Ο Uraz Aydin απαντά στις ερωτήσεις του Antoine Larrache (Inprecor) σχετικά με την κινητοποίηση που αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή στην Τουρκία μετά τη σύλληψη του δημάρχου της Ισταμπούλ, ο οποίος θεωρείται ο κύριος αντίπαλος του Ερντογάν στην κούρσα για τις επόμενες προεδρικές εκλογές
Antoine Larrache: Μπορείτε να μας πείτε τι συνέβη σχετικά με τη σύλληψη του δημάρχου της Ισταμπούλ;
Uraz Aydin: Το πρωί της 19ης Μαρτίου, ο Εκρέμ Ιμάμογλου, δήμαρχος της Ισταμπούλ, τέθηκε υπό κράτηση μαζί με περίπου εκατό άλλους υπαλλήλους του δημαρχείου με την κατηγορία της «διαφθοράς» και των «διασυνδέσεων με την τρομοκρατία». Την προηγούμενη ημέρα, το πανεπιστημιακό του πτυχίο (το οποίο απέκτησε πριν από 30 χρόνια) ακυρώθηκε αυθαίρετα, με προφανή στόχο να τον εμποδίσουν να θέσει υποψηφιότητα στις επόμενες προεδρικές εκλογές. Ο Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος κέρδισε δύο φορές τις δημοτικές εκλογές στην Ισταμπούλ –το 2019 και το 2024– ως υποψήφιος του CHP (Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, κοσμική κεντροαριστερά), έχει καθιερωθεί με την πάροδο του χρόνου ως ο κύριος αντίπαλος του Ερντογάν.
Το CHP επρόκειτο να διεξαγάγει τις προκριματικές εκλογές του στις 23 Μαρτίου για να επιλέξει τον υποψήφιό του για τις επόμενες εκλογές, οι οποίες κανονικά είναι προγραμματισμένες για το 2028, αλλά πιθανότατα θα πραγματοποιηθούν νωρίτερα, ώστε να επιτραπεί στον Ερντογάν να κατέβει για μια τελευταία φορά υποψήφιος. Εκτός αν υπάρξει αλλαγή του Συντάγματος, η οποία επίσης συζητείται. Ο στόχος αυτής της επιχείρησης είναι επομένως πολύ σαφής: να καταστήσει τον κύριο υποψήφιο της αντιπολίτευσης μη εκλόγιμο, να ποινικοποιήσει τη διαχείρισή του στη δημαρχία της Ισταμπούλ και ίσως ακόμη και να διορίσει έναν διαχειριστή στη θέση του εκλεγμένου δημάρχου, όπως συμβαίνει εδώ και αρκετά χρόνια στους δήμους του Κουρδιστάν, στη νοτιοδυτική Τουρκία.
Antoine Larrache: Μπορείτε να περιγράψετε την αντίδραση σε αυτό;
Uraz Aydin: Σήμερα είναι η τρίτη ημέρα διαδηλώσεων. Κάθε μέρα, το CHP καλεί σε συγκέντρωση μπροστά από το δημαρχείο της Ισταμπούλ. Αρκετές δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι λαμβάνουν μέρος σε αυτό το συλλαλητήριο. Φυσικά, εκτός από τα μέλη και τους υποστηρικτές του CHP, κινητοποιούνται όλα τα τμήματα της αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένης της ριζοσπαστικής αριστεράς, ενάντια σε αυτό που τώρα αποκαλείται «πραξικόπημα της 19ης Μαρτίου».
Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η χώρα ζει σε μια ατμόσφαιρα διαρκούς καταστολής μετά την εξέγερση του Γκεζί το 2013. Ο τερματισμός των διαπραγματεύσεων με το κουρδικό κίνημα, η επαναστρατιωτικοποίηση του κουρδικού ζητήματος και η επανάληψη του πολέμου, η απόπειρα πραξικοπήματος που πραγματοποίησαν οι πρώην σύμμαχοι του Ερντογάν και η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κηρύχθηκε μετά από αυτήν, η απαγόρευση των απεργιών και η καταστολή του φεμινιστικού και του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος αποτελούν τους κύριους σταθμούς στην ανάπτυξη του αυταρχισμού που συνδέεται με την οικοδόμηση ενός αυταρχικού καθεστώτος υπό την ηγεσία του Ερντογάν. Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια χώρα όπου οι κινητοποιήσεις είναι σπάνιες, όπου το αντανακλαστικό της διαμαρτυρίας στο δρόμο έχει γίνει αρκετά σπάνιο και ριψοκίνδυνο για τους απλούς πολίτες. Όμως, παρά το γεγονός αυτό και την απαγόρευση των συγκεντρώσεων στην Ισταμπούλ, υπάρχουν κάποιες σημαντικές κινητοποιήσεις και, πάνω απ’ όλα, ένα πνεύμα διαμαρτυρίας που γίνεται αισθητό στους δρόμους, στους χώρους εργασίας, στα μέσα μαζικής μεταφοράς κ.ο.κ.
Το δεύτερο βράδυ, σε πολλές συνοικίες της Ισταμπούλ και σε δεκάδες άλλες πόλεις, οι πολίτες βγήκαν να διαμαρτυρηθούν, με κύρια συνθήματα «Κυβέρνηση παραιτήσου», «Κάτω η δικτατορία του ΑΚΡ», «Δεν υπάρχει ατομική απελευθέρωση! Όλοι μαζί ή κανένας μας».
Antoine Larrache: Και ποια είναι η έκταση της κινητοποίησης μεταξύ των νέων;
Uraz Aydin: Ακριβώς το πιο σημαντικό και εκπληκτικό στοιχείο είναι η κινητοποίηση των φοιτητών. Τα πανεπιστήμια έχουν αποπολιτικοποιηθεί εδώ και χρόνια, τα ριζοσπαστικά αριστερά κινήματα εκεί είναι αδύναμα και η ικανότητά τους για δράση έχει μειωθεί δραστικά. Έτσι, η σημερινή γενιά φοιτητών, ενώ μπορεί να έχει μεγαλώσει με ιστορίες για την εξέγερση του Γκεζί που αφηγούνται οι γονείς τους, δεν έχει σχεδόν καμία εμπειρία οργάνωσης και κινητοποίησης. Αυτό ισχύει ακόμη και για τους νέους επαναστάτες ακτιβιστές που δεν είχαν την ευκαιρία να «κάνουν τη δουλειά τους» στα πανεπιστήμια.
Παρά ταύτα, όμως, ένας αυθόρμητος ριζοσπαστισμός ξυπνάει στα πανεπιστήμια ως αποτέλεσμα αυτού που η Ρόζα Λούξεμπουργκ αποκάλεσε «ηλεκτρικό σοκ». Υπάρχουν, φυσικά, πολλοί κοινωνικοοικονομικοί (αντικειμενικοί) και πολιτιστικοί-ιδεολογικοί (υποκειμενικοί) παράγοντες που συνδυάζονται για να διαμορφώσουν αυτή την κινητοποίηση. Θα πρέπει να το σκεφτούμε αυτό αργότερα. Αλλά το γεγονός ότι σε μια χώρα που γίνεται όλο και πιο φτωχή, όπου είναι δύσκολο να βρεις δουλειά, που δεν προσφέρει καμία «υπόσχεση ευτυχίας» στους νέους, όπου τα χρόνια σπουδών δεν σημαίνουν σχεδόν τίποτα στην αγορά εργασίας, το γεγονός ότι ένα πτυχίο μπορεί να ακυρωθεί απλά και μόνο με την πίεση που ασκεί η κυβέρνηση στο πανεπιστήμιο είναι επίσης ένα στοιχείο που πιθανώς συνέβαλε σε αυτόν τον ξεσηκωμό, σε έναν τομέα των νέων που ήταν λίγο πολύ προδιατεθειμένος γι’ αυτό.
Antoine Larrache: Τι αντίκτυπο είχε αυτή η ριζοσπαστικοποίηση των φοιτητών στις διαδηλώσεις;
Uraz Aydin: Νομίζω ότι ταρακουνάει τα πράγματα και αναγκάζει το CHP να ξεφύγει από τα προκαθορισμένα αντιπολιτευτικά του πρότυπα. Όπως είπα, ο πρόεδρος του CHP Οζγκιούρ Οζέλ κάλεσε σε συγκέντρωση μπροστά από το δημαρχείο της Ισταμπούλ. Αλλά πρέπει να πούμε ότι δεν είχε γίνει καμία σοβαρή προετοιμασία για να υποδεχθεί δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Ο κύριος στόχος ήταν να καλέσει τον κόσμο να ψηφίσει στις εκλογές για τον πρόεδρο [του CHP] της 23ης Μαρτίου και να αποδείξει έτσι τη νομιμότητα του Ιμάμογλου απέναντι στο καθεστώς, αλλά και να συνεχίσει τον «αγώνα» σε δικαστικό επίπεδο, με προσφυγές κ.λπ.
Μπροστά σε αυτό, τα συνθήματα που φώναζαν περισσότερο οι νέοι (οι οποίοι αποτελούσαν την πλειοψηφία των συγκεντρώσεων μπροστά στο γραφείο του δημάρχου) ήταν «Η απελευθέρωση είναι στους δρόμους, όχι στην κάλπη» ή «Η αντίσταση είναι στους δρόμους, όχι στην κάλπη». Απέναντι σε αυτή την πίεση από τους νέους, οι οποίοι κατάφεραν σε αρκετές περιπτώσεις να σπάσουν τα αστυνομικά φράγματα μπροστά από τα πανεπιστήμια, διαδήλωσαν μαζικά στην Άγκυρα στο Πανεπιστήμιο ODTÜ και συγκρούστηκαν με την CRS, αναγκάζοντας την αστυνομία να στείλει οχήματα επέμβασης των ΜΑΤ στα πανεπιστήμια (ιδιαίτερα στη Σμύρνη), αρνήθηκαν να διαλυθούν στο τέλος των επίσημων συγκεντρώσεων του CHP και ήθελαν να διαδηλώσουν προς το Ταξίμ (τον ιστορικό συμβολικό τόπο αντίστασης από τη σφαγή της 1ης Μαΐου 1977 και μετά κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Γκεζί), η ηγεσία του CHP αναγκάστηκε να υποχωρήσει.
Ο Οζγκιούρ Οζέλ κάλεσε το λαό να «εισβάλει στις πλατείες». «Εάν στήνονται εμπόδια μπροστά μας βάσει διαταγής αντίθετης προς το νόμο, να τα ανατρέψουμε, χωρίς να βλάψουμε την αστυνομία», πρόσθεσε. Το οποίο είναι αρκετά ασυνήθιστο. Ο Οζέλ συμφώνησε επίσης να εγκαταστήσει μια δεύτερη εξέδρα στο Σαρατσχανέ, για τους φοιτητές.
Antoine Larrache: Πώς μπορούμε να συνδέσουμε αυτή την κατάσταση με ό,τι συμβαίνει στο Κουρδιστάν, με το ζήτημα της ειρηνευτικής «διαδικασίας»;
Uraz Aydin: Πρόκειται για μια πολύ αντιφατική διαδικασία, την οποία όμως έχουμε ήδη γνωρίσει. Ας μην ξεχνάμε ότι κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Γκεζί το 2013, όταν οι δυτικές περιοχές της χώρας φλέγονταν, υπήρχαν διαπραγματεύσεις με τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, τον ηγέτη του PKK. Και βέβαια, ενώ η ριζοσπαστική αντιπολίτευση προς το καθεστώς προερχόταν συνήθως από τις κουρδικές περιοχές ή από το κουρδικό κίνημα, αυτή τη φορά η συμμετοχή τους ήταν φυσικά πιο περιορισμένη. Ωστόσο, είδαμε ότι αυτές οι δύο δυναμικές αμφισβήτησης είχαν συγκλίνει στην υποψηφιότητα του Σελαχαττίν Ντεμίρτας, του αριστερού φιλοκουρδικού κόμματος HDP στις εκλογές του 2015.
Σήμερα, ενώ για άλλη μια φορά υπάρχει μια διαδικασία «ειρήνης» σύμφωνα με τους Κούρδους, «αφοπλισμού» σύμφωνα με το καθεστώς (μια πτυχή της οποίας μπορεί επίσης να δει κανείς στις συμφωνίες που ξεκίνησαν μεταξύ της Ροζάβα και του νέου συριακού καθεστώτος), το τουρκικό κράτος διεξάγει μια εκστρατεία βίαιης καταστολής εναντίον της κοσμικής αστικής αντιπολίτευσης, των δημοσιογράφων... αλλά και εναντίον στοιχείων του κουρδικού κινήματος. Για τους Κούρδους, το καθεστώς θέλει να δείξει (κυρίως στη δική του κοινωνική και εκλογική βάση) ότι εξακολουθεί να έχει στα χέρια του τη σιδερογροθιά και ότι δεν τίθεται θέμα διαπραγμάτευσης αλλά «τερματισμού της τρομοκρατίας». Όσον αφορά τη φυλάκιση του Ιμάμογλου και άλλων δημάρχων του CHP, αν η μία κατηγορία είναι η διαφθορά, η άλλη είναι οι σχέσεις με την τρομοκρατία ή η υποστήριξη της τρομοκρατίας, καθώς το CHP είχε συνάψει άτυπη συμμαχία με το κόμμα του κουρδικού κινήματος στις δημοτικές εκλογές του 2024 στο όνομα της «συναίνεσης των πόλεων».
Ένα άλλο εκπληκτικό γεγονός είναι ότι όλες οι διαδηλώσεις και οι συγκεντρώσεις στην Ισταμπούλ έχουν απαγορευτεί, εκτός από το Νεβρόζ, μια γιορτή για τον ερχομό της άνοιξης στη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο, η οποία όμως έχει αποκτήσει πολιτική-εθνική σημασία για το κουρδικό κίνημα εδώ και πολλές δεκαετίες. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι το καθεστώς Ερντογάν προσπαθεί να κάνει ένα ακόμη, αποφασιστικό βήμα στην οικοδόμηση του καθεστώτος του, να ενισχύσει το νεοφασιστικό του χαρακτήρα υποτάσσοντας τα δύο μεγαλύτερα «κομμάτια», την κοσμική αστική αντιπολίτευση που εκπροσωπείται από το CHP/Ιμάμογλου και το κουρδικό κίνημα.
Στην περίπτωση του πρώτου, με την ποινικοποίησή του, τη φυλάκιση των εκπροσώπων του, ίσως αναγκάζοντάς το να αλλάξει ηγεσία και υποψήφιο, και τελικά καταστρέφοντας κάθε νομιμότητα των εκλογών. Όσον αφορά το κουρδικό κίνημα, το καθεστώς θα προσπαθήσει πιθανότατα να το «απόριζοσπαστικοποιήσει», κάνοντάς το σύμμαχο σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο (Συρία, Ιράκ), με την ελπίδα ότι, με αντάλλαγμα κάποια κέρδη (για τα οποία δεν είναι προς το παρόν γνωστές λεπτομέρειες), το κίνημα θα εγκαταλείψει τον αγώνα του για τον εκδημοκρατισμό ολόκληρης της χώρας και θα εγγυηθεί μια πιο ειρηνική ύπαρξη με το καθεστώς. Προς το παρόν, το κόμμα Dem (πρώην HDP) ανακοίνωσε ότι αντιτίθεται σθεναρά σε αυτό το «πολιτικό πραξικόπημα» κατά του Ιμάμογλου και των άλλων εκλεγμένων εκπροσώπων και ότι καλεί τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης να διαμαρτυρηθούν από κοινού στη συγκέντρωση του Νεβρόζ στις 23 Μαρτίου.
Φυσικά, δεν μπορούμε να προβλέψουμε το αποτέλεσμα της διμέτωπης στρατηγικής του Ερντογάν, αλλά όπως είπε κάποτε ο Ιταλός μαρξιστής Αντόνιο Γκράμσι, μόνο ο αγώνας μπορεί να προβλεφθεί.
Uraz Aydin, Istanbul, 21 Μαρτίου 2025
Συνέντευξη στον Antoine Larrache
Μετάφραση: elaliberta.gr από:
Uraz Aydin, « Turquie : un mouvement de masse se construit contre le coup de force d’Erdogan », Inprecor, 21 Μαρτίου 2025, https://inprecor.fr/node/4643.
Uraz Aydin, “Turkey: a mass movement builds against Erdogan’s power grab”, International Viewpoint, 24 Μαρτίου 2025, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article8916.