Την Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου ξέσπασαν διαδηλώσεις στο Ιράν μετά τον θάνατο υπό αστυνομική κράτηση της Μάχσα-Ζίνα Αμινί, μιας 22χρονης Κούρδισσας. Είχε συλληφθεί την Τρίτη 13 του μηνός από την αστυνομία ηθών επειδή μερικές τούφες μαλλιών που υποτίθεται ότι προεξείχαν δήθεν «άσεμνα» από το ισλαμικό της ένδυμα, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 638 του ποινικού κώδικα της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Οι γυναίκες πρωτοστάτησαν στις πρώτες διαδηλώσεις, κόβοντας τα μαλλιά τους και καίγοντας τις μαντίλες τους δημοσίως αψηφώντας το νόμο περί χιτζάμπ. Σε αντίθεση με τις μεμονωμένες πρωτοβουλίες του 2017-2018, αυτή τη φορά η αφαίρεση της μαντίλας γίνεται συλλογικά, οδηγώντας σε άμεση αντιπαράθεση με τις αρχές.
Μια γυναικεία εξέγερση που έρχεται από μακριά
Η υποχρεωτική χρήση της μαντίλας αποτελεί ένα από τα ιδεολογικά θεμέλια αυτού του πατριαρχικού και θεοκρατικού καθεστώτος. Επιβλήθηκε με τη βία στις γυναίκες παρά τις τεράστιες κινητοποιήσεις τους που έγιναν το 1979 για να αντιταχθούν σε αυτό. Μετά από 43 χρόνια διαμαρτυρίας, τα φεμινιστικά αιτήματα έρχονται τώρα στο προσκήνιο των πολιτικών και κοινωνικών αιτημάτων που προβάλλονται στις διαδηλώσεις.
Μέρος του βάθους της σημερινής άρνησης εκ μέρους των γυναικών είναι ότι οι γυναίκες είναι παρούσες σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής. Σχεδόν όλες τους είναι εγγράμματες και έχουν επίπεδο εκπαίδευσης τουλάχιστον ίσο με αυτό των ανδρών. Παρ’ όλα αυτά, δυσκολεύονται πολύ να βρουν δουλειά και γι’ αυτό περιορίζονται στο σπίτι.
Ο μέσος αριθμός παιδιών ανά γυναίκα είναι 1,6. Ως απάντηση, ο νόμος της 15ης Νοεμβρίου 2021 ποινικοποιεί τις αμβλώσεις. Περιορίζει επίσης σημαντικά την πρόσβαση στην αντισύλληψη και την αγγειεκτομή. Ταυτόχρονα, το καθεστώς ενθαρρύνει τον πρόωρο γάμο πριν από την ηλικία των 15 ετών.
Τα τελευταία δέκα χρόνια, οι γυναίκες επενδύουν στην επικοινωνία μέσω του διαδικτύου. Έχουν πολλαπλασιάσει τα μπλογκ και τα διαδικτυακά βίντεο. Τους μήνες που προηγήθηκαν του θανάτου της Μάχσα Αμινί, οι γυναίκες συγκεντρώθηκαν σε hashtags διαμαρτυρίας κατά του χιτζάμπ, δημοσιεύοντας βίντεο με τις ίδιες να περπατούν με ακάλυπτο το κεφάλι ή να παρενοχλούνται στο δρόμο.
Η δύναμη της κουρδικής αντίστασης στην καταπίεση
Ήδη από τις 18 Σεπτεμβρίου ξέσπασαν διαδηλώσεις στο ιρανικό Κουρδιστάν, την πατρίδα της Μάχσα-Ζίνα Αμινί. Εκεί οργανώθηκαν γενικές απεργίες από τη Δευτέρα 19. Η εχθρότητα προς το καθεστώς είναι παραδοσιακά έντονη σε αυτό το τμήμα της χώρας, όπου ο πληθυσμός υφίσταται ιδιαίτερη καταπίεση. Επιδιώκοντας την αυτονομία και τη δημοκρατία, ήταν από τις πρώτες δυνάμεις της αντιπολίτευσης στο ισλαμικό καθεστώς. Η καταστολή είναι ιδιαίτερα έντονη εκεί: ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών κρατουμένων στο Ιράν προέρχεται από εκεί.
Κοινωνική και γεωγραφική επέκταση των κινητοποιήσεων
Ξεκινώντας από τις γυναίκες, το κίνημα εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα στον φοιτητικό κόσμο. Έφτασε και σε άλλους νέους κατοίκους της πόλης, αλλά και σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
Όλα τα συνδικάτα και οι ενώσεις που δεν αναγνωρίζονται από την κυβέρνηση υποστήριξαν ανοιχτά το κίνημα. Για παράδειγμα, στις 17 Σεπτεμβρίου, η Ένωση Εργαζομένων στα Λεωφορεία της Τεχεράνης και των Προαστίων (VAHED) δήλωσε ότι «καταδικάζει έντονα αυτό το έγκλημα» και «απαιτεί τη δίωξη, τη δημόσια δίκη και την τιμωρία όλων των υπευθύνων για τη δολοφονία της Μάχσα Αμινί. Οι δομικές, θεσμοθετημένες και πατριαρχικές διακρίσεις εις βάρος των κοριτσιών και των γυναικών στη χώρα πρέπει να τερματιστούν».
Η διαμαρτυρία οδήγησε γρήγορα σε έναν αυξανόμενο αριθμό διαδηλώσεων σε ολόκληρη τη χώρα, που κατέκαψαν όχι λιγότερες από 100 πόλεις μέσα σε μία εβδομάδα, συμπεριλαμβανομένων όλων των μεγάλων. Απέναντι σε αυτό, η καταστολή έχει μέχρι στιγμής οδηγήσει σε περισσότερους από 50 θανάτους, εκατοντάδες τραυματισμούς και χιλιάδες συλλήψεις σε ολόκληρη τη χώρα.
Ραγδαία πολιτικοποίηση του κινήματος
Τα αρχικά συνθήματα, που στρέφονταν γενικά κατά της αστυνομίας ηθών, εμπλουτίστηκαν πολύ γρήγορα με μαζικά συνθήματα όπως: «Θάνατος στον δικτάτορα», «Κάτω η Ισλαμική Δημοκρατία», «Όχι Σάχης, όχι Ανώτατος Οδηγός», «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» ή «Ψωμί, Εργασία, Ελευθερία». Το κίνημα ήταν εξαρχής έντονα πολιτικοποιημένο και δεν ήταν πλέον απλώς ένα κίνημα διαμαρτυρίας.
Μια μακροχρόνια αντίσταση στο καθεστώς και τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές του
Η ραγδαία πολιτικοποίηση του σημερινού κινήματος δεν αποτελεί έκπληξη. Πράγματι, η ρήξη μεταξύ του καθεστώτος και του πληθυσμού είναι ολοκληρωτική. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις που διεξάγονται από κρατικούς φορείς, μόνο το 12-14% του πληθυσμού είναι υπέρ του καθεστώτος. Το καθεστώς πίστευε ότι θα μπορούσε να εδραιώσει τη βασιλεία του παραμερίζοντας τις «μεταρρυθμιστικές» τάσεις που ενσάρκωσαν οι πρώην πρόεδροι Χαταμί και Ρουχανί. Ανέδειξε τον Εμπραχίμ Ραΐσι, ο οποίος θεωρείται από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ένοχος για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η πολιτική του, που απέχει πολύ από το να «απαντά στα προβλήματα της χώρας», οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου κοινωνική κρίση: καλπάζων πληθωρισμός, μαζική ανεργία, αυξανόμενη ανασφάλεια και φτωχοποίηση της πλειοψηφίας του πληθυσμού: σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, το 50% του ιρανικού πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Εδώ και αρκετά χρόνια, το Ιράν συγκλονίζεται τακτικά από λαϊκές εξεγέρσεις διαφορετικού βαθμού, αλλά τις περισσότερες φορές με βάση ένα σύνολο κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών αιτημάτων. Οι κινητοποιήσεις αυτές αντιτίθενται στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόστηκαν από όλες τις διαδοχικές κυβερνήσεις της Ισλαμικής Δημοκρατίας μετά το τέλος του πολέμου Ιράν-Ιράκ (1980-1988).
Για να αναφέρουμε μόνο μερικές από αυτές, οι εξεγέρσεις του 2017 και του 2019 καταστάλθηκαν βίαια και αιματηρά. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι σκοτώθηκαν το 2019. Οι συλλήψεις και οι συνεχείς παρενοχλήσεις των ακτιβιστών του συνδικαλιστικού, φοιτητικού και φεμινιστικού κινήματος ήταν οι μόνες απαντήσεις του καθεστώτος, χωρίς καμία κοινωνική πρόταση. Αυτή η καταστολή δεν εμπόδισε να πραγματοποιηθούν πέρυσι 4122 κινητοποιήσεις και δράσεις διαμαρτυρίας, απεργίες, καθιστικές διαμαρτυρίες, από εργάτες, εκπαιδευτικούς και άλλους υπαλλήλους, καθώς και συνταξιούχους. Ένα απόλυτο ρεκόρ στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Αυτή είναι η απάντηση του εργατικού κινήματος στη διακυβέρνηση του προέδρου Ραΐσι. Το αποκορύφωμα αυτής της αντίδρασης ήταν η μεγάλη απεργία των εργαζομένων στη βιομηχανία πετρελαίου και πετροχημικών το περασμένο καλοκαίρι, όταν περισσότεροι από 100.000 εργαζόμενοι στον τομέα αυτό ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα για κινητοποίηση.
Το Ιράν έχει γίνει σκηνικό εξεγέρσεων για το νερό, ιδίως στο Χουζεστάν (2021), στο Ισφαχάν και στο Σαχρεκόρντ (2022), οι οποίες πήραν γρήγορα πολιτικό χαρακτήρα και καταστάλθηκαν.
Οι ελιγμοί εκείνων που νοσταλγούν τη δικτατορία του Σάχη
Μετά την ολοκληρωτική αποτυχία του «μεταρρυθμιστικού ρεύματος στο εσωτερικό του κράτους» και την απαξίωσή του από τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, ξεκίνησε μια εκστρατεία από τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης που βρίσκονται στην εξορία, ορισμένα από τα οποία υποστηρίχθηκαν και χρηματοδοτήθηκαν απευθείας από τις μοναρχίες του Κόλπου και τους χορηγούς τους στις ΗΠΑ. Χρησιμοποιώντας μερικά μεμονωμένα συνθήματα που φωνάζονταν κατά τη διάρκεια των δύο προηγούμενων εξεγέρσεων, παρουσίασαν τον γιο του Σάχη (αυτού που ανατράπηκε στην επανάσταση του 1979) ως «σύμβολο της ενότητας του λαού». Προσπάθησαν να τον παρουσιάσουν ως την ενσάρκωση μιας «επιστροφής στις μοναρχικές ρίζες του Ιράν». Η καμπάνια τους ενισχύθηκε από τη δύναμη των μέσων επικοινωνίας μεγάλης κλίμακας και μέσω viral δράσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ωστόσο, από τις 25 Σεπτεμβρίου, μετά από 9 ημέρες πανεθνικής εξέγερσης, σε καμία περίπτωση δεν ακούστηκε ή παρατηρήθηκε μια τέτοια απόχρωση στις διαδηλώσεις, είτε μεταξύ των κινητοποιημένων πολιτών, είτε μεταξύ των διοργανωτών και των βασικών συντελεστών των συλλογικών δράσεων. Επιπλέον, τα συνθήματα που φωνάζονται δείχνουν ακριβώς την απουσία ενός τέτοιου προσανατολισμού. Πρόκειται για μια νίκη των ζωντανών, προοδευτικών δυνάμεων στο Ιράν.
Αυτή η συνεχιζόμενη εξέγερση είναι ένα ανώτερο στάδιο του αγώνα των γυναικών και των ανδρών του Ιράν στην προσπάθειά τους για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη. Ούτε Σάχης, ούτε Ανώτατος Ηγέτης!
28 Σεπτεμβρίου 2022
Μετάφραση: elaliberta.gr
Πηγή: L’Anticapitaliste
Ο Bahman Ajang είναι αγωνιστής της ιρανικής ριζοσπαστικής αριστεράς στην εξορία.