Μετά τις εκλογές της 30ής Ιανουαρίου: Η Πορτογαλία στον κύκλο της αυτοδυναμίας του PS

Οι εκλογές που διεξήχθησαν στις 30 Ιανουαρίου στην Πορτογαλία έδωσαν στο Σοσιαλιστικό Κόμμα την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή. Η Αριστερά υπέστη μια μεγάλη ήττα, παρασυρόμενη από το φάντασμα ενός διπολισμού που ανακοινώθηκε στις δημοσκοπήσεις, αλλά και που αποδείχθηκε ψευδές. Η παραδοσιακή Δεξιά υπέστη άλλη μια ήττα, αδυνατώντας να συγκεντρώσει τις ψήφους και ανοίγοντας το δρόμο για τη νέα και την παλιά ακροδεξιά, την Chega και τη Φιλελεύθερη Πρωτοβουλία.

Μπροστά στις δημοσκοπήσεις των τελευταίων ημερών, με το PS και το PSD να βρίσκονται σε τεχνική ισοπαλία, και με το PSD να προσπαθεί να προσελκύσει από τη Chega (λαϊκιστική και ρατσιστική ακροδεξιά) και τη Φιλελεύθερη Πρωτοβουλία (ριζοσπαστική φιλελεύθερη δεξιά), κηρύσσοντας το τέλος του εθνικού κατώτατου μισθού και άλλες βαρβαρότητες, ο αριστερός κόσμος έτρεξε να ψηφίσει το PS. Άνθρωποι που ανακάλυψαν την Κυριακή έντρομοι ότι τελικά η διαφορά ήταν 13 μονάδες και ότι απλώς είχαν οι ίδιοι συμβάλει στην αυτοδυναμία του PS, ένα αποτέλεσμα που το PS είχε πετύχει μόνο με τον José Sócrates, το 2005. Το αποτέλεσμα σημαδεύτηκε από τις εκλογικές μεταβιβάσεις της τελευταίας στιγμής και από την πόλωση του κεντρώου εκλογικού σώματος πίσω από τον Κόστα.

Παρά το γεγονός ότι εξακολουθούμε να ζούμε τις τελευταίες ημέρες της πανδημίας, με το 10% του πληθυσμού να βρίσκεται σε απομόνωση, υπήρξε αύξηση της συμμετοχής των ψηφοφόρων (58% των ψήφων στο εθνικό σύνολο, με ακόμη μεγαλύτερη συμμετοχή σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως το 62% στη Λισαβόνα). Το PS κέρδισε 350.000 ψήφους, ενώ η Αριστερά από περίπου 900.000 έπεσε λίγο κάτω από 500.000. Σε αυτή την αναμέτρηση, η χρήσιμη ψήφος αποδείχθηκε μοιραία: το Bloco έχασε το ήμισυ της εκλογικής του βάσης και από 19 έπεσε σε 5 βουλευτές, ενώ και το PCP είχε το χειρότερο αποτέλεσμα όλων των εποχών σε ψήφους και έδρες (έχασε τους μισούς βουλευτές του, ορισμένοι από τους οποίους ήταν σημαντικές αναφορές). Οι οικολόγοι του PEV (δορυφόρος του κομμουνιστικού συνασπισμού) και του CDS (παραδοσιακή συντηρητική δεξιά) εξαφανίστηκαν από το κοινοβούλιο. Το PAN (κόμμα για τα δικαιώματα των ζώων και τη φιλελεύθερη οικολογία) περιορίστηκε σε έναν βουλευτή (είχε 4) και το Libre (ομοσπονδιακοί Πράσινοι) διατήρησε μία έδρα.

Το κοινοβούλιο έχει μείνει με λιγότερη αριστερά και λιγότερα κόμματα. Έτσι, για το Μπλόκο, ο νέος κύκλος θα είναι ένας κύκλος αριστερής αντιπολίτευσης απέναντι στην απόλυτη πλειοψηφία, κινητοποιώντας τους κοινωνικούς αγώνες που απαντούν στο ρήγμα που υπάρχει στη χώρα, στην υγεία, στο πρεκαριάτο, στην ισότητα, στη μετάβαση στο κλίμα. Ο αγώνας για τον πρωταγωνιστικό ρόλο μιας σταθερής κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης είναι τόσο θεμελιώδης όσο ποτέ, αλλά η κοινωνική αντιπαράθεση αποκτά νέο προφίλ, επειδή σε αυτά τα τέσσερα χρόνια θα πρέπει να κινητοποιηθεί ευρύτερη κοινωνική και μαχητική βάση. Αυτός θα είναι ο τρόπος να αντιμετωπιστεί η αυτοδυναμία.

Κάποιοι θα σπεύσουν να δουν σε αυτά τα αποτελέσματα μια αναδρομική χρεοκοπία του "πορτογαλικού μοντέλου" (το οποίο, ως Πορτογάλος, δεν θα ήθελα ποτέ να είναι μοντέλο), της αυτόνομης κοινοβουλευτικής υποστήριξης χωρίς συμμετοχή στην κυβέρνηση. Για να είναι αυστηρή η συζήτηση, πρέπει να σημειωθεί ότι η εν λόγω κοινοβουλευτική συμφωνία έγινε το 2015 και έληξε το 2019. Στις εκλογές εκείνης της χρονιάς, το Bloco διατήρησε τους 19 βουλευτές του. Όμως, την επόμενη ημέρα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα απέρριψε τη συμφωνία με την Αριστερά και έθεσε τέρμα στην "jeringonça". Σε αυτό το πλαίσιο, μετά από δύο χρόνια αντιπολίτευσης, κατά τα οποία το Bloco καταψήφισε δύο κρατικούς προϋπολογισμούς (το PCP καταψήφισε μόνο τον τελευταίο), επαληθεύτηκε αυτή η εκλογική ήττα.

Οι εκλογές αυτές πραγματοποιήθηκαν μετά από μια θητεία κατά την οποία το PS απέρριψε κοινοβουλευτικές συμφωνίες για βήματα στην υγεία, το εργατικό δίκαιο ή την αντιμετώπιση της κρίσης, επιδιώκοντας να υποτάξει την αριστερά. Η αδιαλλαξία που οδήγησε στην απόρριψη του κρατικού προϋπολογισμού και η τεχνητή πολιτική κρίση που προκάλεσε, ήταν μια επιτυχημένη στρατηγική διπολισμού και "χρήσιμης ψήφου" απέναντι στη δεξιά.

Στα δεξιά, ο χάρτης έχει αλλάξει. Για την Chega και την IL (Φιλελεύθερη Πρωτοβουλία) είναι ανοιχτός ο δρόμος να χρησιμοποιούν την αντιπολίτευση, χωρίς να δοκιμάζονται οι πολιτικές τους: το μείγμα προπαγάνδας και επιθετικότητας έχει έτσι ένα ανοιχτό πεδίο. Η αλλαγή προσανατολισμού και ηγεσίας του PSD θα επηρεαστεί από αυτόν τον νέο χάρτη, ο οποίος καθιστά πιο πιθανή την προσέγγιση με αυτούς τους ακροδεξιούς, παλιούς και νέους. Η δεξιά συνεχίζει να κινείται προς τα δεξιά, είναι ο νόμος του Τραμπ.

Ο κύκλος της αυτοδυναμίας για τα επόμενα τέσσερα χρόνια αποτελεί κίνδυνο, ιδίως σε δύο τομείς: Πρώτον, στις δημόσιες υπηρεσίες, δεδομένης της αντιπαλότητας του ΣΚ απέναντι στο δημόσιο σχολείο καθώς και την αποφασιστικότητά του να προστατεύσει το ιδιωτικό σύστημα υγείας. Δεύτερον, στην οικονομία, δεδομένου ότι το ΣΚ προστατεύει τις μεγάλες εταιρείες και χρησιμοποιεί το φορολογικό σύστημα για να μεταφέρει πόρους για το κεφάλαιο, όπως θα μπορέσει να κάνει και πάλι, για παράδειγμα, για να αντισταθμίσει την αύξηση του κατώτατου μισθού. Ο πληθωρισμός, αν και είναι ακόμη χαμηλός, ήδη κατατρώει το εισόδημα από εργασία, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις πλήττεται και από την αύξηση του κόστους στέγασης. Επομένως, για άλλη μια φορά θα είναι στην κοινωνική σφαίρα που θα διακυβεύεται η υπεροχή ή η διάβρωση αυτής της αυτοδυναμίας. Έχοντας φτάσει στο απόγειο της δύναμής του, ο Κόστα βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με όλες τις δυσκολίες που δημιούργησε, αγνόησε ή επιδείνωσε.

Από την πλευρά μας, η Αριστερά θα χτίσει τη δύναμή της στη σαφήνεια και την ενέργεια της κινητοποίησής της ενάντια στην απόλυτη πλειοψηφία.

Francisco Louça

01/02/2020

Ο Francisco Louça είναι οικονομολόγος και μέλος του Bloco de Esquerda, της κοινοβουλευτικής ομάδας του οποίου ήταν μέλος μέχρι το 2012.

Το Μπλόκο της Αριστεράς / Bloco de Esquerda δημιουργήθηκε το Μάρτιο του 1999 με τη συγχώνευση της φιλο-μαοϊκής Λαϊκής Δημοκρατικής Ένωσης / União Democrática Popular, του Επαναστατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος/ Partido Socialista Revolucionário (πορτογαλικό τμήμα της 4ης Διεθνούς) , και του Πολιτική 21 XXI/ Política XXI (μια ομάδα που προερχόταν από το Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα /PCP.)

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα / Partido Socialista είναι ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, μέλος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς με επικεφαλής τον António Costa, τωρινό πρωθυπουργό της Πορτογαλίας. Ο José Sócrates επίσης του PS ήταν πρωθυπουργός το 2005-2011.

Η Chega / “Αρκετά!” είναι ένα ακροδεξιό ρατσιστικό κόμμα που δημιουργήθηκε το 2019.

Η Φιλελεύθερη Πρωτοβουλία / Iniciativa Liberal είναι ένα ακροδεξιό φιλελεύθερο κόμμα που δημιουργήθηκε το 2017.

Το CDS – Λαϊκό Κόμμα / CDS – Partido Popular is είναι συντηρητικό, Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα.

Το Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα / Partido Comunista Português συμμετέχει στο Δημοκρατικό Ενωτικό Συνασπισμό / CDU – Coligação Democrática Unitária, που είναι ένας εκλογικός συνασπισμός μαζί με το Οικολογικό Κόμμα “Οι Πράσινοι” / Partido Ecologista "Os Verdes" ή “PEV”.

Εκλογικά αποτελέσματα

PS : 41,68% – 117 έδρες (2’246’637 ψήφοι)
PSD : 27,80% – 71 ε. (1’498’605 ψ.)
Chega : 7,15% – 12 ε. (385’559 ψ.)
IL : 4,98% – 8 ε. (268’414 ψ.)
Bloco (BE) : 4,46% – 5.ε (240’265 ψ.)
PCP-PEV : 4,39% – 6 ε. (236’635 ψ.)
PAN : 1,53% – 1 ε. (82’250 ψ.)
Livre (écologiste) : 1,28%-1 ε. (68’975 ψ.)
PSD-CDS-PP : 0,94% – 3 ε. (50’634 ψ.)
CDS-PP-PPM : 0,53 – 2 ε. (28’520 ψ.)

Σύνολο έδρες : 226, Αποχή: 42,04%

Μετάφραση ΤΠΤ - “Τέσσερα”