greenwashing], ανταλλαγές «δικαιωμάτων ρύπανσης», «αντισταθμίσεις εκπομπών», «δέσμευση και διαχωρισμός άνθρακα»), προωθούν την πυρηνική ενέργεια ως τεχνολογία «χαμηλών εκπομπών άνθρακα» και εγκαθιστούν αιολικούς και ηλιακούς ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς με τρόπους που προκαλούν νέες οικολογικές καταστροφές, με μόνο στόχο την κερδοσκοπία, περιφρονώντας τη γνώμη και τις ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία: οι πεινασμένοι για κέρδη τομείς του κεφαλαίου τραβούν τον πλανήτη από την κλιματική καταστροφή στην πλήρη κατάρρευση. Είναι οι ίδιοι που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των καπιταλιστικών επιθέσεων στις εργαζόμενες τάξεις. Πρέπει να κοινωνικοποιηθούν, να απαλλοτριωθούν χωρίς αποζημίωση ή εξαγορά. Κανένα νέο πυρηνικό εργοστάσιο να μην χτιστεί και να προγραμματιστεί το κλείσιμο των υπαρχόντων. Για να σταματήσει η κοινωνική και οικολογική καταστροφή, για να μπορέσουμε να καθορίσουμε το μέλλον μας συλλογικά, δεν υπάρχει τίποτα πιο επείγον από το να ιδρύσουμε δημόσιες υπηρεσίες ενέργειας και πίστωσης, αποκεντρωμένες και διασυνδεδεμένες, κάτω από δημοκρατικό έλεγχο.

Να ανοίξουμε το μαύρο κουτί των κέντρων δεδομένων, να κοινωνικοποιήσουμε τους τεχνολογικούς κολοσσούς

Τα κέντρα δεδομένων που ανήκουν στους τεχνολογικούς κολοσσούς (Big Tech) καταναλώνουν διαρκώς αυξανόμενες ποσότητες ενέργειας και νερού. Η λειτουργία τους είναι ένα «μαύρο κουτί»: ό,τι συμβαίνει εκεί καλύπτεται από το εμπορικό απόρρητο. Στα κέντρα αυτά υλοποιείται ο καπιταλισμός της επιτήρησης, κατασκευάζονται οι αλγόριθμοι για τη στοχευμένη διαφήμιση και δημιουργούνται τεχνητές ανάγκες, ενώ ένα αυξανόμενο κομμάτι τους διατίθεται για την υποστήριξη της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτό το «μαύρο κουτί» πρέπει να ανοίξει. Οι άνθρωποι πρέπει να αποκτήσουν τον έλεγχο της χρήσης της ενέργειας και να αποφασίζουν οι ίδιοι ποιες λειτουργίες είναι κοινωνικά χρήσιμες και ποιες όχι. Οι τεχνολογικοί κολοσσοί και οι γίγαντες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να κοινωνικοποιηθούν και να τεθούν υπό δημοκρατική διαχείριση ώστε να μπορούν να δημιουργήσουν αληθινά δημόσιους ψηφιακούς χώρους.

Για την απελευθέρωση και την αυτοδιάθεση των λαών. Ενάντια στον πόλεμο, τον ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία

Υπερασπιζόμαστε ένα διεθνιστικό πρόγραμμα βασισμένο στην κοινωνική δικαιοσύνη, την οικοσοσιαλιστική μετάβαση υπό την ηγεσία συλλογικών και απελευθερωτικών δυνάμεων και την ειρήνη ανάμεσα στους λαούς, σε σύγκρουση με κάθε καταπιεστική πολιτική. Εναντιωνόμαστε στο ΝΑΤΟ και σε όλους τους άλλους στρατιωτικούς συνασπισμούς που οδηγούν τον κόσμο σε νέες ενδοϊμπεριαλιστικές συγκρούσεις. Αγωνιζόμαστε ενάντια στην αύξηση των στρατιωτικών προϋπολογισμών, για την κατάργηση της παραγωγής και αποθήκευσης όλων των πυρηνικών, χημικών και βιολογικών όπλων καθώς και των κυβερνο-όπλων, για το κλείσιμο όλων των ιδιωτικών εταιρειών στρατιωτικών υπηρεσιών και μισθοφόρων. Τα όπλα δεν πρέπει να είναι εμπορεύματα, η χρήση τους πρέπει να είναι κάτω από πολιτικό έλεγχο, για σκοπούς άμυνας και προστασίας από επιθέσεις και εισβολές.

Ο μόνος δρόμος για την ειρήνη περνάει μέσα από τους νικηφόρους αγώνες για την αυτοδιάθεση, από το σταμάτημα της κατοχής εδαφών και των εθνοκαθάρσεων. Σαν διεθνίστριες-ές, είμαστε αλληλέγγυες-οι με τους καταπιεσμένους λαούς που αγωνίζονται για τα δικαιώματα τους, ιδιαίτερα στην Παλαιστίνη και στην Ουκρανία.

Εγγύηση απασχόλησης με εξασφάλιση της αναγκαίας επανεκπαίδευσης σε οικολογικά βιώσιμες και κοινωνικά χρήσιμες δραστηριότητες

Οι εργαζόμενες-οι που απασχολούνται σε σπάταλες και περιβαλλοντικά επιβλαβείς εργασίες στους τομείς των ορυκτών καυσίμων, την αγροτοβιομηχανία, την βιομηχανική αλιεία και την βιομηχανία κρέατος δεν πρέπει να υποστούν τις συνέπειες της καπιταλιστικής διαχείρισης. Πρέπει να καθιερωθεί μια πράσινη εγγύηση απασχόλησης που να εξασφαλίζει τη συλλογική τους επανεκπαίδευση χωρίς απώλεια εισοδήματος σε δραστηριότητες που σχετίζονται με τον δημόσιο σχεδιασμό για την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών και την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων. Η πράσινη εγγύηση απασχόλησης μπορεί να απαντήσει στους εύλογους φόβους των ενδιαφερόμενων εργαζομένων. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπει ένα τέρμα στην κυνική εργαλειοποίηση αυτών των φόβων από τους καπιταλιστές για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων διατήρησης του παραγωγισμού/καταναλωτισμού. Απεναντίας, η πράσινη εγγύηση απασχόλησης θα ενθαρρύνει και θα δώσει κίνητρα στις εργαζόμενες-νους σε τομείς που είναι καταδικασμένοι να καταργηθούν, να εκπαιδευτούν και να κινητοποιηθούν για να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην υλοποίηση του δημόσιου σχεδιασμού, σε διάλογο με όσους-ες-α οι υπηρεσίες απευθύνονται, και να επενδύσουν τις γνώσεις, τις ικανότητες και την εμπειρία τους σε μια ουσιαστική δραστηριότητα, που είναι χειραφετητική και πραγματικά ανθρώπινη, αφού αφορά τις ζωές των μελλοντικών γενιών.

Να δουλεύουμε λιγότερο, να ζούμε και να δουλεύουμε καλύτερα, να ζούμε μια καλή ζωή

Η ριζική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας μέσω της κατάργησης της περιττής και επιβλαβούς παραγωγής/κατανάλωσης θα έχει ως συνέπεια τη ριζική μείωση του χρόνου της μισθωτής κοινωνικής εργασίας. Η μείωση αυτή πρέπει να είναι συλλογική. Η καπιταλιστική σπατάλη είναι τέτοιας έκτασης, που η κατάργησή της θα αποτελέσει χωρίς αμφιβολία μια σημαντική ευκαιρία για μια πολύ μεγάλη μείωση του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας (στην προοπτική της μισής εργάσιμης ημέρας), καθώς και για μια σημαντική μείωση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Αυτή η τάση μείωσης του χρόνου εργασίας θα αντισταθμισθεί κατά ένα μέρος από την αναγκαία μείωση της έντασης εργασίας και από την αύξηση της εργασίας κοινωνικής και οικολογικής αναπαραγωγής που απαιτείται για την φροντίδα των ανθρώπων (που συνεπάγεται και την κοινωνικοποίηση ενός μέρους της οικιακής εργασίας που παρέχεται δωρεάν και κατά πλειοψηφία από γυναίκες) και για την φροντίδα των οικοσυστημάτων. Ο δημοκρατικός σχεδιασμός παίζει ουσιαστικό ρόλο στο να συναρθρωθούν σε βάθος χρόνου αυτές οι διαφορετικές τάσεις και κατευθύνσεις. Η οικοσοσιαλιστική ρήξη με την καπιταλιστική ανάπτυξη θα σημάνει απαραίτητα έναν διπλό μετασχηματισμό της εργασίας. Ποσοτικά, θα δουλεύουμε πολύ λιγότερο. Ποιοτικά, θα δημιουργήσει τις συνθήκες ώστε η εργασία να μετατραπεί σε δραστηριότητα στο πλαίσιο μιας καλής ζωής 35σε μια συνειδητή διαμεσολάβηση μεταξύ των ανθρώπων (επομένως και μεταξύ ανδρών και γυναικών) και μεταξύ ανθρώπων και υπόλοιπης φύσης. Αυτός ο βαθύς μετασχηματισμός της εργασίας και της ζωής θα αντισταθμίσει με το παραπάνω τις αλλαγές στην κατανάλωση που θα θίξουν τα καλύτερα αμειβόμενα στρώματα της εργατικής τάξης κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες.

Μείωση, Επαναχρησιμοποίηση, Ανακύκλωση

Οι έννοιες του κύκλου ζωής, της ανακυκλωσιμότητας, της επισκευασιμότητας και της κυκλικότητας είναι ουσιώδεις. Μια συνεπής εφαρμογή τους προϋποθέτει μια παραγωγή εστιασμένη στις ανθρώπινες ανάγκες. Η παραγωγή οργανικών και στερεών αποβλήτων είναι ωστόσο αναπόφευκτη συνέπεια της κοινωνικής ζωής. Είναι επομένως απαραίτητο να διαθέτουμε τα κατάλληλα μέσα για την διάθεση, επεξεργασία και επαναχρησιμοποίησή τους. Παράλληλα με μια δραστική μείωση της κατανάλωσης είναι αναγκαίο να εφαρμόσουμε τις ενδεδειγμένες μεθόδους επεξεργασίας οργανικών αποβλήτων (όπως κομποστοποίηση) και να αναπτύξουμε τεχνικές ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των στερεών αποβλήτων, βασισμένες στην επιστήμη και τις οργανώσεις των εργαζομένων στη συλλογή και ανακύκλωση απορριμάτων. Οι οικοσοσιαλιστικές πολιτικές μπορούν να δώσουν κατάλληλες λύσεις στη συλλογή και επεξεργασία νοσοκομειακών, μολυσμένων και τοξικών αποβλήτων με γνώμονα τη μικρότερη δυνατή κοινωνικο-οικολογική επιβάρυνση.

Εγγύηση του δικαιώματος των γυναικών στα σώματά τους και σε μια ζωή χωρίς βία

Η ανθρωπότητα δεν θα μπορέσει να διαχειριστεί συνειδητά τη σχέση της με την υπόλοιπη φύση όσο δεν μπορεί να διαχειριστεί συνειδητά τη σχέση της με τον εαυτό της, δηλαδή την ίδια της τη βιολογική αναπαραγωγή που περνάει μέσα από τα σώματα των γυναικών. Δεν είναι τυχαίο ότι παντού αυξάνονται οι επιθέσεις της πατριαρχίας στα δικαιώματα των γυναικών: Οι επιθέσεις αυτές είναι άρρηκτα δεμένες με τα πολιτικά σχέδια που επιδιώκουν να εγκαταστήσουν ισχυρές εξουσίες και να τις θέσουν στην υπηρεσία των πλουσίων και των καπιταλιστών. Τις περισσότερες φορές γίνονται στο όνομα της αντιδραστικής ιδεολογίας κατά των εκτρώσεων, της λεγόμενης «προστασίας της ζωής», η οποία είναι σκληρά αντι-ΛΟΑΤΚΙ+ και, παρεμπιπτόντως, αρνείται την ανθρωπογενή προέλευση της κλιματικής αλλαγής. Δίπλα σε αυτές τις σκοτεινές δυνάμεις, ωστόσο, τοποθετούνται επίσης και τεχνοκρατικά ρεύματα που επιρρίπτουν την ευθύνη για την οικολογική κρίση στον «υπερπληθυσμό» και έτσι προσπαθούν να επιβάλλουν αυταρχικές πολιτικές ελέγχου των γεννήσεων.

Απέναντι σε αυτές τις δύο απειλές, εμείς υποστηρίζουμε ότι καμία ηθική και καμία ανώτερη λογική, ακόμα και οικολογική, δεν μπορεί να επικαλείται τη στέρηση των γυναικών από το στοιχειώδες τους δικαίωμα να έχουν τον έλεγχο της ίδιας τους της γονιμότητας. Η άρνηση αυτού του δικαιώματος είναι αλληλένδετη με όλους τους άλλους μηχανισμούς κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένης και της «ανθρώπινης κυριαρχίας» πάνω στην υπόλοιπη φύση, και οι οποίοι δρουν σε όφελος της πατριαρχίας και της τρέχουσας καπιταλιστικής της μορφής. Η ανθρώπινη χειραφέτηση περιλαμβάνει την χειραφέτηση των γυναικών. Αυτό σημαίνει ότι δίνουμε προτεραιότητα στην ελεύθερη πρόσβαση των γυναικών στην αντισύλληψη, την έκτρωση και στη γνώση σχετικά με αυτές τις πρακτικές και την αναπαραγωγική φροντίδα γενικότερα. Πράγμα που σημαίνει επίσης αγώνα ενάντια σε όλες τις μορφές φυσικής, ψυχολογικής, κοινωνικής ή ιατρικής βίας ενάντια στις γυναίκες και τις-τους-τα ΛΟΑΤΚΙ+.

Η γνώση είναι κοινό αγαθό. Μεταρρύθμιση του συστήματος εκπαίδευσης και έρευνας

Η γνώση είναι ένα κοινό αγαθό της ανθρωπότητας. Για την εφαρμογή ενός επείγοντος οικοσοσιαλιστικού προγράμματος είναι επιτακτική η ανάγκη μιας απο-αποικιοποημένης και απο-καπιταλιστικοποιημένης γνώσης, που θα υλοποιείται μέσα από πολλές και ικανές εκπαιδευτικούς και ερευνήτριες-ές σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Για την μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, την επέκταση των δημόσιων σχολείων και πανεπιστημίων και για την κατάργηση των διακρίσεων στην εκπαίδευση, των οποίων θύματα είναι κυρίως τα κορίτσια σε πολλές χώρες. Για την υιοθέτηση και ενσωμάτωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των αυτόχθονων λαών. Για τη ριζική μεταρρύθμιση της έρευνας ώστε να αρθεί η υποταγή της στο κεφάλαιο. Για τον επαναπροσανατολισμό της στην κατεύθυνση της αποκατάστασης των οικοσυστημάτων και της ικανοποίησης των αναγκών των λαϊκών τάξεων με τον τρόπο που θα προσδιορίζεται σε διαβούλευση με αυτές.

Κάτω τα χέρια από τα δημοκρατικά δικαιώματα! Λαϊκός έλεγχος και αυτοοργάνωση των αγώνων

Η άρχουσα τάξη, ανίκανη να σταματήσει την οικολογική καταστροφή που δημιούργησε, θωρακίζει το καθεστώς της, ποινικοποιεί την αντίσταση και κατασκευάζει αποδιοπομπαίους τράγους. Η πολιτική της ανοίγει το δρόμο σε έναν μηδενιστικό, εθνικιστικό, ρατσιστικό και ανδροκρατικό νεοφασισμό. Σε μια εποχή που η αστική τάξη έχει βγάλει τη μάσκα της, ο οικοσοσιαλισμός υψώνει τη σημαία της διεύρυνσης των δικαιωμάτων και των ελευθεριών: δικαίωμα στη συνάθροιση και τη συλλογική οργάνωση, στη διαδήλωση και την απεργία, την ελεύθερη εκλογή κοινοβουλευτικών σωμάτων σε πολυκομματικό πλαίσιο. Απαγόρευση της ιδιωτικής χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων, νομοθετική κατοχύρωση των δημοψηφισμάτων λαϊκής πρωτοβουλίας, κατάργηση των μη δημοκρατικών θεσμών (όπως η αυτόνομη Κεντρική Τράπεζα), απαγόρευση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας των βασικών μέσων επικοινωνίας, κατάργηση της λογοκρισίας, καταπολέμηση της διαφθοράς, διάλυση των ιδιωτικών στρατών, σεβασμός των δικαιωμάτων και της γης των ιθαγενικών κοινοτήτων και των άλλων καταπιεσμένων λαών, κ.λπ. Ο οικοσοσιαλισμός είναι μια κοινωνική εναλλακτική που έχει ανάγκη την πιο πλατιά δημοκρατία. Προετοιμάζεται ήδη σήμερα μέσα από τη δημοκρατική αυτοοργάνωση των λαϊκών αγώνων και τη διεκδίκηση της διαφάνειας και του εργατικού ελέγχου με δικαίωμα βέτο σε όλα τα επίπεδα.

Να προετοιμάσουμε μια πολιτιστική επανάσταση βασισμένη στον σεβασμό για τα έμβια όντα και την «αγάπη για την Πατσαμάμα»

Η πλήρης ρήξη με την ιδεολογία της ανθρώπινης κυριαρχίας επί της φύσης είναι απαραίτητη για να αναπτυχθεί μια οικολογική και φεμινιστική -οικοφεμινιστική- κουλτούρα «φροντίδας» για τους ανθρώπους και το περιβάλλον. Η υπεράσπιση της βιοποικιλότητας δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στη λογική (στο ανθρώπινο συμφέρον, ακόμα και με την καλή έννοια): απαιτεί εξίσου την ενσυναίσθηση, τον σεβασμό, τη σύνεση και το είδος μιας οικουμενικής αντίληψης που οι πρώτοι λαοί συνοψίζουν στη φράση «αγάπη για τη Μητέρα Γη». Η διαφύλαξη ή η επανάκτηση αυτής της οικουμενικής αντίληψης -στους αγώνες, την καλλιτεχνική δημιουργία, τη μόρφωση και τις εναλλακτικές προτάσεις στην παραγωγή/κατανάλωση- αποτελεί μείζονα ιδεολογική πρόκληση για την οικοσοσιαλιστική πάλη. Η δυτική νεωτερικότητα συστηματοποίησε την ιδέα ότι τα ανθρώπινα όντα είναι θεϊκά δημιουργήματα, των οποίων η αποστολή είναι να κυριεύσουν τη φύση και να θέσουν στην υπηρεσία τους τα άλλα ζώα, υποβιβάζοντάς τα στην τάξη των μηχανών. Αυτή η μη υλιστική αντίληψη, που συνδέεται στενά με την αποικιακή και πατριαρχική κυριαρχία, έχει σήμερα πλήρως απορριφθεί από την επιστημονική γνώση. Αποτελούμε μέρος της ζώσας Γης, η ανθρώπινη ζωή θα ήταν αδύνατη χωρίς την παρουσία των φυτών, των άλλων ζώων και του γενικότερου πλέγματος της ζωής σε αυτόν τον πλανήτη.

Αυτοδιαχειριζόμενος οικοσοσιαλιστικός προγραμματισμός

Η οικοσοσιαλιστική μετάβαση απαιτεί προγραμματισμό. Ιδιαίτερα ο μετασχηματισμός του ενεργειακού συστήματος (η εγκατάλειψη της πυρηνικής ενέργειας και των ορυκτών καυσίμων, η εξοικονόμηση ενέργειας και η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας) πρέπει να γίνει αντικείμενο σχεδιασμού. Αντίθετα από ό,τι λέγεται συνήθως, ο προγραμματισμός δεν βρίσκεται σε αντίφαση με τη δημοκρατία και την αυτοδιαχείριση. Η καταστροφική εμπειρία των χωρών του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» αποδεικνύει αντίθετα ότι η αυτοδιαχείριση είναι ασυμβίβαστη με έναν προγραμματισμό αυταρχικό και γραφειοκρατικό, που επιβάλλεται από τα πάνω και περιφρονεί τη δημοκρατία. Τί σημαίνει αυτοδιαχειριζόμενος οικοσοσιαλιστικός προγραμματισμός; Ότι το σύνολο της κοινωνίας θα είναι ελεύθερο να επιλέξει δημοκρατικά τις προτεραιότητες στην παραγωγή και το επίπεδο των μέσων που θα αφιερωθούν στην παιδεία, την υγεία και τον πολιτισμό. Μακριά από το να είναι καθαυτός «δεσποτικός», ο αυτοδιαχειριζόμενος οικοσοσιαλιστικός προγραμματισμός αποτελεί μια πραγματική άσκηση ελεύθερης λήψης αποφάσεων από το σύνολο της κοινωνίας, σε όλα τα επίπεδα, από το τοπικό μέχρι το παγκόσμιο. Μια άσκηση αναγκαία για να απελευθερωθούμε από τους «νόμους της οικονομίας» και τον «νόμο του σιδερένιου κλουβιού» της γραφειοκρατίας, που είναι αλλοτριωτικοί και πραγμοποιημένοι μέσα στις καπιταλιστικές και γραφειοκρατικές δομές. Ο αυτοδιαχειριζόμενος προγραμματισμός σε συνδυασμό με τη μείωση του χρόνου εργασίας συνιστά ένα μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα, στην κατεύθυνση αυτού που ο Μαρξ αποκαλούσε «το βασίλειο της ελευθερίας». Η αύξηση του ελεύθερου χρόνου αποτελεί ουσιώδη όρο συμμετοχής των εργαζομένων στη δημοκρατική συζήτηση και στην αυτοδιαχείριση της οικονομίας και της κοινωνίας. Ο δημοκρατικός οικοσοσιαλιστικός προγραμματισμός αναφέρεται στις κύριες οικονομικές επιλογές και όχι σε μικρομάγαζα, εστιατόρια, μπακάλικα, φούρνους και βιοτεχνίες. Πρέπει επίσης να υπογραμμιστεί ότι ο οικοσοσιαλιστικός προγραμματισμός δεν συγκρούεται με την αυτοδιαχείριση των εργαζομένων στους χώρους εργασίας. Αυτοδιαχείριση σημαίνει τον δημοκρατικό έλεγχο του προγραμματισμού σε όλα τα επίπεδα -τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, διηπειρωτικό και παγκόσμιο, επειδή τα οικολογικά ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή είναι παγκόσμια και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν παρά μόνο σε παγκόσμια κλίμακα. Ο δημοκρατικός οικοσοσιαλιστικός προγραμματισμός αντιτάσσεται σε εκείνο που συνήθως αποκαλείται «κεντρικός προγραμματισμός» γιατί οι αποφάσεις δεν παίρνονται από ένα «κέντρο» αλλά καθορίζονται δημοκρατικά από τους ενδιαφερόμενους πληθυσμούς, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας: η ευθύνη για τη λήψη δημόσιας δράσης, όταν είναι απαραίτητη, πρέπει να ανατίθεται στη μικρότερη δυνατή οντότητα που είναι ικανή να επιλύσει αυτοτελώς το πρόβλημα.

Παγκόσμια αποανάπτυξη στο πλαίσιο της άνισης και συνδυασμένης ανάπτυξης

Δεν θα υπάρξουν εθνικές λύσεις. Μια δίκαιη οικοσοσιαλιστική εναλλακτική μπορεί να ξεκινήσει σε μια χώρα, αλλά η πλήρης εφαρμογή της απαιτεί την κατάργηση του καπιταλισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι εκμεταλλευόμενες-οι χρειάζονται λοιπόν από σήμερα μια συνεκτική αντικαπιταλιστική, αντιιμπεριαλιστική, αντιρατσιστική και διεθνιστική στρατηγική που θα αποβλέπει σε μια παγκόσμια διέξοδο. Η στρατηγική αυτή πρέπει να συναρθρώνει τους αγώνες που γίνονται σε πολύ διαφορετικά πλαίσια. Πράγμα που σημαίνει ότι οι βασικές γραμμές ενός οικοσοσιαλιστικού προγράμματος ρήξης με την καπιταλιστική ανάπτυξη έχουν μια γενική ισχύ, αλλά διαφορετικό τρόπο εφαρμογής σε διαφορετικές χώρες. Ορισμένες διεκδικήσεις αποκτούν μεγαλύτερη σημασία σε κάποιες από ό,τι σε άλλες, ανάλογα με τη θέση της κάθε χώρας στο σύστημα της άνισης και συνδυασμένης ανάπτυξης του καπιταλισμού υπό ιμπεριαλιστική κυριαρχία.

Μετά από αιώνες δουλείας και αποικιακής λεηλασίας, οι πληθυσμοί των λεγόμενων «αναπτυσσόμενων» χωρών είναι θύματα μιας νέας τερατώδους αδικίας. Παρότι η ευθύνη των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι μικρή και για τις πιο φτωχές χώρες σχεδόν μηδενική, η κλιματική μεταβολή που έχει προκληθεί στα διακόσια χρόνια ιμπεριαλιστικής καπιταλιστικής ανάπτυξης έχει οδηγήσει σήμερα 3,5 δισεκατομμύρια γυναίκες, άνδρες και παιδιά στην πρώτη γραμμή των κλιματικών καταστροφών, οι οποίες τους πλήττουν ολοένα και σκληρότερα.

Οι πληθυσμοί των κυριαρχούμενων χωρών έχουν το θεμελιώδες δικαίωμα πρόσβασης σε αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Οι ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις, οι διεθνείς οργανισμοί και οι ίδιες οι κυβερνήσεις των χωρών της περιφέρειας ισχυρίζονται ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη θα επιτρέψει στους ανθρώπους στο Νότο να καλύψουν την απόσταση και να «φτάσουν» το επίπεδο ζωής των προηγμένων καπιταλιστικών χωρών («catch-up»). Το μόνο που χρειάζονται είναι μια «καλή διακυβέρνηση» που θα «προσαρμόσει» τις κοινωνίες τους στις ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς («good governance»). Η λογική αυτή είναι αδιέξοδη, όπως δείχνει το γεγονός ότι οι ανισότητες εξακολουθούν διαρκώς να αυξάνονται (μεταξύ χωρών και όλο και περισσότερο στο εσωτερικό των χωρών), ενώ ο συμβατός με τον στόχο του +1.5ŽοC «προϋπολογισμός άνθρακα» μειώνεται ταχύτατα.

Στην πραγματικότητα, το ιμπεριαλιστικό μοντέλο ανάπτυξης διατηρεί τις κυριαρχούμενες χώρες σε μια νεοαποικιακή κατάσταση υποταγής σε μια θέση προμηθευτή πρώτων υλών και φτηνής εργασιακής δύναμης, παραγωγού αγροτικών και ζωικών προϊόντων για εξαγωγή, χώρου απόθεσης αποβλήτων -και ακόμη παρόχου «δεξαμενών απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα» που ιδιοποιούνται προς όφελος τους οι καπιταλιστές- αλλά και στη θέση του βασικού θύματος της οικολογικής κρίσης. Σε αυτά προστίθενται σήμερα οι σκανδαλώδεις πολιτικές των ανεπτυγμένων χωρών που πληρώνουν τις κυριαρχούμενες χώρες για να αναλάβουν το ρόλο του συνοριοφύλακα κατά των μεταναστριών-ών. Οι διεφθαρμένες τοπικές «ελίτ» έχουν βαρύτατη ευθύνη. Αντί να προωθήσουν μια εναλλακτική ανάπτυξη, βασισμένη σε διαφορετικές κοινωνικές αξίες, έχουν γίνει υπηρέτες του ιμπεριαλισμού.

Η ιδέα του «catch-up», δηλαδή να φτάσει ο Νότος το Βορρά, δεν είναι παρά μια χίμαιρα, ένα προπέτασμα καπνού για να συγκαλυφθεί η συνέχιση της καπιταλιστικής και ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης που διευρύνει τις ανισότητες. Με την αύξηση των οικολογικών καταστροφών, αυτή η ιδέα χάνει αντικειμενικά κάθε αξιοπιστία.

Ο πολυπολικός κόσμος των BRICS δεν αποτελεί μια εναλλακτική επιλογή στον ιμπεριαλισμό, πράγμα που αποδεικνύεται από την πολιτική της Ρωσίας και της Κίνας, των ηγετικών χωρών αυτού του μπλοκ. Οι αυταρχικοί ηγέτες τους δεν αντιτίθενται στις ιμπεριαλιστικές και καταπιεστικές πρακτικές του «κλασσικού» δυτικού ιμπεριαλισμού, θέλουν απλώς το δικαίωμα να κάνουν τα ίδια. Επίσης, εκείνο στο οποίο αντιτίθενται δεν είναι η αναντιστοιχία μεταξύ δικαιωμάτων και πραγματικής εφαρμογής τους στις πρακτικές των Δυτικών κοινωνιών, αλλά τα δικαιώματα τα ίδια (των εργαζομένων, των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ+ κ.λπ.). Ο Πούτιν επιθυμεί να ξαναοικοδομήσει μια ιμπεριαλιστική αυτοκρατορία με τη βία και τον καταναγκασμό. Επωφελούμενος από την πρόσβαση σε τεράστια αποθέματα ορυκτών καυσίμων, αναζητά συμμαχίες στις πετρελαϊκές μοναρχίες και άλλες δικτατορίες, καθώς και με τα ισχυρά συμφέροντα της ενεργειακής βιομηχανίας και του οργανωμένου εγκλήματος, για να πετύχει την όσο γίνεται μεγαλύτερη παράταση της εκμετάλλευσης των ορυκτών καυσίμων. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας ισχυρίζεται ότι δείχνει στις χώρες του Νότου ότι μπορούν να ξεφύγουν από την κυριαρχία και να αναπτυχθούν εντασσόμενες στους Νέους Δρόμους του Μεταξιού, ωστόσο το σχέδιό για μια παγκόσμια καπιταλιστική ηγεμονία της Κίνας είναι μια από τις βασικές δυνάμεις που εντείνουν την οικολογική καταστροφή και τη συσσώρευση μέσω υφαρπαγής.

Δεν είναι η ώρα για «catch-up» αλλά για πλανητική αναδιανομή. Η μεγάλη μάζα των εργαζομένων, των γυναικών, των νέων, των εθνικών μειονοτήτων στο «Βορρά» και στις κυριαρχούμενες χώρες είναι θύματα της κλιματικής αλλαγής. Η επιστημονική ανάλυση των εφαρμοζόμενων πολιτικών για το κλίμα προβλέπει ότι μέχρι το 2030 το 1% των πιο πλούσιων θα συνεχίσει να αυξάνει τις εκπομπές του σε διοξείδιο του άνθρακα, το φτωχότερο 50% θα τις αυξήσει σε μικρό βαθμό παραμένοντας όμως πολύ κάτω από το επίπεδο των ατομικών εκπομπών του στόχου του +1.5ŽοC, ενώ το ενδιάμεσο 40% προβλέπεται ότι θα υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση των εκπομπών του (με την αναλογικά μεγαλύτερη πίεση να δέχονται τα χαμηλά εισοδήματα των πλούσιων χωρών). Από αυτή τη βάση πρέπει να ξεκινήσουμε έναν παγκόσμιο αγώνα για δικαιοσύνη και ισότητα. Ο ισχνός προϋπολογισμός άνθρακα συμβατός με τον στόχο του +1.5ŽοC που παραμένει ακόμα διαθέσιμος πρέπει και μπορεί να κατανεμηθεί ανάλογα με τις ιστορικές ευθύνες και σημερινές δυνατότητες, όχι μόνο ανάμεσα στις χώρες, αλλά περισσότερο ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις. Οι ορυκτοί πόροι και ο πλούτος της βιοποικιλότητας πρέπει να χρησιμοποιούνται με φροντίδα, σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες όλων.

Οι καπιταλιστές των ιμπεριαλιστικών χωρών είναι αναμφισβήτητα οι κύριοι υπεύθυνοι της οικολογικής κρίσης και πρέπει να πληρώσουν τις συνέπειες. Αυτό ισχύει και για χώρες όπως οι «πετρελαϊκές μοναρχίες», η Ρωσία και η Κίνα, αν και η ιστορική τους ευθύνη δεν είναι η ίδια. Οι βιομηχανικές χώρες του «Βορρά» -Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Αυστραλία, Ιαπωνία- πρέπει να επωμιστούν την μεγαλύτερη προσπάθεια με όρους γρήγορης απομεγέθυνσης της παραγωγής περιττών και/ή επιβλαβών προϊόντων. Έχουν επίσης υποχρέωση να επιτρέψουν στις κυριαρχούμενες χώρες την πρόσβαση σε εναλλακτικές τεχνολογίες, καθώς και να χρηματοδοτήσουν την οικολογική μετάβαση και την πραγματική αποκατάσταση των απωλειών και των βλαβών που έχουν προκληθεί. Πρέπει να καταργηθούν οι παντέντες και να υπάρξει ελεύθερη πρόσβαση στους λαούς του Νότου σε τεχνολογίες που μπορούν να ικανοποιήσουν τις πραγματικές τους ανάγκες χωρίς να αυξήσουν την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων.

Για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, οι πληθυσμοί των κυριαρχούμενων χωρών χρειάζονται ένα μοντέλο ανάπτυξης ριζικά αντίθετο από εκείνο του ιμπεριαλισμού και του παραγωγισμού. Ένα μοντέλο που θα δίνει προτεραιότητα στις δημόσιες υπηρεσίες (υγεία, εκπαίδευση, κατοικία, μεταφορές, αποχετευτικό σύστημα, ηλεκτρισμός, πόσιμο νερό) για τη μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού, αντί για την εξαγωγική παραγωγή για την παγκόσμια αγορά. Ένα αντικαπιταλιστικό και αντιιμπεριαλιστικό μοντέλο, που θα απαλλοτριώσει τα μονοπώλια του χρηματοπιστωτικού, του εξορυκτικού και του ενεργειακού τομέα και της αγροτοβιομηχνίας και θα τα κοινωνικοποιήσει θέτοντάς τα κάτω από δημοκρατικό έλεγχο.

Ιδιαίτερα για τις φτωχότερες χώρες, η ανάγκη να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του πληθυσμού απαιτεί για μια ορισμένη περίοδο την αύξηση της υλικής παραγωγής και της κατανάλωσης ενέργειας. Μέσα σε ένα εναλλακτικό αναπτυξιακό μοντέλο και ένα διαφορετικό σύστημα διεθνών ανταλλαγών, η συμβολή των χωρών αυτών στην παγκόσμια οικοσοσιαλιστική αποανάπτυξη και τη διατήρηση των οικολογικών ισορροπιών περιλαμβάνει:

• την επιβολή στις ιμπεριαλιστικές χώρες μιας δίκαιης υποχρέωσης αποκατάστασης/αποζημίωσης,
• την οριστική κατάργηση της επιδεικτικής κατανάλωσης της παρασιτικής ελίτ,
• την ακύρωση των μεγάλων οικοκτόνων έργων και «mega-projects», που προωθούν οι νεοφιλελεύθερες καπιταλιστικές πολιτικές, όπως γιγαντιαίοι αγωγοί, φαραωνικά ορυχεία, νέα αεροδρόμια, υποθαλάσσιες πετρελαιοπηγές, μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα και τεράστιες τουριστικές υποδομές που υφαρπάζουν τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά σε όφελος των πλουσίων,
• στην προώθηση μιας οικολογικής αγροτικής μεταρρύθμισης για να αντικατασταθεί η αγροτοβιομηχανική καλλιέργεια,
• στην αποτροπή της καταστροφής των μεγα-οικοσυστημάτων από την εκτροφή ζώων, την καλλιέργεια φοινικέλαιου και γενικά από την αγροτοβιομηχανία και την εξορυκτική βιομηχανία, καθώς και τις «δασικές αποζημιώσεις» (σχέδια REDD και REDD+) και τις «συμφωνίες αλιείας» που προσφέρουν τις αλιευτικές πηγές στις πολυεθνικές της βιομηχανικής αλιείας κ.λπ.

Οι λαϊκές τάξεις των κυριαρχούμενων χωρών μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στον αγώνα εμπνέοντας και κινητοποιώντας τις εκμεταλλευόμενες-ους-α όλου του κόσμου σε αυτόν τον δρόμο, τον μόνο που εγγυάται τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο και τα όρια της γης.

Ενάντια στο ρεύμα να συγκλίνουμε τους αγώνες για τη ρήξη με τον καπιταλιστικό παραγωγισμό. Να καταλάβουμε την κυβέρνηση, να προκαλέσουμε την οικοσοσιαλιστική ρήξη με βάση την αυτενέργεια, την αυτοοργάνωση, τον ελέγχο από τα κάτω, την πιο πλατιά δημοκρατία

Η οικονομία, το κράτος και οι πολιτικές της αστικής τάξης και των διεθνών της σχέσεων επηρεάζονται σημαντικό από το οικολογικό-κοινωνικό αδιέξοδο, στο οποίο βυθίζει την κοινωνία η καπιταλιστική συσσώρευση και η ιμπεριαλιστική λεηλασία. Σε ολόκληρο τον κόσμο, οι εκμεταλλευόμενες-οι και οι καταπιεσμένες-οι βυθίζονται στην απελπισία.

Παρόλα αυτά, κινήματα αντίστασης γεννιούνται και αναπτύσσονται ενάντια στο ρεύμα. Ακόμα και σε πολύ δύσκολες συνθήκες, άνθρωποι υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους: κοινωνικά, δημοκρατικά, αντιιμπεριαλιστικά, οικολογικά, φεμινιστικά, ΛΟΑΤΚΙ+, τα δικαιώματα των ιθαγενών και των ακτημόνων. Έχουν καταφέρει σημαντικές νίκες: το κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» και οι κινητοποιήσεις ενάντια στη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση στη Γαλλία, ο οικοσοσιαλιστικός αγώνας των εργατών-ριών του εργοστασίου GKN στην Ιταλία, ο αγώνας των εργατών-ριών της αυτοκινητοβιομηχανίας στις ΗΠΑ, το κλείσιμο των ορυχείων χαλκού της First Quantum στον Παναμά το 2023, η νίκη των Ινδών χωρικών έναντι της κυβέρνησης Μόντι, η νίκη των αγωνιστών στη γαλλική ZAD κατά του αεροδρομίου της Notre-Dame-des-Landes, η νίκη των γυναικών για το δικαίωμα στην έκτρωση στη Αργεντινή, η νίκη των Σιού στις ΗΠΑ ενάντια στην εγκατάσταση του γιγαντιαίου πετρελαιαγωγού XL... Ωστόσο, ο εχθρός επιτίθεται και πολλοί αγώνες ηττώνται. Το καθήκον μας, ως ακτιβίστριες-ές της τέταρτης Διεθνούς, είναι να συμβάλλουμε στην οργάνωση και επέκταση των αγώνων, προβάλλοντας στην πράξη την οικοσοσιαλιστική και διεθνιστική μας προοπτική.

Παρότι η ιστορία του εργατικού κινήματος είναι πλούσια σε αγώνες για την υγειονομική και την περιβαλλοντική προστασία, ο παραγωγισμός των ηγεμονικών δυνάμεων της αριστεράς, των κομμάτων και των συνδικάτων δημιουργεί ένα σοβαρό εμπόδιο στην πορεία για μια οικοσοσιαλιστική απάντηση που να ανταποκρίνεται στην αντικειμενική κατάσταση που βρισκόμαστε. Οι περισσότερες από τις ηγεσίες τους έχουν εγκαταλείψει κάθε αντικαπιταλιστική προοπτική. Η σοσιαλδημοκρατία, όπως όλες οι άλλες παραλλαγές του ρεφορμισμού έχουν γίνει σοσιαλφιλελεύθερες. Μόνη φιλοδοξία τους είναι να επιφέρουν κάποιες κοινωνικές διορθώσεις στην αγορά, εντός των ορίων του νεοφιλελεύθερου πλαισίου. Οι περισσότερες ηγεσίες των μεγάλων συνδικαλιστικών οργανώσεων συμπορεύονται με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές έχοντας την ψευδαίσθηση ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη θα βελτιώσει την απασχόληση, τους μισθούς και την κοινωνική προστασία. Αντί να εργάζονται για την συνειδητοποίηση του οικο-κοινωνικού αδιεξόδου, αυτές οι πολιτικές ταξικής συνεργασίας το βαθαίνουν και συγκαλύπτουν την σοβαρότητά του.

Ευτυχώς, κάποιες πολιτικές δυνάμεις και συνδικαλιστικά ρεύματα, κυρίως στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τη Λατινική Αμερική, αρχίζουν να αποστασιοποιούνται από τον παραγωγισμό και τον νεοφιλελευθερισμό. Σε ορισμένα εργατικά σωματεία, ακτιβίστριες-ές που αντιλαμβάνονται τις οικολογικές προκλήσεις είχαν αναδείξει την έννοια της «δίκαιης μετάβασης». Όμως, οι ηγεσίες της σοσιαλδημοκρατίας και της Διεθνούς Συνδικαλιστικής Συνομοσπονδίας (ITUC) την οικειοποιήθηκαν διαστρέφοντάς και συμφιλιώνοντάς την με τον παραγωγισμό και την επιχειρηματική ανταγωνιστικότητα. Η κυρίαρχη τάξη είναι αυθεντία στη χειραγώγηση. Έτσι, η έννοια της «δίκαιης μετάβασης» μαζί με αυτήν της «βιώσιμης ανάπτυξης» εντάχθηκαν στο λεξιλόγιο των κυβερνήσεων που ποδοπατούν τη δικαιοσύνη και οργανώνουν τη μη βιωσιμότητα.

Στις «προηγμένες» καπιταλιστικές χώρες, οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις έχουν ενισχύσει τις τάξεις τους εντάσσοντας τα κόμματα των Πρασίνων. Μέσα σε τέσσερις δεκαετίες η μεγάλη πλειοψηφία αυτών των κομμάτων έχει εισέλθει στο στρώμα των πολιτικών διαχειριστών του καπιταλισμού. Ο πραγματισμός τους, που βασίζεται στην ατομική ευθύνη των καταναλωτών, επεκτείνεται στην κοινωνία των πολιτών μέσω πολλών περιβαλλοντικών οργανώσεων. Χάρη σε αυτόν η σοσιαλδημοκρατία και οι παραδοσιακές συνδικαλιστικές ηγεσίες κατάφεραν να μεταμφιέσουν την πολιτική ταξικής συνεργασίας σε υπεράσπιση του «μικρότερου κακού για την κοινωνία» με την προώθηση οικολογικών φόρων και άλλων δήθεν «ρεαλιστικών» λύσεων μιας οικολογίας που δεν είναι «ούτε αριστερή ούτε δεξιά».

Σε άλλα μέρη του κόσμου, αν και ακόμα μειοψηφικά, ο οικοσοσιαλισμός αρχίζει να επηρεάζει τα κοινωνικά κινήματα και τη ριζοσπαστική αριστερά. Κάποιες σημαντικές τοπικές εμπειρίες -Μιντανάο, Ροζάβα, Τσιάπας, ανάμεσα σε άλλες- είναι συγγενείς προς την οικοσοσιαλιστική προοπτική. Εντούτοις, για τους περισσότερους ανθρώπους η καπιταλιστική ανάπτυξη εξακολουθεί εσφαλμένα να εμφανίζεται σαν μοναδικός τρόπος για να βελτιωθούν οι κοινωνικές συνθήκες.

Εξαιτίας της βαθιάς κρίσης και της σύγχυσης που επικρατεί, έχει αναδειχτεί ένας πραγματικός κίνδυνος ισχυροποίησης μέσα στις εργατικές τάξεις της τάσης που είναι υπέρ της θυσίας των οικολογικών στόχων στο βωμό της ανάπτυξης, που δήθεν θα φέρει νέες θέσεις εργασίας και αύξηση του εισοδήματος. Το μόνο που η τάση αυτή μπορεί να καταφέρει είναι η επιτάχυνση της καταστροφής, της οποίας οι ίδιες οι εργατικές τάξεις είναι ήδη σήμερα τα πρώτα θύματα και την ενίσχυση της απώλειας νομιμοποίησης που αντιμετωπίζουν τα εργατικά συνδικάτα. Επιπλέον, θα δημιουργήσει γόνιμο έδαφος για το περιβαλλοντικό ξέπλυμα των νεοφασιστών, που επιχειρούν να φορέσουν οικολογικό μανδύα στα ρατσιστικά, αποικιοκρατικά και γενοκτονικά τους σχέδια. Οι μετανάστριες-ες που εγκαταλείπουν τις περιβαλλοντικά κατεστραμμένες περιοχές τους είναι οι κύριοι στόχοι αυτών των εκστρατειών μίσους.

Το σοσιαλιστικό εγχείρημα είναι βαθιά απαξιωμένο από την κληρονομία του σταλινισμού και της σοσιαλδημοκρατίας. Μόνο μέσα από τους αγώνες μας δίνεται η δυνατότητα να αναστοχαστούμε και να επινοήσουμε μια εναλλακτική, και όχι μέσα από δόγματα.

Ποιές-οί βρίσκονται σήμερα στην πρώτη γραμμή του πραγματικού κινήματος; Αυτόχθονες λαοί, νεολαία, χωρικοί και φυλετικοποιημένες ομάδες που πληρώνουν το βαρύ τίμημα της κοινωνικής και οικολογικής καταστροφής. Μέσα στις τέσσερις αυτές ομάδες, οι γυναίκες παίζουν έναν αποφασιστικό ρόλο, θέτοντας συγκεκριμένες οικο-φεμινιστικές διεκδικήσεις για τις οποίες αγωνίζονται και οργανώνονται αυτόνομα.

Η διεθνής συμμαχία των ακτημόνων Via Campesina μας προσφέρει πολλά παραδείγματα που επιβεβαιώνουν ότι είναι εφικτό να συνδυάσουμε τον φεμινισμό με την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των φτωχών χωρικών και αυτόχθονων λαών, με τον αγώνα κατά του εξορυκτισμού και της αγροτοβιομηχανίας και τον αγώνα για την επισιτιστική κυριαρχία και τη διατήρηση των οικοσυστημάτων.

Η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων ωστόσο απουσιάζει ή απέχει από τους αγώνες κατά του παραγωγισμού. Εξαιτίας αυτού ορισμένοι συνάγουν ότι ο ταξικός αγώνας είναι ξεπερασμένος ή ότι πρέπει να τον αναλάβει μια «οικολογική τάξη» που υφίσταται μόνο στη φαντασία τους. Όμως, η αποτροπή της καταστροφής είναι εφικτή μόνο επαναστατικοποιώντας τον τρόπο παραγωγής της κοινωνικής μας ύπαρξης. Μια τέτοια επανάσταση είναι αδύνατη χωρίς την ενεργή και συνειδητή συμμετοχή των ίδιων των παραγωγών, που άλλωστε είναι και η πλειοψηφία του πληθυσμού.

Στην αντίθετη κατεύθυνση, κάποιοι-ες συμπεραίνουν ότι είναι αναγκαίο να περιμένουμε ως τη στιγμή που η μάζα των εργαζομένων που αγωνίζονται για τα άμεσα κοινωνικο-οικονομικά τους αιτήματά θα φτάσει στο επίπεδο συνείδησης που θα της επιτρέψει να συμμετάσχει στον οικολογικό αγώνα με μια «ταξική γραμμή». Πώς, όμως, το δεδομένο επίπεδο συνείδησης της πλειονότητας των εργαζομένων μπορεί να εντάξει τα οικολογικά ζητήματα σε βάθος χρόνου, αν προηγουμένως δεν έχουν υπάρξει σημαντικοί κοινωνικοί αγώνες που θα αναταράξουν το πλαίσιο του παραγωγισμού, δηλαδή το πλαίσιο εντός του οποίου η μάζα των εργαζομένων θέτει αυθόρμητα τις άμεσες κοινωνικο-οικονομικές της απαιτήσεις, όλο και περισσότερο από μια θέση άμυνας; Η έξοδος από το παραγωγιστικό πλαίσιο απαιτεί μια λογική ανάληψης δημόσιας δράσης και σχεδιασμού για τον αναγκαίο αναπροσανατολισμό της παραγωγής, με εγγύηση της απασχόλησης και του εισοδήματος.

Η ταξική πάλη δεν είναι μια ψυχρή αφαίρεση. «Το πραγματικό κίνημα που καταργεί την τρέχουσα κατάσταση πραγμάτων» (Μαρξ) την καθορίζει και ορίζει τους φορείς της. Οι αγώνες των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ, των καταπιεσμένων λαών, των φυλετικοποιημένων ανθρώπων, των μεταναστριών-ών, των ακτημόνων και των αυτοχθόνων λαών για τα δικαιώματά τους δεν παρατάσσονται απλά δίπλα στους αγώνες των εργαζομένων ενάντια στην εκμετάλλευση της εργασίας από τα αφεντικά. Αποτελούν μέρος της ζωντανής ταξικής πάλης.

Αποτελούν μέρος της γιατί ο καπιταλισμός χρειάζεται την πατριαρχική καταπίεση των γυναικών για να μεγιστοποιεί την υπεραξία και να εξασφαλίζει την κοινωνική αναπαραγωγή με μικρότερο κόστος. Χρειάζεται τις διακρίσεις κατά των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων για να επικυρώνει και να διατηρεί την πατριαρχία. Χρειάζεται τον δομικό ρατσισμό για να δικαιολογεί τη λεηλασία της περιφέρειας από το κέντρο, χρειάζεται τις απάνθρωπες «πολιτικές ασύλου» για να ρυθμίζει τον βιομηχανικό εφεδρικό στρατό, χρειάζεται να υποβάλλει τους ακτήμονες στις επιταγές μιας αγροτοβιομηχανικής παραγωγής τροφίμων-σκουπιδιών για να μπορεί να συμπιέζει την τιμή της εργατικής δύναμης. Και χρειάζεται να διαρρήξει τη σχέση σεβασμού που οι ανθρώπινες κοινότητες διατηρούν ακόμα με τους εαυτούς τους και με τη φύση, για να την αντικαταστήσει με την ατομιστική ιδεολογία κυριαρχίας, που μετατρέπει το συλλογικό σε «αυτόματο» και τα έμβια σε νεκρά αντικείμενα. Ιδιαίτερα οι ιθαγενικοί λαοί και οι παραδοσιακές κοινότητες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του αγώνα ενάντια στην καταστροφική κυριαρχία του καπιταλισμού πάνω στα σώματά τους και πάνω στη γη τους. Σε πολλές περιοχές αναδεικνύονται ακόμα και στην πρωτοπορία νέων επαναστατικών κινημάτων των υποτελών τάξεων. Για αυτό αναγνωρίζουμε ότι αποτελούν θεμελιώδες κομμάτι του επαναστατικού υποκειμένου του 21ου αιώνα.

Όλοι αυτοί οι αγώνες, όπως και οι αγώνες των εργαζομένων ενάντια στην καπιταλιστική εκμετάλλευση, είναι μέρος του ίδιου αγώνα για την ανθρώπινη χειραφέτηση και η χειραφέτηση αυτή θα είναι πραγματικά εφικτή και αντάξια της ανθρωπότητας μόνο με την επίγνωση ότι το είδος μας ανήκει στη φύση, αλλά και φέρει, εξαιτίας της συγκεκριμένης ευφυΐας του, την ευθύνη, πλέον αναπόφευκτη και ζωτικής σημασίας, για την φροντίδα της. Αυτό είναι το στρατηγικό συμπέρασμα που προκύπτει από το γεγονός ότι η καταστροφική δύναμη του καπιταλισμού έθεσε τον πλανήτη σε μια νέα γεωλογική εποχή.

Αυτή η ανάλυση αποτελεί για εμάς τη βάση μιας στρατηγικής της σύγκλισης των κοινωνικών και οικολογικών αγώνων.

Η σύγκλιση των αγώνων δεν πρέπει να περιορίζεται απλώς σε αναζήτηση συμμαχιών μεταξύ των κοινωνικών κινημάτων ή ανάμεσα στις ηγεσίες τους στη βάση του μεγαλύτερου κοινού παρονομαστή αιτημάτων. Μια τέτοια αντίληψη μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην υποτίμηση ορισμένων αιτημάτων συγκεκριμένων ομάδων και μάλιστα συνήθως των πιο αδύναμων ανάμεσά τους. Θα ήταν δηλαδή... το αντίθετο της σύγκλισης.

Η σύγκλιση των κοινωνικών και των οικολογικών αγώνων συμπεριλαμβάνει όλους τους αγώνες όλων των κοινωνικών δρώντων, από τους πιο έμπειρους μέχρι τους πιο διστακτικούς. Είναι μια διαδικασία δυναμικής συνάρθρωσης, που ανεβάζει το επίπεδο συνείδησης μέσα από τη δράση και την αντιπαράθεση απόψεων, με αμοιβαίο σεβασμό. Δεν στοχεύει στη διαμόρφωση μιας παγιωμένης πλατφόρμας αιτημάτων, αλλά στη συγκρότηση μιας ενότητας μάχης των εκμεταλλευόμενων και των καταπιεσμένων γύρω από συγκεκριμένα αιτήματα που δημιουργούν μια δυναμική για την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας και την παγκόσμια ανατροπή του καπιταλισμού.

Στην πράξη, η οικοσοσιαλιστική σύγκλιση των αγώνων σημαίνει πρώτα απ’ όλα ότι τα κομμάτια των κοινωνικών κινημάτων που έχουν καλύτερη επίγνωση των οικολογικών κινδύνων πρέπει να απευθυνθούν στα κομμάτια εκείνα που έχουν καλύτερη επίγνωση των κοινωνικών κινδύνων, και το αντίστροφο, ώστε μαζί να ξεπεράσουν την ψευδή καπιταλιστική αντίθεση μεταξύ κοινωνικού και οικολογικού.

Σε αυτή την προσέγγιση, η υπεράσπιση ενός οικο-συνδικαλισμού που είναι συνάμα και ταξική πάλη και αντι-παραγωγισμός, του προσδίδει έναν ουσιαστικό ρόλο, αφενός γιατί έχει ως βάση τις συγκεκριμένες ανησυχίες των εργαζομένων για την διαφύλαξη της υγείας και της ασφάλειάς τους στην εργασία και, αφετέρου, γιατί είναι ο πιο κατάλληλος να εντοπίσει και να αποκαλύψει τις καταστροφές στα οικοσυστήματα και την επικινδυνότητα της παραγωγής για το περιβάλλον.

Ως οικοσοσιαλίστριες-ες ακτιβίστριες-ές ενθαρρύνουμε την αντίσταση στους χώρους δουλειάς, με την κήρυξη απεργιών και τη λήψη κάθε πρωτοβουλίας που προωθεί την οργάνωση και τον εργατικό έλεγχο. Δουλεύουμε για να δυναμώσουμε τις κινητοποιήσεις συνδυάζοντας την επέκταση των απεργιών, τη μαζικοποίηση των διαδηλώσεων, την προώθηση όλων των μορφών αυτοοργάνωσης και αυτοπροστασίας απέναντι στην καταστολή, όπως και τη διάδοσή τους για να μπορέσουμε να αντικρούσουμε τα ψεύδη των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης και των κυβερνήσεων.

Μας εμπνέουν, επίσης, οι διάφορες μορφές πολιτικής ανυπακοής, από τους αποκλεισμούς δρόμων ή εγκαταστάσεων ως το μποϊκοτάρισμα της πληρωμής ενοικίων, πρακτικές που έχουν στην πράξη αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους.

Οι εμπειρίες από τους αγώνες βοηθούν στη ανατροφοδότηση της στρατηγικής συζήτησης.

Οι αγώνες κατά του παραγωγισμού είναι ποικιλόμορφοι, αλλά η αφετηρία τους είναι πάντα συγκεκριμένη, συχνά τοπική, ενάντια σε μια νέα υποδομή στους τομείς των μεταφορών (αυτοκινητόδρομος, αεροδρόμιο, κτλ.), του εμπορίου και των λοτζίστικς, ενάντια στις εξορύξεις (ορυχεία, αγωγοί, μεγα-φράγματα, κ.λπ.) και κατά της αρπαγής γης και νερού, της καταστροφής ενός δάσους ή ποταμού, κ.λπ. Είναι πρωταρχικά η απειλή κατά της καθημερινής ζωής, του βιοπορισμού και της υγείας που κινητοποιεί τους ανθρώπους και όχι ένας συνολικός γενικευτικός λόγος. Ο αγώνας γενικεύεται, γίνεται παγκόσμιος και πολιτικοποιείται, στο βαθμό που ερχόμαστε σε αντιπαράθεση με τους φορείς λήψης αποφάσεων, τις ομάδες καπιταλιστών και τους θεσμούς που τους προστατεύουν και όταν σφυρηλατούμε δεσμούς και συμμαχίες μεταξύ δρώντων που έχουν διαφορετική ιστορία και διαφορετικές υποχρεώσεις και δεσμεύσεις.

Τέτοιοι συνδυασμοί αγώνων κατά του παραγωγισμού, αφενός αγώνων γειωμένων σε μια συγκεκριμένη περιοχή και με έναν συγκεκριμένο στόχο και, αφετέρου, αγώνων με γενικότερη στόχευση υπάρχουν σε όλον τον κόσμο και διαμορφώνουν μια νέα πολιτική πραγματικότητα που έχει ονομαστεί «Blockadia».

Η ανάπτυξη μιας οικοσοσιαλιστικής ταξικής συνείδησης σημαίνει μια σύγκλιση αγώνων, στην οποία μπορούν να συνεισφέρουν (νέες-οι) επιστημόνισσες-ες με την εφαρμογή και το διαμοιρασμό της γνώσης τους (γεωπονική, κλιματική, φυσιογνωστική).

Απεργιακές επιτροπές, κοινοτικά κέντρα υγείας, καταλήψεις και επαναλειτουργία εργοστασίων, καταλήψεις γης, αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι στέγασης, εργαστήρια επισκευών, κοινωνικές κουζίνες, βιβλιοθήκες σπόρων κ.λπ., επιτρέπουν τον πειραματισμό πάνω σε μια κοινωνική οργάνωση απαλλαγμένη από τον καπιταλισμό. Επιτρέπουν σε αυτές-ούς που τους στερούν κάθε πολιτική και οικονομική εξουσία να πειραματιστούν με τη συλλογική τους δύναμη και τη συλλογική τους ευφυΐα. Καθώς οι αυταπάτες σχετικά με την υποτιθέμενη δυνατότητα παράκαμψης ή προσαρμογής του συστήματος διαψεύδονται, οι πρακτικές αυτές αργά ή γρήγορα έρχονται αντιμέτωπες με το κράτος και την καπιταλιστική αγορά, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι είναι αδύνατον να αποφευχθεί το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας και η αναγκαία ανατροπή του συστήματος. Παρόλα αυτά, η εγκαθίδρυση μιας, έστω προσωρινής, διαφορετικής μορφής νομιμοποίησης, λαϊκής, αλληλέγγυας και δημοκρατικής, οι εναλλακτικές στο εδώ και τώρα επιτρέπουν στις κυριαρχούμενες-ους να συνειδητοποιήσουν τις δυνάμεις τους και να εργαστούν για την οικοδόμηση μιας νέας ηγεμονίας.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η οικοδόμηση αυτοοργανωμένων οργάνων λαϊκής εξουσίας αποτελούν την καρδιά της στρατηγικής μας.

Η συστημική κρίση του «ύστερου καπιταλισμού», που κυριαρχείται από το διεθνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, φέρνει στους ανθρώπους από τη μια αποτροπιασμό μπροστά στα φαινόμενα αποσύνθεσης του αστικού καθεστώτος και από την άλλη ένα αίσθημα αδιεξόδου απέναντι στη σημαντική επιδείνωση, ποσοτική και ποιοτική, του συσχετισμού των δυνάμεων ανάμεσα στις τάξεις. Σε αυτό το πλαίσιο, το ζήτημα της διακυβέρνησης λαμβάνει μεγαλύτερη σημασία. Η κατάληψη της πολιτικής εξουσίας από τις εργαζόμενες τάξεις είναι προαπαιτούμενο για την εφαρμογή ενός σχεδίου που θα κινήσει μια πολιτική ρήξης, ωστόσο, όπως η εμπειρία των τελευταίων χρόνων έχει δείξει ότι οι θανάσιμες αυταπάτες διαφόρων πολιτικών σχεδίων που εκμεταλλεύονται τις λαϊκές προσδοκίες κατέληξαν να χειραγωγήσουν ή και να καταπνίξουν τις κινητοποιήσεις στο όνομα του πραγματισμού και της realpolitik, και με αυτόν τον τρόπο οδήγησαν στην ενίσχυση της ακροδεξιάς.

Δεν υπάρχει τρόπος να κόψουμε δρόμο. Μια οικοσοσιαλιστική στρατηγική ρήξης συνεπάγεται τον αγώνα για τον σχηματισμό μιας λαϊκής εξουσίας που παλεύει για ένα μεταβατικό σχέδιο που πηγάζει από την αυτενέργεια, τον έλεγχο και την άμεση παρέμβαση των εκμεταλλευόμενων και καταπιεσμένων σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Κανένα συνεπές μέτρο εναντίον της εκμετάλλευσης, της καταπίεσης, και της καταστροφής των οικοσυστημάτων δεν μπορεί να επιβληθεί χωρίς έναν συσχετισμό δύναμης που να στηρίζεται στην αυτοοργάνωση. Συνεπώς, η αυτο-χειραφέτηση δεν είναι μόνο σκοπός, αλλά και στρατηγική μας για την ανατροπή της κατεστημένης τάξης.

Νέοι θεσμοί πρέπει να δημιουργηθούν για τη διαβούλευση, τη λήψη δημοκρατικών αποφάσεων, την οργάνωση της παραγωγής και την αυτοοργάνωση ολόκληρης της κοινωνίας. Οι νέες αυτές εξουσίες θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν τον καπιταλιστικό κρατικό μηχανισμό, ο οποίος πρέπει να συντριβεί. Η ανατροπή της κοινωνικής τάξης πραγμάτων, η απαλλοτρίωση των καπιταλιστών, αναπόφευκτα θα βρεθούν μπροστά στην βίαιη, ένοπλη απάντηση των κυρίαρχων τάξεων. Απέναντι σε αυτή τη βία, οι εκμεταλλευόμενες-οι και οι καταπιεσμένες-οι δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να υπερασπίσουν τους-τις εαυτούς-ες τους, επιλογή που θα αποτελέσει ένα ζήτημα δημοκρατικής αυτοοργάνωσης της νομιμοποιημένης βίας τους, χωρίς αυταρχισμό και υποκατάσταση της εργατικής τάξης.

Όλα εξαρτώνται από την έκβαση των αγώνων. Ανεξάρτητα από το βάθος της καταστροφής οι αγώνες θα κρίνουν σε κάθε επίπεδο το αποτέλεσμα. Στο εσωτερικό των αγώνων όλα κρίνονται από την ικανότητα οργάνωσης των οικοσοσιαλιστών αγωνιστριών-ών ώστε να προσανατολίζουν τη δράση τους με βάση την πυξίδα της ιστορικά αναγκαίας επιλογής. Απολογίζοντας και δρώντας, οικοδομώντας τους αγώνες και αναπτύσσοντας τα εργαλεία του αγώνα, συγκρίνοντας τις εμπειρίες και αντλώντας διδάγματα από αυτές: Η υλοποίηση του μεγάλου και παγκόσμιου καθήκοντος που αναλαμβάνουμε απαιτεί ένα πολιτικό εργαλείο, μια νέα Διεθνή των εκμεταλλευόμενων και των καταπιεσμένων. Με αυτό το Μανιφέστο, η Τέταρτη Διεθνής εκφράζει τη θέληση της να θέσει τις δυνάμεις της για να ανταποκριθούμε σε αυτή την πρόκληση.

18ο Παγκόσμιο Συνέδριο της 4ης Διεθνούς

Φεβρουάριος 2025

[Το παρόν Μανιφέστο υιοθετήθηκε από το 18ο Παγκόσμιο Συνέδριο της 4ης Διεθνούς, το Φλεβάρη του 2025, με ψήφους 124 υπέρ, 1 ψήφος κατά, 3 λευκά και 4 αποχές.] 

Μετάφραση στα ελληνικά: ΤΠΤ “4”.

• 1Η ιδέα ότι ο πλούτος που θα δημιουργηθεί στην αγορά θα διαχυθεί στη συνέχεια και στα κατώτερα στρώματα.
• 2ΣτΜ. Απόδοση του όρου racialized, που αναδεικνύει την εξουσιαστική πράξη απόδοσης υποτιθέμενων εθνοφυλετικών χαρακτηριστικών σε κατηγορίες του πληθυσμού, με σκοπό την ιεράρχηση, τη διαφοροποιημένη πρόσβαση σε πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα και την δικαιολόγηση των προνομίων της “λευκότητας”.
• 3Χρησιμοποιούμε την έννοια του “Παγκόσμιου Νότου” για να περιγράψουμε εξαρτημένες χώρες, χώρες της περιφέρειας στην Ασία, την Αφρική και την Λατινική Αμερική. Χρησιμοποιούμε αυτούς τους όρους για να αναφερθούμε στην ίδια πραγματικότητα. Στον Παγκόσμιο Νότο δεν συμπεριλαμβάνουμε χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία, οι μοναρχίες του πετρελαίου, κλπ., οι οποίες καταλαμβάνουν μια ειδική θέση στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα κυριαρχίας και δεν μπορούν να χαρακτηριστούν “κυριαρχούμενες”.
• 4Τετραβατώρα (1 TWh = δις kWh). Πρόκειται για τη μονάδα μέτρησης της παραγωγής ενέργειας ενός εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρισμού (λίγα TWh) ή της εθνικής παραγωγής. Μια κιλοβατώρα (kWh) είναι ίση με την σταθερή παροχή ενός κιλοβάτ επί μία ώρα, ίση με 3,6 εκατ. Joules ή 3,6 megajoules.
• 5Το rebound effect είναι επίσης γνωστό σαν “παράδοξο του Jevons“.
• 6“Ναι, για το ψωμί παλεύουμε, αλλά και για τα τριαντάφυλλα”, στίχος από το ποίημα του Τζέιμς Όπενχαϊμ εμπνευσμένο από το σύνθημα του φεμινιστικού κινήματος στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ου αιώνα.