Η COP 30 στο Μπελέμ της Βραζιλίας, στην καρδιά του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, μπορεί να δρομολογήσει ένα ποιοτικό άλμα για τους μαζικούς αγώνες, μόνος τρόπος για να ξεμπλοκαριστούν οι οικολογικές, κοινωνικές, αντιιμπεριαλιστικές και οικοσοσιαλιστικές μάχες.
Τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και αντιιμπεριαλιστικά κινήματα σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν την πρόκληση του να οργανωθούν σε ένα παγκόσμιο κίνημα ενάντια στην καταστροφή του κλίματος και της βιόσφαιρας από τον καπιταλισμό. Οι διάφορες COP για το κλίμα έχουν καπελωθεί από τα ορυκτά συμφέροντα, οι COP για τη βιοποικιλότητα έχουν μάλιστα παραλύσει και 15 εκατομμύρια km2 γης έχουν ήδη ερημοποιηθεί ή υποβαθμιστεί, και ο ρυθμός τους φτάνει πλέον το ένα εκατομμύριο km2 ετησίως.
Το 2024 ήταν η θερμότερη χρονιά των τελευταίων 120.000 ετών, με αύξηση του CO2 (διοξειδίου του άνθρακα) στην ατμόσφαιρα κατά 3,6 μέρη ανά εκατομμύριο (το υψηλότερο που έχει καταγραφεί ποτέ σε ένα έτος, 425,38 ppm) και με θερμοκρασίες κατά 1,5°C υψηλότερες από την προβιομηχανική περίοδο. Χωρίς ριζικές αλλαγές, θα ξεπεράσουμε σίγουρα την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2οC πριν από το 2050. Συνεπώς, πρέπει να αναγνωρίσουμε την αποτυχία των Συνθηκών που υπογράφηκαν το 1992 στο Ρίο ντε Τζανέιρο κατά της αποσταθεροποίησης του κλίματος, της απώλειας βιοποικιλότητας και της ερημοποίησης, της Συμφωνίας του Παρισιού του 2015, η οποία αποσκοπούσε στον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στον 1,5οC, και των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης που υιοθετήθηκαν το ίδιο έτος.
Η παγκόσμια πολιτική δυναμική ενισχύει το καταστροφικό περιβαλλοντικό σενάριο. Ο εθνικιστικός συντηρητισμός, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός και ο νεοφασισμός προωθούνται μέσα από την ίδια την πόλωση κατά της παγκοσμιοποιημένης τάξης πραγμάτων. Η οικονομία μετά το 2008 ακολουθεί διαδικασίες ταυτόχρονα επαναβεβαίωσης και ριζοσπαστικοποίησης της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας και ανάπτυξης του προστατευτισμού. Η πανδημική κρίση, η ίδια αποτέλεσμα μιας ανισορροπίας στον μεταβολισμό μεταξύ κοινωνίας και φύσης, έχει επιδράσει βαθιά αποδιοργανωτικά στις παγκόσμιες αλυσίδες παραγωγής. Οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι μεγάλες δυνάμεις ενισχύουν την τεχνολογική καινοτομία τους σε παράλογα ενεργοβόρες ψηφιακές τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά και σε παράλογες τεχνολογίες δέσμευσης του άνθρακα, οι οποίες δικαιολογούν τη διατήρηση του status quo υπέρ των ορυκτών καυσίμων.
Οι γεωπολιτικές αναταραχές εντείνουν τις συγκρούσεις μεταξύ ιμπεριαλισμών και υπο-ιμπεριαλισμών και προκαλούν καταστροφικούς πολέμους: οι στρατιωτικές δαπάνες εκτοξεύονται παντού. Οι αδηφάγες πιέσεις της παγκόσμιας οικονομίας πολλαπλασιάζονται και, στην περιφέρεια του συστήματος, οι νεο-εξορυκτικές και νεο-αποικιακές απαιτήσεις δημιουργούν ζώνες όπου θυσιάζονται λαοί και εδάφη. Θέλουν να ιδιωτικοποιηθούν τα πάντα και μόνο οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές να μετράνε στις παγκόσμιες περιβαλλοντικές πολιτικές, μέσω της δημιουργίας «αγορών άνθρακα». Τίποτα από όλα αυτά δεν συμβάλλει στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών κρίσεων. Ακόμη και οι πολιτικές «ενεργειακής μετάβασης» που είχαν ήδη συμφωνηθεί έχουν αποδειχθεί πολύ εύθραυστες.
Τώρα, με την εκλογή του Τραμπ, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία και η μισαλλοδοξία ενώνονται με τον εξορυκτικισμό και την άρνηση της επιστήμης για τη χάραξη των πολιτικών στην καρδιά του καπιταλισμού. Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ απειλεί ήδη να προχωρήσει σε εδαφικές προσαρτήσεις, ακόμα και με το ζόρι, δείχνοντας πως θα το κάνει ακόμα και ως «εκτός νόμου» κράτος, αψηφώντας τη διεθνή έννομη τάξη που η ίδια η Ουάσιγκτον επέβαλε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Τραμπ απέσυρε για άλλη μια φορά τις ΗΠΑ από τις συμφωνίες για το κλίμα, καταπολεμά τις προτάσεις για ενεργειακή μετάβαση και υπόσχεται απεριόριστη επέκταση της εξόρυξης ορυκτών καυσίμων. Στον αγώνα κατά των σύγχρονων μορφών φασισμού, ο πιο παραδοσιακός αντιιμπεριαλιστικός αγώνας γίνεται άρρηκτα συνδεδεμένος με τον περιβαλλοντικό αγώνα.
Οι ηχηρές καταστροφές πολλαπλασιάζονται κάθε χρόνο: η Ντέρνα στη Λιβύη, το Πόρτο Αλέγκρε στη Βραζιλία, η Βαλένθια στην Ισπανία είναι μόνο τα πιο πρόσφατα παραδείγματα. Αλλά είναι οι αγροτικοί πληθυσμοί και τα περίχωρα των μεγάλων πόλεων που πλήττονται περισσότερο, οι φτωχοί, οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι, οι φυλετικοί πληθυσμοί, οι πιο ευάλωτοι... Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου στον κόσμο, σκοτώνοντας περισσότερους από 8 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Αν και δεν έχει γίνει ευρέως γνωστό, η σοβαρή ξηρασία που έπληξε τον Αμαζόνιο το 2023/24 έχει μια επίπτωση που θα είναι μόνιμη για ολόκληρη την ανθρωπότητα, καθώς οδηγεί τον στρατηγικό αυτόν βιότοπο του Γήινου Συστήματος, που είχε ήδη αποδυναμωθεί από την αποψίλωση των δασών, πιο κοντά στο σημείο καμπής του, όπου το δάσος καταρρέει. Ορισμένοι από τους κορυφαίους κλιματολόγους του κόσμου ονόμασαν την έκθεσή τους για την κατάσταση του κλίματος το 2024 «Επικίνδυνες Εποχές στον Πλανήτη Γη». Εμείς δεν μπορούμε παρά να επιβεβαιώσουμε τις πολύ σοβαρές διαγνώσεις και προειδοποιήσεις τους!
Τα πληροφορημένα τμήματα του πληθυσμού γνωρίζουν ότι το «σύστημα» σπέρνει θύελλες και όσοι είναι κριτικοί ξέρουν ότι ο ένοχος έχει όνομα: “καπιταλισμός”. Ο ανταγωνισμός για συσσώρευση, η απληστία για κέρδος με κάθε τίμημα, ο νόμος της αξίας, έχουν φτάσει σε τέτοια κλίμακα που είναι πλέον ασύμβατα με το σεβασμό στους ρυθμούς της ζωής και με τα όρια των φυσικών συστημάτων του πλανήτη. Ο πράσινος καπιταλισμός είναι αδύνατος. Οι ελεύθερες αγορές και οι διεφθαρμένες από τους επιχειρηματίες κυβερνήσεις μας οδήγησαν σε αυτή την καταστροφή. Ο σύγχρονος αντικαπιταλισμός έχει επίσης όνομα: “οικοσοσιαλισμός”. Δεν υπάρχει μέλλον για τον πολιτισμό και τη βιόσφαιρα της Γης χωρίς τη συνάντηση των κοινωνικο-περιβαλλοντικών αγώνων με μια νέα μορφή σοσιαλιστικής οργάνωσης της ανθρωπότητας. Για να προχωρήσει αυτό το σχέδιο, απαιτείται να ανακτηθεί η πολιτική ανεξαρτησία των εκμεταλλευόμενων και των καταπιεσμένων και να προωθηθούν οι κοινωνικοί, περιβαλλοντικοί και αντιιμπεριαλιστικοί αγώνες σε νέα επίπεδα συνοχής, οργάνωσης και παγκοσμιοποίησης.
Η COP 30 στο Μπελέμ, τον Νοέμβριο, προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για αυτό ακριβώς. Η διοργάνωση αυτή θα πραγματοποιηθεί στη Βραζιλία, υπό την κυβέρνηση του Λούλα, και σε μια πρωτεύουσα που βρίσκεται στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου. Όλα τα κοινωνικά κινήματα της Βραζιλίας εργάζονται ήδη από κοινού για τη διοργάνωση μιας Λαϊκής Συνόδου Κορυφής πριν και παράλληλα με τη COP 30. Υπάρχει μια έλλειψη ανοιχτών, ενιαίων χώρων, όπου τα κοινωνικά κινήματα να μπορέσουν να συναντηθούν και να εκφραστούν από κοινού (όπως έκαναν στα Παγκόσμια Κοινωνικά Φόρουμ), και αυτή η φιλοδοξία διοχετεύεται προς το Μπελέμ.
Οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές. Ο Αμαζόνιος είναι η μόνη περιοχή που έχει διατηρήσει μια τακτική παράδοση διοργάνωσης Παναμαζονικών Κοινωνικών Φόρουμ κάθε δύο χρόνια -το 10ο FOSPA το 2022 πραγματοποιήθηκε στο Μπελέμ και το 11ο το 2024 στο Rurrenabaque της Βολιβίας. Μαζί με την Παγκόσμια Συνέλευση του Αμαζονίου (AMA/WAA), το Παναμαζονικό Εκκλησιαστικό Δίκτυο (REPAM) και τον Συντονισμό των Ιθαγενικών Οργανώσεων της Λεκάνης του Αμαζονίου (COICA), τα FOSPA έχουν τροφοδοτήσει μια υπερεθνική δυναμική συναντήσεων μεταξύ των ιθαγενικών και κοινωνικών κινημάτων της περιοχής, οικοδομώντας σχέσεις εμπιστοσύνης και μια ριζοσπαστική κοινή ατζέντα για την καταπολέμηση των εξόρυξεων και της βίας που τις συνοδεύει. Έχουν επίσης σφυρηλατήσει δεσμούς με το παγκόσμιο κίνημα για το κλίμα.
Τον Ιούνιο του 2024, το 11ο FOSPA προχώρησε σε ένα «Κάλεσμα από τον Αμαζόνιο για να Οικοδομήσουμε μια Συμφωνία για τη Ζωή απέναντι στην Κλιματική και Οικολογική Κατάρρευση», που ξεκινάει από το κλασικό σύνθημα του κλιματικού κινήματος, «αλλάξτε το καπιταλιστικό σύστημα, όχι το κλίμα», για να καλέσει να συγκροτηθεί, γύρω από μια πλατφόρμα δέκα σημείων, ένας παγκόσμιος συνασπισμός για την υπεράσπιση του κλίματος και της ζωής. Ο συνασπισμός αυτός είχε ήδη συναντηθεί στο Μπελέμ τον Αύγουστο του 2023, κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής των Προέδρων της Παναμαζονίας, και συναντήθηκε ξανά στο Γιασούνι του Περού τον Αύγουστο του 2024, κατά τη διάρκεια της COP16 για τη βιοποικιλότητα, στο Κάλι της Κολομβίας τον Οκτώβριο και στο Ρίο ντε Τζανέιρο τον Νοέμβριο, όπου συντάχθηκε και μια πρόταση συμφωνίας μεταξύ των κινημάτων για τα τροπικά δάση. Ένα διεθνές σεμινάριο για τη χάραξη της τελικής διαδρομής προς το Μπελέμ έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στο Σάο Πάολο στα τέλη Μαΐου 2025. Επιπλέον, η 1η Λατινοαμερικάνικη Οικοσοσιαλιστική Συνάντηση (που πραγματοποιείται σε συνδυασμό με την 6η Διεθνή Οικοσοσιαλιστική Συνάντηση), η οποία συνεδρίασε στο Μπουένος Άιρες τον Μάιο, έχει ορίσει το επόμενο σημείο συνάντησής της στο Μπελέμ, κατά τις ημέρες που προηγούνται της COP 30. Σε έναν αυτόνομο χώρο στο Μπελέμ, η Λαϊκή Σύνοδος θα προσπαθήσει να εκφράσει τις κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις και τις πρωτοβουλίες άρθρωσης που απαιτούνται για την ανοικοδόμηση ενός ισχυρού παγκόσμιου κινήματος για το κλίμα.
Ο χώρος, που είναι ανοιχτός στα κοινωνικά κινήματα στο Μπελέμ, είναι επίσης μια ευκαιρία για την προώθηση μιας άλλης στρατηγικής πρωτοβουλίας, μιας δυναμικής αντιφασιστικών συναντήσεων, που γίνεται πιο επείγουσα τώρα από την ανάληψη καθηκόντων της κυβέρνησης Τραμπ και τις αντιδραστικές εθνικιστικές πολιτικές της. Αυτή η Πρώτη Αντιφασιστική Συνάντηση είχε αρχικά προγραμματιστεί για τον Μάιο του 2024 στο Πόρτο Αλέγκρε, αλλά αναγκάστηκε να αναβληθεί εξαιτίας της κλιματικής καταστροφής που κατέστρεψε την περιοχή. Όμως, η ανάγκη της είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Είναι αλήθεια ότι η φετινή της διοργάνωση στο Μπέλεμ μπορεί να διασκορπίσει δυνάμεις που θα έπρεπε να συγκλίνουν. Όμως θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε το Μπελέμ για να οργανώσουμε μια προσυνάντηση ικανή να προσφέρει ένα βήμα προς τη διεξαγωγή της Πρώτης Διεθνούς Αντιφασιστικής Συνάντησης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2026.
Όσον αφορά την COP 30, δεν θα πρέπει να έχουμε αυταπάτες σε σχέση με το τί θα μπορέσουν να παράγουν οι διεθνείς διαπραγματεύσεις μεταξύ κρατών σε σχέση με την επικαιροποίηση των εθνικών στόχων ή με τον επαναπροσδιορισμό της διαδικασίας διαπραγματεύσεων για το κλίμα (που όλο και περισσότερο θεωρείται αδιαχώριστη από εκείνες για τη βιοποικιλότητα και την ερημοποίηση). Στο σημερινό πλαίσιο της νίκης του Τραμπ στις ΗΠΑ και της ανάπτυξης της ακροδεξιάς στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο εξορυκτικισμός ενισχύεεται. Η πρώτη πρόκληση για τα εργατικά και λαϊκά κινήματα είναι να συγκεντρώσουν τους κοινωνικο-περιβαλλοντικούς αγώνες σε ένα διεθνές κίνημα ικανό να μεταφέρει τις συγκρούσεις σε ένα ποιοτικά υψηλότερο επίπεδο.
Δεν πρέπει να υποβαθμίσουμε τις δυσκολίες που βρίσκονται μπροστά μας. Το Μπελέμ δεν είναι το Πόρτο Αλέγκρε και η COP 30 δεν είναι το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ. Η πόλη είναι μια από τις πρωτεύουσες πολιτειών της Βραζιλίας με τις πιο επισφαλείς αστικές υποδομές και η ξενοδοχειακή υποδομή έχει ήδη δεσμευτεί από τη βραζιλιάνικη κυβέρνηση για την COP 30. Ο πρόεδρος Λούλα έχει ήδη διορίσει τον πρέσβη André Corrêa do Lago, βετεράνο των διαπραγματεύσεων για το κλίμα, ως πρόεδρο της COP. Όμως, ο δυσμενής συσχετισμό δυνάμεων εντός της ομοσπονδιακής εκτελεστικής εξουσίας της Βραζιλίας, όπου η αγροτοβιομηχανία, τα ορυκτά και ο εξορυκτισμός ασκούν καθοριστική επιρροή, θα λειτουργήσει περιοριστικά. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, η κυβέρνηση της πολιτείας Pará και ο δήμος του Belém έχουν ευθυγραμμιστεί και έχουν ήδη καταστήσει σαφές ότι θα επιδιώξουν να μειώσουν την όποια κοινωνική συμμετοχή στην COP. Αλλά δεν θέτουμε αδύνατους στόχους: το 2009, το Μπελέμ φιλοξένησε ήδη ένα ΠΚΦ με πάνω από 100.000 συμμετέχοντες. Και τα κοινωνικά κινήματα του Μπελέμ και της Παναμαζονίας θα καλωσορίσουν θερμά όσους έρθουν σε αλληλεγγύη με τους αγώνες τους, οι οποίοι είναι στρατηγικοί για όλο τον κόσμο.
Οι αγωνιστές της 4ης Διεθνούς στη Βραζιλία, που δουλεύουν σε διάφορες οργανώσεις, πρέπει να συγκλίνουν τις προσπάθειές τους και, σε αρμονία με εκείνες των άλλων χωρών, να διασφαλίσουν ότι το Μπελέμ θα είναι ένας χώρος ανοιχτός σε κινήματα, σε πολιτικές ανταλλαγές και στη οργάνωση εκστρατειών. Πρέπει να κάνουμε πράξη το «Μανιφέστο του επαναστατικού μαρξισμού στην εποχή της οικολογικής και κοινωνικής καταστροφής του καπιταλισμού». Η πρόσκληση στο Μπελέμ είναι ένα κάλεσμα για ένα ποιοτικό άλμα στον μαζικό αγώνα, ο μόνος τρόπος για να ξεμπλοκάρει ο οικολογικός, κοινωνικός, αντιιμπεριαλιστικός, οικοσοσιαλιστικός αγώνας!
28 Φεβρουαρίου 2025
Εγκρίθηκε από το Παγκόσμιο Συνέδριο
Μετάφραση: ΤΠΤ- “4”