Μια ουκρανική αριστερά οικοδομείται σε πολλά μέτωπα

Στις 17 Σεπτεμβρίου, η ουκρανική σοσιαλιστική ΜΚΟ Sotsialny Rukh (SR ή « Σοσιαλιστικό Κίνημα)1 διοργάνωσε την εθνική της συνδιάσκεψη στο Κίεβο. Εδώ δεν θέλουμε να κάνουμε απλώς μια περίληψη, αλλά πολύ περισσότερο να διαφωτίσουμε για το ειδικό προφίλ της οργάνωσης αυτής της νεαρής αριστεράς, με βάση την αγωνιστική της πρακτική στο κέντρο της ουκρανικής κοινωνίας και σε ρήξη με τις μεγάλες και αντιφατικές ερμηνείες που επικρατούν για το « ευρω-Μαϊντάν » (2013-2014) και οι οποίες διάσπασαν την αριστερά και χρησιμοποιήθηκαν και από τον Πούτιν.

Ταυτόχρονα, ο στόχος είναι να πάμε πίσω στις διαιρέσεις που διαπέρασαν από πολύ καιρό τις διάφορες μαρξιστικές αριστερές σε σχέση με την εμβέλεια της κυρίαρχης Ουκρανίας στην οικοδόμηση και στη διάλυση της ΕΣΣΔ -που επίσης χρησιμοποιήθηκαν από τον Πούτιν για να δικαιολογήσει τη “στρατιωτική του επιχείρηση”. Στο σημερινό πλαίσιο ενός πολέμου με παγκόσμια διακυβεύματα, θα δούμε πως τα ερωτήματα που αντιμετωπίζει η SR απέχουν πολύ από το να είναι απλώς ουκρανικά.

*********

Πήγα στη συνδιάσκεψη της Sotsialny Rukh (SR) με διπλό τίτλο2, αλλά ενιαίο σκοπό, απολύτως συνεκτικό με τις θέσεις που υπερασπίζονται τα διάφορα δίκτυα στα οποία συμμετέχω: τη σταθεροποίηση των διεθνιστικών σχέσεων από τα κάτω με αυτή τη νεαρή ουκρανική αριστερά. Σχέσεων που οικοδομήθηκαν στην καρδιά της ουκρανικής κρίσης του 2013-2014 και ανανεώθηκαν κατά το ρωσικό ιμπεριαλιστικό επιθετικό πόλεμο. Και πρόκειται για ουσιαστικές σχέσεις, καθώς διαμορφώθηκαν σε μία πολύτιμη και εύθραυστη αντίσταση στις κυρίαρχες πολιτικές και ιδεολογίες που συγκρούονται μέσα στον πόλεμο και στη σημερινή ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων.

Ο πόλεμος αυτός, ιδωμένος από το Κίεβο στα μέσα Σεπτέμβρη, είναι ταυτόχρονα και μακρινός και πολύ παρών: όπως το ξέρουμε και όπως το βλέπουμε και στους δρόμους της πόλης, οι δραστηριότητες έχουν ξανα-αρχίσει και μοιάζουν “κανονικές” μετά τη στρατηγική αναδίπλωση των ρωσικών στρατευμάτων στα νότιοανατολικά της χώρας. Και όμως, ο πόλεμος παραμένει παρών με πολλούς τρόπους -πέρα από την πτώση του επιπέδου ζωής (με το μέσο μισθό να είναι γύρω στα 400 ευρώ), με εκατομμύρια εκτοπισμένους ή πρόσφυγες, με απώλειες στις θέσεις απασχόλησης, με νεκρούς, με καταστροφές, με πολλαπλή βία, ιδιαίτερα κατά των γυναικών. Ο πόλεμος θυμίζει την παρουσία του συχνά με τις σειρήνες να χτυπούν όταν οι ρωσικές δυνάμεις εκτοξεύουν πυραύλους χωρίς να μπορεί κανείς να ξέρει ποιά είναι τα στρατηγικά σημεία που στοχεύουν. Αυτό συνέβη, επανειλημμένα στα μέσα Σεπτέμβρη, όταν πύραυλοι έπληξαν στην περιοχή με τα ορυχεία στο Κρίβιχ Ριχ τον υδροηλεκτρικό σταθμό και τα φράγματά του, προκαλώντας καταστροφικές πλημμύρες. Ίδια ήταν και η αιτία του συναγερμού που χτύπησε στο Κίεβο το μεσημέρι της 16 Σεπτεμβρίου, που οδήγησε στο κλείσιμο των τραπεζών όπου εμείς θα αλλάζαμε χρήματα. Ωστόσο, μας εξήγησαν ότι οι υπηρεσίες ανταλλαγής συναλλάγματος, που αναγκάζονταν να κλείσουν στην επιφάνεια, λειτουργούσαν ωστόσο στους μεγάλους χώρους που είχαν διευθετηθεί στα υπόγεια, με διάφορα μαγαζιά και γραφεία, για να εξασφαλιστεί η συνέχεια των δραστηριοτήτων τους. Αλλά στην περίοδο που διεξήχθη η συνδιάσκεψη, οι συναγερμοί ανήκαν κατά κάποιον τρόπο σε ένα είδος “κανονικότητας” στο Κίεβο: οι συνομιλίες σε ανοιχτούς χώρους γύρω μας, την ημέρα εκείνη, συνεχίζονταν, όπως και οι υπόλοιπες δραστηριότητες στην πρωτεύουσα.

Στην πόλη, υπήρχαν άλλες δύο “ενδείξεις” του πολέμου που συνεχιζόταν: από τη μια, όλα τα αγάλματα προστατεύονται είτε από ειδικές προστασίες είτε ενίοτε και από σχετικές εικόνες στη θέση τους, με επεξήγηση για το κάθε έργο που προστατευόταν. Τέλος, εδώ κι εκεί, παρέμεναν διαθέσιμα τα φράγματα κατά των τεθωρακισμένων, αν και είχαν μετακινηθεί σε πλαϊνούς δρόμους, που είχαν στηθεί στην αρχή της ρωσικής εισβολής προς το Κίεβο, στις αρχές Φλεβάρη. Εάν η εξέλιξη του πολέμου καθιστά μάλλον δύσκολη μια είσοδο τεθωρακισμένων ή εισβολή στρατευμάτων στην πρωτεύουσα, ωστόσο οι αρχές της χώρας προετοιμάζονται, συστηματικά, για άμυνα απέναντι σε ενδεχόμενους πυραύλους (ή και για να θυμίσουν την πραγματικότητα του πολέμου σε μερικούς από τους διεθνείς επισκέπτες) οργανώνοντας τις προετοιμασίες στο πολύ βαθύ και ωραίο μετρό του Κιέβου (που μοιάζει με της Μόσχας) -προς δυσφορία του πληθυσμού που δυσκολεύεται έτσι στις μετακινήσεις του. Δυστυχώς, οι ίδιες οι αποτυχίες των στρατευμάτων του Πούτιν σημαίνουν -ιδιαίτερα μετά τις ήττες της Μόσχας στο Ντονμπάς καθώς και στο διάδρομο μεταξύ Κριμαίας και Ρωσίας- πραγματική απειλή για πλήγματα με πυραύλους προς όλες τις μεγάλες πόλεις και τα στρατηγικά σταυροδρόμια της χώρας.

Από τη μια συνδιάσκεψη στην άλλη: το κοινωνικό ρίζωμα της SR

Αλλά, χοντρικά, στα μέσα Σεπτεμβρίου, η πρωτεύουσα ζούσε ακόμα “φυσιολογικά” στον έβδομο μήνα πολέμου, ενώ τον τελευταίο Μάϊο ήταν στο Λβίβ (κοντά στα πολωνικά σύνορα) που, μετά την εισβολή στα τέλη Φλεβάρη, οι πολιτικές, συνδικαλιστικές, συλλογικές δυνάμεις της χώρας -καθώς και οι διπλωμάτες- είχαν αναγκαστεί να μεταφέρουν τις έδρες τους, εγκαταλείποντας το Κίεβο. Και ήταν επομένως εκεί που είχε συνδιοργανωθεί η πρώτη συνάντηση αγωνιστών, στις 8 Μαΐου, της Sotsialny Rukh (SR) με το αριστερό ευρωπαϊκό δίκτυο ENSU3.

Στο Λβιβ, οι ουκρανοί αγωνιστές μέλη ή συμπαθούντες του SR παρουσίασαν τις δραστηριότητές τους (πολιτικές, συνδικαλιστικές, φεμινιστικές, ΛΟΑΤΚΙ+, οικολογικές, …) σε καιρό πολέμου (προσθέτοντας στις προηγούμενες δραστηριότητές τους, μορφωτικές και υπεράσπισης των δικαιωμάτων, όλες αυτές που επέβαλε η αλληλεγγύη από τα κάτω απέναντι στις καταστροφές και στα κοινωνικά πλήγματα του πολέμου -και οι αντιπρόσωποι του ENSU αναζήτησαν το πώς να γνωστοποιήσουν τις δραστηριότητες αυτές4 και να συνδιοργανώσουν μαζί τους δραστηριότητες που συνδυάζουν την υπεράσπιση των δικαιωμάτων με την αυτοοργανωμένη ανθρωπιστική βοήθεια. Η διοργάνωση συνδικαλιστικών νηοπομπών είναι μια εμβληματική μορφή τέτοιων ενεργειών5.

Ο στόχος ήταν να βοηθηθεί το ρίζωμα μιας πολιτικής, συνδικαλιστικής, φεμινιστικής6 αριστεράς μέσα στη συνολική αντίσταση της ουκρανικής κοινωνίας στον πόλεμο, τη στιγμή που ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των διαφωνιών στο εσωτερικό της δυτικής αριστεράς ήταν ακριβώς να γίνεται αφαίρεση αυτής της ουκρανικής κοινωνίας -είτε να αγνοείται (προς όφελος αποκλειστικά γεωστρατηγικών αναλύσεων) είτε να ανάγεται σε απλό θύμα για κανόνια στις ιμπεριαλιστικές ατζέντες, είτε ακόμα και να ταυτίζεται με τα κυρίαρχα αντιδραστικά ρεύματα της δεξιάς ή της ακροδεξιάς.

Εξαιτίας ακριβώς του στόχου αυτού -να γνωστοποιηθεί η ουκρανική αριστερά μέσα στη λαϊκή αντίσταση-, η συνδιάσκεψη στο Κίεβο στις 17 Σεπτεμβρίου ήταν ανοιχτή στα μέλη των διεθνών δικτύων της αλληλέγγυας δυτικής αριστεράς (είτε με την φυσική μας παρουσία είτε και με συνδέσμους zoom). Αλλά η συνδιάσκεψη είχε πάνω απ’όλα μια εσωτερική λειτουργία για την SR: χωρίς να μπορεί να είναι ακριβώς “συνέδριο” (δεδομένων των δυσκολιών λειτουργίας και προετοιμασίας στο πλαίσιο του πολέμου), ο στόχος ήταν για την ίδια την SR να αποτιμήσει το σύνολο βημάτων, των αδυναμιών και των προκλήσεων που έχει να αντιμετωπίσει, που είναι και γενικότεροι αλλά και χαρακτηριστικοί της μετασοβιετικής ουκρανικής κοινωνίας. Για να μπορέσει να χαράξει τα μέσα και να εξασφαλίσει και να εκφράσει καλύτερα συλλογικά την πολιτική της ταυτότητα σε μια κοινωνία όπου η “αριστερά” ταυτίζεται με το σταλινικό παρελθόν και με την υποστήριξη του πολέμου και του καθεστώτος του Πούτιν.

Όμως, ακριβώς ο ίδιος ο λόγος του Πούτιν, την παραμονή της εξαπόλυσης της “στρατιωτικής του επιχείρησης”, παραπέμπει με σαφήνεια στα μεγάλα διακυβεύματα που διαίρεσαν την αριστερά και που χαρακτηρίζουν την πολιτική ταυτότητα της SR: από τη μια, το χαρακτηρισμό της πτώσης του τελευταίου “φιλορώσου” προέδρου της Ουκρανίας το 2013-2014 -του Βίκτορ Γιανουκόβιτς και, από την άλλη, τον “εσώτερο λόγο” της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας.

Μια σύντομη εξέταση των δύο αυτών σημείων έχει, εδώ, ως στόχο να διευκρινίσει το προφίλ της Sotsialny Rukh. Γιατί η σοσιαλιστική αυτή ΜΚΟ δημιουργήθηκε το 2015 μέσα από ουσιαστικές πολιτικές οριοθετήσεις που διαπερνούν μέχρι σήμερα την “μετασοβιετική” αριστερά απέναντι στο Μαϊντάν και στο αντι-Μαϊντάν.

Η αριστερά και το Μαϊντάν

Η ουκρανική κρίση του 2013/2014 παραπέμπει σε αυτό που ονομάστηκε “επανάσταση του Μαϊντάν” -από το όνομα της μεγάλης πλατείας στο Κίεβο όπου διεξήχθησαν οι διαδηλώσεις, συγκρούσεις και οι καταλήψεις δημόσιων χώρων και κτιρίων που συνόδεψαν την πτώση του Γιανουκόβιτς. Ο τελευταίος, όπως μας το επισημαίνουν όλοι όσοι υποστηρίζουν τη θέση ενός “φασιστικού πραξικοπήματος που οργανώθηκε από τη Δύση” είχε εκλεγεί δημοκρατικά το 2010 στην κορυφή της Ουκρανίας7. Το πώς είχε εξελιχτεί το καθεστώς Γιανουκόβιτς μετά το 2010 και ποιά εξέλιξη είχε γνωρίσει από τότε η ουκρανική, αλλά και η ρώσικη, κοινωνία8 βρίσκονται στο κέντρο των διαφωνιών που χώρισαν την ουκρανική και τη διεθνή αριστερά τότε αλλά και ως σήμερα.

Δεν μπορώ εδώ9 να αναπτύξω τις προηγούμενες φάσεις και το υπόβαθρο που οδήγησαν στην κρίση του 2013 και που βάρυναν σε βάθος την ουκρανική κοινωνία απέναντι στους « ολιγάρχες και στην τρόικά » της (ΔΝΤ, ΕΕ και Ρωσία). Ας πούμε απλώς συνθετικά αυτό που συνήθως παραμελείται στις αναλύσεις : ήταν πρώτον ότι η εκλογή του Γιανουκόβιτς το 2010 που ήρθε μετά την πολύ σοβαρή χρηματοπιστωτική και τραπεζική κρίση του 2008-2009 η οποία είχε προκαλέσει πολύ μαζική φυγή δυτικών κεφαλαίων από την Ουκρανία (τα οποία είχαν προσελκυστεί από την αλλαγή καθεστώτος της « Πορτοκαλί Επανάστασης » το 2004), η δραματική πτώση του ΑΕΠ της και μια μεγάλη εξωτερική χρέωσή της. Η χώρα τέθηκε έτσι κάτω από διπλή πίεση : από τη μια, του ΔΝΤ και των όρων του που εκφράστηκαν και μέσα από τα νεοφιλελεύθερα κριτήρια « συνεργασίας » που προσέφερε η ΕΕ (αύξηση των τιμών ενέργειας που πλήρωνε ο πληθυσμός, οικονομίες στις δημόσιες υπηρεσίες, κλπ.) και, από την άλλη, των σχέσεων κυριαρχίας που προσπαθούσε να επιβάλει η Ρωσία με την εκμετάλλευση του « όπλου του αερίου » (ποσότητες και τιμές που βάραιναν γερά σε μια Ουκρανία που αποτελούσε ουσιαστικό πέρασμα του ρωσικού αερίου προς την ΕΕ). Η εκλογή του Γιανουκόβιτς το 2010 εξέφραζε ένα είδος εντολής του για στρατιωτική ουδετερότητα και για ισορροία στις διεθνείς σχέσεις. Όμως οι ολιγάρχες, μεταξύ των οποίων ο ίδιος ο Γιανουκόβιτς και η οικογένειά του, αδιαφορούσαν πλήρως για τη Ρωσία ή τη Δύση, αυτό που τους ενδιέφερε ήταν το κέρδος. Η δημοκρατική εκλογή του Γιανουκόβιτς δεν συνεπαγόταν τίποτα για τις μετέπειτα πρακτικές του. Στην ουσία αυτό που προκάλεσε την πτώση του ήταν η μεγάλη δυσαρέσκεια απέναντί του (όπως και απέναντι στους προκατόχους του), καθώς συνδέθηκε με τη διαφθορά, τις αντικοινωνικές πολιτικές και την καταστολή...

Όμως σε αυτό το πλαίσιο η ουκρανική και διεθνής αριστερά κρυστάλλωνε (μετά τη δοκιμασία του πολέμου του ΝΑΤΟ σε σχέση με το Κοσυφοπέδιο, το 1999) ορισμένες αντίθετες πολιτικές και γεωστρατηγικές αντιλήψεις που ανάγονταν σε αυτό που ονομάστηκε « νεοκαμπισμός »10 -οι οποίες και παρατέθηκαν, ανασυντέθηκαν και ριζοσπαστικοποιήθηκαν με την εισβολή στην Ουκρανία του Πούτιν, στις 24 Φεβρουαρίου 2022.

Η ουκρανική κρίση του 2013-2014 έτσι περιγράφηκε από τη μια πλευρά ως « δημοκρατική επανάσταση » του « ευρω-Μαϊντάν », δίνοντας έμφαση στις διαμαρτυρίες κατά της επιλογής του Γιανουκόβιτς να μην υπογράψει τη συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Στον αντίποδα, ένα τμήμα της ριζοσπαστικής αριστεράς στην Ουκρανία και στην Ευρώπη επίσης αναφέρθηκε στο « ευρω-Μαϊντάν », αλλά για να το απορρίψει συνολικά. Και στις δύο περιπτώσεις, η αναγωγή και περιορισμός των διαδηλώσεων (είτε με υποστήριξη είτε με απόρριψη) σε ένα « φιλο-ευρωπαϊκό » κίνημα και η εξομοίωση των ενδεχόμενων ελπίδων ανοίγματος προς την ΕΕ με « αντι-ρωσικές » θέσεις ήταν απλουστευτικές αναγωγές, που έσβηναν την αυτοοργανωτική και λαϊκή διάσταση των κινητοποιήσεων, την απόρριψή τους του διεφθαρμένου ολιγαρχικού τους καθεστώτος και της καταστολής του. Ωστόσο, οι αρχικές διαμαρτυρίες κατά της ρήξης της « σύνδεσης » με την ΕΕ ήταν αρκετά αδύναμες, που όμως καταστάλθηκαν βίαια. Και είναι αυτή η καταστολή που ήταν το έναυσμα για το μαζικό χαρακτήρα της κατάληψης της πλατείας Μαϊντάν, αυτή που οδήγησε τους διαδηλωτές να θέλουν την πτώση του προέδρου και να αρνηθούν κάθε συμβιβασμό. Αυτές οι μαζικές διαδηλώσεις ήταν που προκάλεσαν την πτώση του καθεστώτος, με τη βαθιά απόρριψη της οικογενειακής ολιγαρχίας του Γιανουκόβιτς να ξεχειλίζει ακόμα και στη δική του περιοχή (σε σημείο που ο ίδιος την κοπάνησε στη Ρωσία).

Τότε είναι που είδαμε να συγκλίνει ένα τμήμα της αντισταλινικής αριστεράς και των νεοσταλινικών ρευμάτων ή και αυτών που είχαν συμμαχήσει με το Κόμμα των Περιφερειών του τέως προέδρου Γιανουκόβιτς στην ανάλυση του “ευρω-Μαϊντάν” ως απλού εργαλείου των δυτικών καπιταλιστικών θεσμών. Πρέπει να υπογραμμίσουμε το πόσο αυτός ο τύπος συνομωσιολογικών προσεγγίσεων έχει εισχωρήσει στις αντιιμπεριαλιστικές αναλύσεις κατά τη μετασοβιετική περίοδο -ασφαλώς και με ένα τμήμα αλήθειας: π.χ. τα μέσα διαφθοράς που έχουν χρησιμοποιήσει οι οργανώσεις της CIA προς τους συνδικαλιστές της Ρωσίας ή της Πολωνίας κατά την κρίσιμη φάση της δεκαετίας του 1980 ή και αργότερα προς τους blogers ή τις ενεργητικές οργανώσεις στις αραβικές επαναστάσεις είναι αποδεδειγμένα. Αλλά μπορεί άραγε αυτό να οδηγήσει στην άρνηση της αυθεντικότητας των λαϊκών εξεγέρσεων και στη δυνατότητά τους να μάθουν από την εμπειρία τους; Αυτή ήταν η περίπτωση στην Ουκρανία της εξέλιξης των λαϊκών αντιλήψεων για τα κόμματα από το 2004 ώς το 2014 -με την ανακάλυψη ότι η διαφθορά που κατάγγελναν το 2004 τα λεγόμενα “δημοκρατικά” κόμματα της Πορτοκαλί Επανάστασης αγγάλιαζε και τα ίδια βαθιά… Και γενικότερα, παντού στον κόσμο, παρατηρούμε την άνοδο της αποχής και της καχυποψίας απέναντι στα θεσμικά κόμματα, σε ένα πλαίσιο τρομαχτικής ιδεολογικής σύγχυσης.

Το δράμα της αριστεράς ήταν και παραμένει, από τη μια μεριά, η συσσώρευση μεγάλων διαιρέσεων στον τρόπο να αναλύεται το σοβιετικό παρελθόν μαζί με μια γερή άγνοια του ποιά ήταν τα σενάρια και οι ριζοσπαστικοί μετασχηματισμοί των χωρών που διακήρυξαν το σοσιαλισμό11. Πράγμα που ενίσχυσε περαιτέρω τη σύγκλιση στην πράξη ενός τμήματος αυτής της συνομωσιολογικής αριστεράς με την προπαγάνδα των αυταρχικών εξουσιών στη Ρωσία και στις τέως μετασοβιετικές δημοκρατίες, με τις τελευταίες να έχουν βαθύ φόβο απέναντι στη βούληση για αυτοδιάθεση (όπως στην Τσετσενία) ή στην πραγματική διάθεση του « να φύγουν όλοι » των μαζικών κινημάτων διαμαρτυρίας, ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 2000. Η συνομωσιολογική ερμηνεία δικαιολόγησε την κατασταλτική καμπή (όπως και στην εποχή του Στάλιν) : κάθε αντιπολίτευση ταυτίστηκε με διείσδυση « πρακτόρων του εξωτερικού ». Όσο αυτό το « εξωτερικό » είναι, επιπλέον, ο « κύριος (ιμπεριαλιστικός) εχθρός », η λογική του « ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου » ενισχύει την υποστήριξη στην πολιτική του Κρεμλίνου κατά των « έγχρωμων επαναστάσεων »12 (που θεωρούνται ότι χειραγωγούνται από τη Δύση)- μεταξύ των οποίων στην Ουκρανία το 2004 ή στη Γεωργία το 2003 και έπειτα και πάλι στην Ουκρανία το 2014.

Το ευρω-Μαϊντάν του 2013/2014 αντιμετωπίστηκε, στο πλαίσιο αυτό, με αυτό τον τύπο ανάλυσης, στον οποίο προστέθηκε και η καταγγελία του ενεργού ρόλου (πραγματικού αν και υπερτονισμένου στις αναλύσεις) των ακροδεξιών πολιτοφυλακών μέσα στις λαϊκές κινητοποιήσεις. Η υπεραντιπροσώπευση των ρευμάτων αυτών και της επιρροής τους στη μεταβατική κυβέρνηση που ανέλαβε στην Ουκρανία (πριν γίνουν νέες εκλογές), μετά την πτώση και τη φυγή του Γιανουκόβιτς, μετατράπηκε σε « απόδειξη » για το « αντιρωσικό φαιστικό πραξικόπημα με τη στήριξη της Δύσης », που τα ξαναβρίσκουμε και στο λόγο του Πούτιν που προηγήθηκε της « ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης » στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Η επίσημη εξύμνηση του εθνικιστή ήρωα Στέπαν Μπαντέρα (ο οποίος είχε επιλέξει τη συμμαχία με τους ναζί ενάντια στη σταλινική ΕΣΣΔ) ή ακόμα και η αμφισβήτηση του νόμου του 2012 για τις γλώσσες (που είχε υιοθετηθεί από τον Γιανουκόβιτς και έδινε στην πράξη ένα χαρακτήρα επίσημης γλώσσας τόσο στα ρωσικά όσο και στις επικρατούσες γλώσσες στις διάφορες περιφέρειες), η ανακήρυξη των ουκρανικών ως μόνης επίσημης γλώσσας13 διευκόλυναν το αφήγημα αυτό και τις λαϊκές ανησυχίες στις πιο ρωσόφωνες περιοχές -τουλάχιστον το 201414.

Αλλά αυτά δεν συνεπάγονταν « αποσχιτισμό »15 και ακόμα λιγότερο έναν πόλεμο. Ακόμα και το 2014, μέσα σε συνθήκες κινητοποίησης κατά του Μαϊντάν και με πραγματικές επιφυλάξεις απέναντι στο Κίεβο, ο πληθυσμός που συγκεντρώθηκε μέσα στις αυτοκηρυγμένες « Λαϊκές Δημοκρατίες » του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, που κυριαρχούνταν (δηλαδή χωρίς ελευθερία έκφρασης) από τις αποσχιστικές δυνάμεις, δεν αποτελούσαν πάνω από το 20 % με 30 % του Ντονμπάς. Όσο για το δημοψήφισμα που οργανώθηκε στην Κριμαία (η οποία διέθετε μια αυτονομία μέσα στην Ουκρανία) με την παρουσία ρώσικων ένοπλων δυνάμεων, αυτό παρουσίαζε μεν την « επιλογή » ένταξης στη Ρωσία ή στην Ουκρανία, αλλά η τελευταία παρουσιαζόταν ως φασιστική (και « αντιρωσική »). Και, στην πραγματικότητα, το θεμελιακό διακύβευμα για τον Πούτιν ήταν να ιδιοποιηθεί την Κριμαία, για να σταθεροποιήσει τη στρατιωτική βάση της Σεβαστούπολης (και εκεί το στόλο της Μαύρης Θάλασσας). Προσαρτώντας την Κριμαία, η Ρωσία παραβίαζε το πρωτόκολλο που είχε υπογράψει με την Ουκρανία, το 1994 στη Βουδαπέστη (παρουσία των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας), σύμφωνα με το οποίο υποσχόταν να σεβαστεί τα σύνορα της Ουκρανίας, με αντάλλαγμα να ανακτήσει η ίδια όλα τα πυρηνικά όπλα16...

Παράλληλα, αν η χώρα είχε πράγματι υποστεί ένα « φασιστικό-πραξικόπημα-ελεγχόμενο-από-τη-Δύση », η ουκρανική κοινωνία θα είχε εκλέξει μια ναζιστική δύναμη στις εκλογές του 2014, με τη στήριξη των « φιλο-ΕΕ » κομμάτων. Όμως, η « θέση » αυτή προσκρούει στην επανειλημμένη αδυναμία όλων των θεσμικών κομμάτων (ιδιαίτερα της δεξιάς και της άκρας δεξιά) να σχηματίσουν πλειοψηφίες ή και απλώς να εισέλθουν στο κοινοβούλιο, καθώς και στα διαδοχικά σκάνδαλα και κρίσεις που σημάδεψαν την προεδρεία του Ποροσένκο (2014-2019). Το ίδιο μαρτυράει, χωρίς να χρειάζεται και μεγάλη έρευνα, και η εκλογή έκπληξη του ρωσόφωνου εβραίου Βολοντυμύρ Ζελένσκι το 2019, που εκλέχτηκε με κύριες υποσχέσεις να καταπολεμήσει τη διαφθορά και να διαπραγματευτεί με τον Πούτιν μια ειρηνική διευθέτηση των διενέξεων στο Ντονμπάς…

Τα ρεύματα που σχημάτισαν το 2015 την οργάνωση Sotsialny Rukh διαχωρίστηκαν από όλες τις παραπάνω στάσεις -οι οποίες διέθεταν εξαιρετικά ισχυρή ενίσχυση από την κρατική προπαγάνδα. Η προσέγγιση της SR, ανεξάρτητα από κάθε εξουσία -είτε του Κιέβου είτε της Μόσχας-, όσο περιθωριακή και εύθραυστη και να ήταν, είναι πολύτιμη για κάθε κριτικό βλέμμα και διεθνιστική αντίσταση « από τα κάτω ».

Μια νέα αριστερά μέσα στην « επανάσταση της αξιοπρέπειας »

Η αριστερά αυτή, υπό οικοδόμηση, είχε επιλέξει να ενταχθεί το 2014 σε αυτό που η ίδια προτιμάει να ονομάζει “επανάσταση αξιοπρέπειας”, με τις αξίες της για κοινωνική δικαιοσύνη και για το “να φύγουν όλοι”, πράγματα τότε αδύνατα στη Ρωσία. Ασφαλώς η επαναστατική αυτή δυναμική δεν ήταν σε θέση να αμφισβητήσει ένα ολιγαρχικό σύστημα και το κίνημα διαπεράστηκε και από αντιδραστικές ιδεολογίες. Το ρεύμα που είχε σχηματιστεί με το όνομα “Αριστερή Αντιπολίτευση” τις καταπολεμούσε αυτές, προσπαθώντας να στραφεί προς τις εξισωτικές λαϊκές βλέψεις, για προοδευτικές απαντήσεις, κριτικές των νεοφιλελεύθερων πολιτικών του ΔΝΤ και της ΕΕ -ιδιαίτερα εξαρτώμενων από το ουκρανικό χρέος, που επιδεινώθηκε από την παγκόσμια και ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική κρίση του 2008/2009- και αντιφασιστικές.

Συσπειρώνοντας στο εσωτερικό της αγωνιστές που προέρχονταν από διάφορες περιοχές της Ουκρανίας και που ανήκαν σε διαφορετικές πολιτικές κουλτούρες (ιδιαίτερα αναρχικές, τροτσκιστικές και μετασταλινικές), καταλάβαινε επίσης τους λόγους που προκάλεσαν λαϊκή καχυποψία μέσα στο αντι-Μαϊντάν στα νοτιοανατολικά της Ουκρανίας απέναντι στη νέα εξουσία του Κιέβου. Η πολιτική του Πούτιν το 2014 -και μετά το 2022- ενίσχυσε αναμφίβολα τα “αντιρωσικά” αισθήματα, αλλά και την υποστήριξη μια ποικιλόμορφης Ουκρανίας17. Αυτό ισχύει και για την αριστερά, τόσο για τα αναρχικά ρεύματα που αναγνωρίζονταν στον αγώνα του αναρχικού ηγέτη Μακνό, όσο και για την πλευρά των αντισταλινικών μαρξιστών που αναφέρονταν στον Ρομάν Ροσντόλσκι, τον ιδρυτή του Κομμουνιστικού Κόμματος στη δυτική Ουκρανία που προσέγγισε την τροτσκιστική Αριστερή Αντιπολίτευση στον Στάλιν18. Ο Πούτιν κατάγγειλε (στο λόγο του του Φλεβάρη 2022) την ανεξάρτητη Ουκρανία ως “κατασκεύασμα” του Λένιν. Η κεντρικότητα του διακυβεύματος για την αυτοδιάθεση των λαών στο σύνταγμα μιας ελεύθερης και ισότιμης σοσιαλιστικής ένωσης είχε αναγνωριστεί από τον Λένιν, ιδιαίτερα σε σχέση με την ανεξάρτητη λαϊκή Ουκρανία -στην αρχή ενάντια στους μπολσεβίκους19. Ωστόσο, αυτή προφανώς βρίσκεται σε ένταση με πολλές άλλες διαστάσεις του σοσιαλιστικού επαναστατικού σχεδίου: πώς να συνδυαστούν τα δικαιώματα επικυριαρχίας των λαών με έναν αναδιανεμητικό σχεδιασμό από τις πλουσιότερες προς τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές; Ποιά μορφή δημοκρατίας να εφευρεθεί, που να μπορεί να συνδυάζει ατομικά και συλλογικά, κοινωνικά και εθνικά, δικαιώματα20;

Αλλά όλο αυτό το παρελθόν και οι πηγές του έχουν κατά πολύ παραμεληθεί τώρα καθώς χρειάζονται ειρήνη και δημοκρατία για να επικαιροποιηθούν και να συλλογικοποιηθούν. Στο μετα-Μαϊντάν πλαίσιο, αναρχικοί και γενικότερα αντιφασίστες βρέθηκαν και στις δύο πλευρές της σύγκρουσης, μέσα στις οποίες -επίσης στις δύο πλευρές- επιχειρούσαν και ακροδεξιά ρεύματα, είτε “φιλορώσικα” είτε, αντίστροφα, “αντιρώσικα”. Στην κατάσταση αυτή, βασιλεύει (όπως συμβαίνει και γενικότερα σε όλο τον κόσμο) η μεγαλύτερη δυνατή αδιαφάνεια στις πολιτικές ετικέτες και στις έννοιες που έχουν κληροδοτηθεί από τον περασμένο αιώνα21. Εάν ένα τμήμα της αριστεράς υποστηρίζει τον Πούτιν, επειδή θα ήταν “ο εχθρός του κύριου εχθρού μου” (του ΝΑΤΟ που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ), ωστόσο η “αντιδυτική” πορεία του Πούτιν συνδυάζεται και με την αμφισβήτηση όλων των επαναστατικών διαστάσεων της ΕΣΣΔ που βγήκε από τον Οκτώβρη του 1917, με τη στήριξη της λογικής μεγάλης δύναμης του Στάλιν, με την περιφρόνηση κάθε προστατευμένης και εξισωτικής κοινωνικής θέσης για τους εργαζόμενους, τις γυναίκες, τους ΛΟΑΤΚΙ+. Και όπως το διατυμπάνισε ο ίδιος στο λόγο του πριν από την εισβολή του Φλεβάρη 202222, η ανεξάρτητη Ουκρανία ήταν για αυτόν ένα τεχνητό και παρανοϊκό δημιούργημα του Λένιν και της θέλησης να δημιουργήσει μια ΕΣΣΔ το 1922 πάνω στη βάση κυρίαρχων κρατών. Τα παγκόσμια ρεύματα της άκρας δεξιάς συγκλίνουν σε αυτή τη φυλετική αντίληψη του έθνους και στην απόρριψη της “παρακμασμένης” Δύσης -πράγμα που θα μπορούσε να κάνει ένα τμήμα της αριστεράς να αναρωτηθεί για το πώς μπορεί να βρεθεί σε αυτό στήριξη κατά του δυτικού ιμπεριαλισμού.

Η αριστερά του Μαϊντάν που θα υιοθετούσε η Sotsialny Rukh βρέθηκε έτσι αναγκαστικά ενάντια στο ρεύμα, στα διάφορα αυτά μέτωπα -εξού και ήταν περιθωριοποιημένη. Ήταν θεμελιακά η έκφραση μιας νέας γενιάς αγωνιστών (με μέσον όρο ηλικίας γύρω στα 30) που ήθελε να ιδιοποιηθεί με κριτικό τρόπο την επαναστατική κληρονομιά του 20ου αιώνα ενσωματώνοντας τις συμβολές των χειραφετητικών κινημάτων (και τις λογικές της διασταύρωσης “διατομεακών” καταπιέσεων, τάξης, φύλου, φυλής, σεξουαλικότητας, …) και της προστασίας του περιβάλλοντος. Οι απαιτήσεις της για κοινωνικό ρίζωμα, σε μια “μη καθαρή” κοινωνία και κινήματα, και οι διανοητικές της αναφορές την τοποθετούν έτσι στον αντίποδα των ακαδημαϊκών και δογματικών προσεγγίσεων -χωρίς προφανώς να διαθέτει έτοιμες απαντήσεις στα ανοιχτά ζητήματα με τις πολλαπλές αντιθέσεις.

Οι αντικαπιταλιστικές της πεποιθήσεις, η συγκεκριμένη και κριτική της ανάλυση της ουκρανικής κοινωνίας και η κριτική της μαρξιστική γνώση του σοβιετικού παρελθόντος την προστάτεψε από “καμπιστικές” στάσεις: είχε ήδη αμφισβητήσει, ως αντιπαραγωγικές (από την άποψη της πάλης κατά των αποσχιστικών δυνάμεων), τις “αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις” της εξουσίας του Κιέβου ενάντια στους πληθυσμούς του Ντονμπάς, αλλά ταυτόχρονα κατάγγελνε και το ρόλο της Μόσχας και του ουκρανικού γραφειοκρατικού στρατιωτικού μηχανισμού σε κρίση που βρισκόταν πίσω από το ψευτοδημοψήφισμα της Κριμαίας ενάντια σε μια “φασιστική Ουκρανία” και, κατόπιν, την αυτοανακήρυξη των ψευτο- “λαϊκών δημοκρατιών” του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ (RPD και RPL). Προσπάθησε να επικεντρωθεί στις λαϊκές επιθυμίες που ήταν κοινές στο σύνολο της Ουκρανίας και έλπιζε σε μια εκεχειρία, κάτω από το ΟΑΣΕ ή τον ΟΗΕ, σε διάλυση όλων των παραστρατιωτικών δυνάμεων και σε απόρριψη κάθε ρωσικής ανάμειξης ως προϋπόθεση για την επικαιροποίηση, σε δημοκρατικές βάσεις, του ουκρανικού συντάγματος και του ελέγχου των επιλογών και των διαιρέσεων -ενάντια σε κάθε λογική σφαιρών επιρροής ανάμεσα στη Μόσχα και στην Ουάσιγκτον σε βάρος της ίδιας της ουκρανικής κοινωνίας23.

Συνάντησα για πρώτη φορά τη νέα αυτή αριστερά στο Κίεβο, το 2013 και 2014, συμμετέχοντας στις συζητήσεις που οργάνωνε με θέμα: “Αριστερά και Μαϊντάν”. Της οφείλω αρκετά για τα δικά μου άρθρα σε σχέση με τα γεγονότα εκείνα24 σε σχέση με τη “ματιά” της, ενάντια στο ρεύμα σε πολλά μέτωπα, στην καρδιά μιας “επανάστασης αξιοπρέπειας” -μιας ανολοκλήρωτης και μη καθαρής επανάστασης που διεξάγεται εν μέσω υβριδικού πολέμου ο οποίος μετατρέπεται σε κανονικό πόλεμο το 2022.

Οι τρεις πολεμικές ρώσικες κούκλες του Πούτιν

Η θέση της SR σε αυτόν τον πόλεμο είναι απολύτως συνεκτική, από τη μια, με την αναλυτική και αγωνιστική της προσέγγιση στην περίοδο 2013-2022 αλλά και, από την άλλη, με τη στράτευσή της υπέρ μια επικυρίαρχης Ουκρανίας ως συνιστώσας της σοσιαλιστικής πάλης.

Είναι η ίδια η επίθεση του Πούτιν που μετακίνησε πολλά ερωτήματα και δισταγμούς προς την κατεύθυνση της οικοδόμησης μιας πολυποίκιλης Ουκρανίας, η οποία θα πρέπει να εξασφαλίσει και να ξεπεράσει δημοκρατικά (με πλουραλιστικό τρόπο) τις ίδιες τις δικές της εγχώριες διενέξεις και τις αντιφατικές αναγνώσεις των σκοτεινών σελίδων του παρελθόντος25.

Ο ίδιος ο Πούτιν έδωσε, στο λόγο του της 22 Φεβρουαρίου26, τα ερμηνευτικά κλειδιά για την πολεμική επίθεση, της οποίας οι αβεβαιότητες στην εφαρμογή είχαν ήδη αρχίσει να διευκρινίζονται από το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Μπορούμε να τις συμπυκνώσουμε ως τρεις ρωσικές κούκλες, η μια μέσα στην άλλη.

Η πρώτη σχετίζεται αποκλειστικά με την “μεγαλορώσικη ιδέα” του 19ου αιώνα για “έναν ενιαίο ρώσικο λαό” με τρεις διαστάσεις (Ρωσία, Λευκορωσία και Ουκρανία). Σε αυτήν ο Πούτιν αντιπαραβάλλει τις επιλογές του Λένιν που ήθελε να θεμελιώσει την ΕΣΣΔ στη βάση μιας αμφισβήτησης της ρωσικής Αυτοκρατορίας (και των καταπιεστικών της σχέσεων) και, άρα, σε μια ένωση με ελεύθερη βούληση που συνυπογράφουν ισότιμα οι Δημοκρατίες (Ρωσίας, Λευκορωσίας και Ουκρανίας) οι οποίες αναγνωρίζονται ως κυρίαρχες.

Όπως η πρώτη, έτσι και η δεύτερη ρώσικη κούκλα, δεν έχει καμία σχέση με το ΝΑΤΟ και τροφοδοτείται από ακροδεξιές ιδεολογίες για τον “ρώσικο κόσμο” της Ευρασίας (ενάντια στη φεμινιστική, ΛΟΑΤΚΙ+ και άθεη παρακμή του υπόλοιπου κόσμου). Ο Πούτιν προσαρμόζει διάφορες ιδεολογίες μαζί στα μέτρα του. Τις υποστηρίζει πραγματιστικά πάνω σε δύο οικοδομήματα που σέβονται τις νέες κυριαρχίες των μετασοβιετικών μη ρώσικων (αυταρχικών και αντικοινωνικών) Δημοκρατιών: την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, που θέλει να αντικρούσει τα σχέδια “ανατολικών συνεργασιών” της ΕΕ και την Οργάνωση του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ), ένα μίνι ΝΑΤΟ, που έχει δείξει την αποτελεσματικότητά του απέναντι στις κοινωνικές εξεγέρσεις που αποσταθεροποίησαν την αυταρχική εξουσία του Καζακστάν πέρυσι27.

Έχοντας έτσι εξασφαλίσει το « δικό του χώρο » κυριαρχίας, ο Πούτιν έλπιζε να επεκτείνει και τις διαστάσεις της τρίτης κούκλας του : τη θέση του στο χώρο των μεγάλων δυνάμεων και απέναντι στο ΝΑΤΟ, για να διαπραγματευτεί, από θέση ισχύος, τη μοιρασιά των « σφαιρών επιρροής ». Η τολμηρότητα της ρωσικής επίθεσης (σε υπεράσπιση των αυτοκρατορικών και ιμπεριαλιστικών συμφερόντων των σχεδίων αυτών) υποβοηθήθηκε από την κατάσταση « εγγεφαλικού θανάτου » του ΝΑΤΟ μετά την αξιοθρήνητη απόσυρση από το Αφγανιστάν και με δεδομένες τις κραυγαλέες διαφωνίες ανάμεσα σε ΕΕ, Γαλλία και Γερμανία, για τα ενεργειακά διακυβεύματα και για τις σχέσεις με τη Ρωσία : δεν πρόκειται λοιπόν για απειλή του ΝΑΤΟ, αλλά για το αντίστροφο : ήταν η κρίση του που θεμελίωσε το επιθετικό σενάριο του Πούτιν στις αρχές του 2022 -μέσα από την εκτίμησή του για την κατάσταση στην Ουκρανία. Έλπιζε να βγει με μια εγχώρια δημοφιλία ανάλογη με αυτήν που αποκόμμισε με την προσάρτηση της Κριμαίας.

Οι προσπάθειες του Ζελένσκι να διαπραγματευτεί με τον Πούτιν τη μοίρα του Ντονμπάς προσέκρουσαν κατά μέτωπο στην περιφρόνηση του ρώσου αυτοκράτορα. Αλλά προσέκρουσαν επίσης και σε απειλές της άκρας δεξιάς σε βάρος του. Στρεφόμενος τότε προς τον Μπάιντεν, αυτό που αποκόμισε ήταν μια σαφή άρνηση να υπερασπιστεί την Ουκρανία έναντι των απειλών για ρωσική επέμβααση. Συνολικά, η δημοφιλία του ουκρανού προέδρου είχε καταποντιστεί στα τέλη του 2021. Αυτό έδωσε στον Πούτιν την πεποίθηση ενός σεναρίου πτώσης / φυγής του Ζελένσκι που θα μπορούσε να αντικατασταθεί από έναν ουκρανό Πεταίν στο πλαίσιο μιας ανάπτυξης δυνάμεων σε όλη την Ουκρανία, ιδιαίτερα προς την πρωτεύουσα, με τον ίδιο τύπο αφηγημάτων όπως και με το δημοψήφισμα της Κριμαίας : « κατά της ναζιστικής Ουκρανίας, επιστροφή στη ρωσική φωλιά ».

Η Sotsialny Rukh απέναντι στον πόλεμο

Τα μέλη της SR υιοθέτησαν εξαρχής, όπως και η μεγάλη μάζα του ουκρανικού πληθυσμού και με τον επικεφαλής του, πρόεδρο Ζελένσκι, την επιλογή της αντίστασης στην εισβολή και την άρνηση να εξαφανιστούν κάτω από τη σκέπη της ρωσικής κούκλας. Το προφίλ τους αυτό δεν εξαφάνισε σε καμία στιγμή το αντικαπιταλιστικό αναρχο-κομμουνιστικό τους προφίλ και, άρα, ούτε την κριτική τους ανεξαρτησία απέναντι στην κυβέρνηση Ζελένσκι. Αυτός εκτιμάται ως ο “λιγότερο κακός” δυνατόν στην ουκρανική πολιτική σκηνή όπως αυτή είναι και διαθέτοντας μια έντονη λαϊκή νομιμοποίηση ως εκφραστής της υπεράσπισης της ουκρανικής κυριαρχίας -πράγμα που συνεπάγεται, στο πλαίσιο του πολέμου, ότι οι αριστερές κριτικές που διατυπώνονται να είναι (επίσης) λαϊκές, συγκεκριμένες και να μην αντιβαίνουν τη στράτευση κατά του πολέμου αυτού.

Η βία της ρωσικής εισβολής επέβαλε ακόμα και στους πιο πατσιφιστές το προφανές του δικαιώματος στην άμυνα, στην άρνηση να τεθούν στο ίδιο επίπεδο τα όπλα του εισβολέα και τα όπλα που χρειάζεται ο λαός που αποφασίζει να αντισταθεί και να υποστηρίξει την αξιοπρέπειά του, τα δικαιώματά του, τη ζωή του. Οι σχέσεις, από πολλά χρόνια, με το Ρωσικό Σοσιαλιστικό Κίνημα, επέτρεψαν να υιοθετηθεί μια κοινή στάση, στις 7 Απριλίου 202228, που αντέκρουε τα επιχειρήματα της δυτικής αριστεράς:

“Θέλουμε να θίξουμε ένα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο αίτημα, αυτό της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία. Κατανοούμε τις επιπτώσεις της στρατιωτικοποίησης για το προοδευτικό αριστερό κίνημα παγκοσμίως και για την αντίσταση της Αριστεράς στην επέκταση του ΝΑΤΟ ή στην επέμβαση της Δύσης. Ωστόσο, πρέπει να λάβουμε υπόψη τα ευρύτερα πλαίσια για να δώσουμε μια πληρέστερη εικόνα.

Πρώτα απ’ όλα, οι χώρες του ΝΑΤΟ προμήθευσαν όπλα στη Ρωσία παρά το εμπάργκο του 2014 (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Αυστρία, Βουλγαρία, Τσεχία, Κροατία, Σλοβακία και Ισπανία). Έτσι, η συζήτηση για το αν τα όπλα που στέλνονται στην περιοχή καταλήγουν στα σωστά ή στα λάθος χέρια ακούγεται λίγο καθυστερημένη. Βρίσκονται ήδη σε κακά χέρια, και οι χώρες της ΕΕ απλώς θα διόρθωναν τα προηγούμενα λάθη τους παρέχοντας όπλα στην Ουκρανία. Επιπλέον, οι εναλλακτικές εγγυήσεις ασφάλειας που έχει προτείνει η ουκρανική κυβέρνηση απαιτούν τη συμμετοχή πολλών χωρών και πιθανώς μπορούν να επιτευχθούν μόνο και με τη δική τους συμμετοχή.

Δεύτερον, όπως έχουν τονίσει πολυάριθμα άρθρα, το σύνταγμα Αζόφ είναι ένα πρόβλημα. Ωστόσο, σε αντίθεση με το 2014, η ακροδεξιά δεν παίζει εξέχοντα ρόλο στον σημερινό πόλεμο, ο οποίος έχει μετασχηματιστεί σε λαϊκό πόλεμο -και οι σύντροφοί μας στην αντιεξουσιαστική Αριστερά της Ουκρανίας, της Ρωσίας και της Λευκορωσίας μάχονται μαζί ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Όπως έχει γίνει σαφές τις τελευταίες μέρες, η Ρωσία προσπαθεί να αντισταθμίσει την αποτυχία της στο έδαφος με αεροπορικές επιθέσεις. Η αεράμυνα δεν θα δώσει στο Αζόφ επιπλέον ισχύ, αλλά θα βοηθήσει την Ουκρανία να διατηρήσει τον έλεγχο του εδάφους της και να μειώσει τους θανάτους αμάχων, ακόμη και αν οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν.”

Όλα τα αιτήματα βοήθειας (στρατιωτικής, υλικής, χρηματικής) που εξέφρασε η SR συνοδεύονταν από την άρνηση κάθε νεοφιλελεύθερης και αντικοινωνικής προϋπόθεσης -είναι μια θέση που βρίσκεται και στην πλατφόρμα του δικτύου αλληλεγγύης ENSU. Το μαρτυρούν αυτό τα συνθήματα και η συγκεκριμένη διεξαγωγή από τις δύο καμπάνιες της RS (που στηρίχτηκαν και από το ENSU), που δείχνουν την πραγματικότητα του μετώπου αυτού κοινωνικής αντίστασης μέσα από την πάλη κατά της ρωσικής επίθεσης : από τη μια, η καταγγελία των αιτιών και του περιεχομένου του ουκρανικού χρέους (που αφήνει ανέγγικτους τους ολιγάρχες και βαραίνει στους κοινωνικούς προϋπολογισμούς της χώρας) και η απαίτηση για διαγραφή του, ιδιαίτερα απέναντι στις τεράστιες καταστροφές που έχει φέρει ο πόλεμος. Αλλά και η καμπάνια που διοργανώθηκε πιο συγκεκριμέννα σε συνδικαλιστικό επίπεδο και με απεύθυνση την κυβέρνηση Ζελένσκι ενάντια στους νόμους που επιτίθενται στις κοινωνικές προστασίες που έχουν κληροδοτηθεί από τη σοβιετική περίοδο. Αυτό που από πίσω συνεχώς τίθεται είναι το ερώτημα του ποιά Ουκρανία να οικοδομηθεί (ή να ανοικοδομηθεί) απέναντι στις πολεμικές καταστροφές. Είναι το θέμα της συνδιάσκεψης που οργανώνεται κατά το τριήμερο 21-23 Οκτωβρίου29 : « Με τί πρέπει να μοιάζει η νέα Ουκρανία ; Υπάρχει πιθανότητα να οικοδομηθεί μια κοινωνία με βάση την αλληλεγγύη, τη δικαιοσύνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη ; Τί να γίνει με τα ερείπια του συστήματος παγκόσμιας ασφάλειας ; Ποιός ο ρόλος των παγκόσμιων προοδευτικών κινημάτων σε αυτή την αποκατάσταση ; ».

Τα ίδια αυτά ερωτήματα -που εγκαλούν τη διεθνή αριστερά, χωρίς να έχουν απλές απαντήσεις- βρίσκονταν και στο κέντρο της απόφασης που υιοθετήθηκε30 κατά τη συνδιάσκεψη της 17 Σεπτεμβρίου στο Κίεβο, η οποία ξεκινάει έτσι :

« Ο λαός της Ουκρανίας αντιμετωπίζει δύσκολες προκλήσεις, αλλά έχει αποδείξει την ικανότητά του να αγωνίζεται για το δικαίωμα να αποφασίζει ο ίδιος για τη μοίρα του και την αποφασιστικότητά του να υπερασπιστεί τη χώρα και να τερματίσει τον πόλεμο που ξεκίνησε η Ρωσία το συντομότερο δυνατό. Οι αρχές και οι εκπρόσωποι της φονταμενταλιστικής ιδεολογίας της αγοράς, μαζί με τις μεγάλες επιχειρήσεις, προωθούν ένα μοντέλο οικονομίας που επικεντρώνεται στην ευημερία της μειοψηφίας εις βάρος της ευημερίας της μεγάλης πλειοψηφίας. Στο μοντέλο αυτό, οι εργαζόμενοι υποτάσσονται πλήρως στη θέληση του εργοδότη και οι κοινωνικές και ρυθμιστικές λειτουργίες του κράτους καταργούνται για χάρη των "επιχειρηματικών αναγκών", του "ανταγωνισμού" και της "ελεύθερης αγοράς". »

Από τα τρία κείμενα που υποβλήθησαν στην ψηφοφορία, αυτό που υιοθετήθηκε είναι αυτό που αναπτύσσει περισσότερο την ταυτότητα της SR. Αλλά ο χρόνος για συζήτηση ήταν πολύ λίγος. Η λειτουργία αυτής της συνδιάσκεψης – απλό βήμα, ήταν να προσφέρει θέσεις και βασικές πίστες για να συνεχίσει το έργο της συλλογικής διαμόρφωσης και επεξεργασίας κατά την ερχόμενη περίοδο. Οι “προτεραιότητες” που χαράζει το κείμενο, για σκέψη και για δράση, της Sotsialnyi Rukh στη στρατευμένη πάλη είναι:

 

« 1. Η πλήρης νίκη και ασφάλεια για την Ουκρανία.

Ο ρωσικός στρατός πρέπει να ηττηθεί στην Ουκρανία - αυτό αποτελεί προϋπόθεση για τη δημοκρατική και κοινωνική ανάπτυξη τόσο της χώρας μας όσο και ολόκληρου του κόσμου.

Η διατήρηση της ανεξαρτησίας και της δημοκρατίας θα απαιτήσει πρωτίστως την ανάπτυξη των δικών μας αμυντικών δυνατοτήτων. Σε αυτή τη βάση, θα πρέπει να οικοδομηθεί ένα νέο διεθνές σύστημα ασφαλείας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση κάθε εκδήλωσης ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας στον κόσμο. [...]

2. Κοινωνικά προσανατολισμένη ανασυγκρότηση της Ουκρανίας.

Οι νεοφιλελεύθερες δυνάμεις προσπαθούν να επιβάλουν το όραμά τους για τη μεταπολεμική Ουκρανία - μια Ουκρανία που θα ανήκει στις μεγάλες επιχειρήσεις και όχι στο λαό της, χωρίς κοινωνική προστασία και εγγυήσεις. Πιστεύουμε, σε αντίθεση με αυτό, ότι είναι απαραίτητο να υποστηρίξουμε την ανοικοδόμηση που θα δίνει έμφαση στην ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου για την πλειοψηφία του πληθυσμού, στην ανάπτυξη των κοινωνικών υποδομών και των οικονομικών εγγυήσεων. Η ανασυγκρότηση πρέπει να είναι οικολογική, κοινωνική, αποκεντρωμένη και δημοκρατική, χωρίς αποκλεισμούς και φεμινιστική. [...]

3. Κοινωνικός εκδημοκρατισμός.

Εκδημοκρατισμός σε όλα τα επίπεδα της ζωής, εξάλειψη της επιρροής του κεφαλαίου και των μεγάλων επιχειρήσεων από την πολιτική, ενίσχυση της εκπροσώπησης και της σημασίας των συνδικάτων, των εθνικών μειονοτήτων και των κοινοτήτων στην κυβέρνηση, πλήρης συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων. […]

4. Ταυτότητα και ένταξη.

Η νέα ουκρανική ταυτότητα που γεννιέται μπροστά στα μάτια μας είναι πολυεθνική και πολυπολιτισμική, καθώς η πλειοψηφία των Ουκρανών που υπερασπίζονται τώρα τη χώρα μας είναι τουλάχιστον δίγλωσσοι. Η πολυγλωσσία και η ποικιλομορφία του ουκρανικού εθνικού πολιτισμού θα πρέπει να διατηρηθούν και να αναπτυχθούν, εστιάζοντας στην ανάπτυξη της ουκρανικής γλώσσας ως καθολικού μέσου ανταλλαγής και παραγωγής γνώσεων σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, του πολιτισμού, της επιστήμης και της τεχνολογίας. Το σύνολο της πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας δεν θα πρέπει να είναι διαθέσιμο μόνο στην ουκρανική γλώσσα, αλλά τα ουκρανικά θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιούνται για την παραγωγή προηγμένων έργων λογοτεχνίας και τέχνης, επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων παγκόσμιου επιπέδου.

Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η ανάπτυξη του ουκρανικού πολιτισμού και της ουκρανικής γλώσσας σε όλη τους την ποικιλομορφία, η κοινωνικά προσανατολισμένη ουκρανοποίηση με βάση την αξιοπρεπή και ικανή δημόσια χρηματοδότηση της εκπαίδευσης, των εκδόσεων, της εκλαΐκευσης της επιστήμης, των φεστιβάλ, των πολιτιστικών έργων, του κινηματογράφου κ.λπ. [...]

5. Διεθνής αλληλεγγύη ενάντια στον ιμπεριαλισμό και την κλιματική καταστροφή.

Αν και η Ουκρανία είναι η μεγαλύτερη χώρα της ευρωπαϊκής ηπείρου, έχει βρεθεί στην περιφέρεια της ευρωπαϊκής πολιτικής, χωρίς επιρροή στη λήψη αποφάσεων, έχει υποβαθμιστεί σε μια αγορά για τα ευρωπαϊκά κράτη.

Οι αυξανόμενες αντιθέσεις μεταξύ των κέντρων συσσώρευσης κεφαλαίου στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα δεν θα σταματήσουν ακόμη και μετά την πλήρη καταστροφή της ρωσικής ιμπεριαλιστικής δύναμης. [...]

Η κλιματική καταστροφή που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας απαιτεί επείγουσα δράση. Η ανθρωπότητα πρέπει να κινητοποιήσει πόρους για την άμεση και πλήρη απόρριψη των καυσίμων υδρογονανθράκων. [...]

6. Για ένα κόσμο ελεύθερο για τη δημιουργικότητα και τη γνώση.

Η πρόσβαση στη γνώση πρέπει να είναι ελεύθερη και δωρεάν για όλους. Σε όλους πρέπει να δημιουργούνται οι ευνοϊκότερες συνθήκες για τη μάθηση και την υλοποίηση των δικών τους δημιουργικών και ερευνητικών ενδιαφερόντων. [...]

Ας προστατεύσουμε τη νίκη του λαού της Ουκρανίας από την ιδιωτικοποίησή της από τους ολιγάρχες!»

Στόχος της συνδιάσκεψης ήταν επίσης να αντιμετωπιστούν τα οργανωτικά καθήκοντα που συνδέονται με το πρόγραμμα αυτό.

Η εισωγική έκθεση του προέδρου της SR, του ειδικού εργατολόγου, Vitalyi Dudin, υπογράμμιζε ότι μέσα σε έξι μήνες η SR διπλασίασε τις δυνάμεις της31, πράγμα που δεν την βγάζει από το περιθώριο, όμως της θέτει νέα καθήκοντα : έπρεπε να αναζητήσει τα μέσα λειτουργίας που ταιριάζουν σε αυτό τον μεγαλύτερο αριθμό μελών με τους πολλαπλούς τομείς παρέμβασής τους -συνδικαλιστικές, φεμινιστικές, νεολαιίστικες, οργανώσεις, κοινωνικοπολιτική έρευνα, επιθεώρηση Commons, κοινωνικά και διεθνή δίκτυα… Και ταυτόχρονα θα πρέπει να αντιμετωπίσει και τις ευθύνες που αντιστοιχούν στη μεγαλύτερη επιρροή της.

Πράγματι, η SR έχει αναδυθεί ως η αριστερά που αντιτάσσεται ταυτόχρονα και στον επιθετικό ρωσικό πόλεμο στην Ουκρανία και στις νεοφιλελεύθερες32 και αντιδημοκρατικές πολιτικές (νόμος για την « αποκομμουνιστικοποίηση »)33 της κυβέρνησης Ζελένσκι. Αυτό σημαίνει πως το ερώτημα μιας πολιτικής « εκπροσώπησης » των εργαζομένων τίθεται με οξύτητα στην ουκρανική πολιτική σκηνή -όπως συμβαίνει συχνά και αλλού. Ως απάντηση στο διακύβευμα αυτό, το έργο της οικοδόμησης ενός « κόμματος » ανέκυψε με δύο τρόπους. Από τη μια, ένας τέτοιος στόχος περιλαμβάνεται στην πολιτική απόφαση που υιοθέτησε η συνδιάσκεψη και που εξειδικεύεται στην εισαγωγή :

« Για την εφαρμογή ενός εναλλακτικού οράματος για την Ουκρανία - μια δημοκρατική, κοινωνική και σοσιαλιστική Ουκρανία - χρειάζεται ένα κόμμα. Ένα τέτοιο κόμμα θα υπερασπιστεί και θα ενώσει την εργατική τάξη και γενικά τους μη προνομιούχους, οι οποίοι σήμερα δεν έχουν πολιτική εκπροσώπηση και καταπιέζονται συνεχώς. Ένα τέτοιο κόμμα θα πρέπει να προστατεύει τη συντριπτική πλειοψηφία του εργαζόμενου πληθυσμού από τις επιταγές της εργοδοσίας.

Απώτερος στόχος μιας τέτοιας πολιτικής δύναμης θα πρέπει να είναι η ανθρώπινη χειραφέτηση και ο ριζικός εκδημοκρατισμός της οικονομικής, πολιτικής, εθνικής και κοινωνικής ζωής. »

Επιπλέον, το ερώτημα των σχέσεων ανάμεσα στη σημερινή συνδικαλιστική δραστηριότητα (ή και τα κοινωνικά κινήματα) και το κόμμα προσεγγίστηκε με συγκεκριμένο τρόπο, μετά από την εισαγωγική έκθεση του απολογισμού. Πράγματι, σε αυτό το σημείο είναι που ο πρόεδρος της SR προσκάλεσε στο βήμα της συνδιάσκεψης τον Vasili Andreev, πρόεδρο του συνδικάτου οικοδόμων, για να παρουσιάσει την εμπειρία του : και αυτός πράγματι άρχισε διευκρινίζοντας τις βάσεις που απαιτούνται νομικά για την αναγνώριση ενός πολιτικού κόμματος που ο ίδιος θεωρεί ως την επέκταση του συνδικάτου του. Η οργάνωση SR έθεσε ως στόχο, στο θέμα αυτό, από τη μια να αποτιμηθεί πιο λεπτομερειακά, μέσα από το διάλογο με τον Vasilii Andreev, η προγραμματική εγγύτητα των δύο οργανώσεων αλλά και, στο πιο πρακτικό επίπεδο, να δοκιμαστούν στους διάφορους κλάδους και περιοχές οι δυνατότητες κοινής λειτουργίας.

Για την παρακολούθηση αυτών των διάφορων έργων, η συνδιάσκεψη εξέλεξε ένα νέο συλλογικό « Συμβούλιο » (ή Rada) από επτά μέλη -εκ των οποίων οι τρεις συνδέονται με συνδικαλιστική δουλειά (μεταξύ τους και ο πρόεδρος Βιτάλι Ντούντιν, κατά πολύ παμψηφεί), τρεις γυναίκες που εμπλέκονται ιδιαίτερα με τα φεμινιστικά δίκτυα και ένα από τα μέλη των δικτύων νέων « Άμεση Δράση » στους φοιτητικούς χώρους. Σε όλους τους τομείς, η συνδιάσκεψη αποτελεί ένα στάδιο για να συνεχίσουν μαζί τους διάφορους τύπους δραστηριοτήτων με « σχέσεις εμπιστοσύνης » -όπως υπογράμμισε ο Βιτάλι Ντούντιν. Αυτές που υπήρχαν και πριν τον πόλεμο, κυρίως για υπεράσπιση δικαιωμάτων (καθώς και λαϊκής επιμόρφωσης), αλλά και τις διάφορες μορφές πλατιάς αυτοοργάνωσης με στόχο να απαντηθούν αλληλέγγυα οι καταστροφές και οι ζημιές του πολέμου -οι καταστροφές θέσεων εργασίας και, άρα, και απώλειας εισοδημάτων, συχνά και στέγης, αλλά και ανεπάρκεια των συλλογικών υπηρεσιών και πολλαπλή βία, ιδιαίτερα κατά των γυναικών34.

Η ίδια η έκθεση του Βιτάλι Ντούντιν υπογραμμίζει τα δύο καθήκοντα που η SR προσπαθεί να καλύψει : την « μετάφραση » των σοσιαλιστικών πεποιθήσεων που εκφράζονται στην απόφαση σε κατανοητές και συγκεκριμένες διατυπώσεις, που να κινητοποιούν και να έχουν δυναμική ρήξης με την υπαρκτή τάξη πραγμάτων (μια « μεταβατική » λογική θα λέγαμε;). Και τη σταθεροποίηση της αναγκαίας εμπιστοσύνης στη λειτουργία ενός « συλλογικού διανοούμενου » που εμφορεί ένα τέτοιο είδος σχεδίου. Καθήκοντα που εγκαλούν όλες τις αριστερές οργανώσεις παγκοσμίως. Δύσκολα καθήκοντα όταν υπάρχει διεύρυνση : η SR είναι μια οργάνωση που, αν και είναι ακόμα μικρού μεγέθους, είναι ταυτόχρονα και πολυποίκιλη (ευτυχώς!) από την άποψη των πολιτικών κουλτούρων των μελών της -με κυριαρχία οικολο-αναρχο-κομμουνιστική, φεμινιστική, ΛΟΑΤΚΙ, αντιφασιστική. Είναι ένας πλούτος αυτός.

Αλλά τί σημαίνει αυτό που διατυπώνουν τα κείμενα της SR, δηλαδή ότι είναι υπέρ ενός « δημοκρατικού σοσιαλισμού » ; Το ερώτημα αυτό τέθηκε από έναν σύντροφο στη συνδιάσκεψη. Και, ψάχνοντάς το περισσότερο, φάνηκε πως το μεγαλύτερο ερώτημα το θέτει το περιεχόμενο της έννοιας « δημοκρατικός ». Η κριτική του σταλινικού παρελθόντος δεν έχει λύσει καθόλου τα ερωτήματα που τίθενται στην πράξη όχι μόνο στην ουκρανική αριστερά αλλά και σε όλα τα αντικαπιταλιστικά ρεύματα : πώς να οργανωθεί η νέα κοινωνία (ποιές μορφές δημοκρατίας, επομένως και ποιοί θεσμοί πίσω από την κοινωνικοποίηση του σχεδιασμού, της αγοράς, της ιδιοκτησίας;). Επιπλέον, πώς να περάσουμε από τον αγώνα μέσα από και ενάντια στο σημερινό σύστημα στην οικοδόμηση αποφασιστικών εξουσιών και άλλων δικαιωμάτων και οικολογικο-κομμουνιστικών προτεραιοτήτων -και σε ποιά επίπεδα περιοχών να οργανωθούν για να είναι και πειστικά και αποτελεσματικά ; Τί να περιμένει κανείς από την ΕΕ ; Ο ουκρανικός πληθυσμός έχει υποστεί τις επιπτώσεις μιας ριζοσπαστικής « περιφερειοποίησης » της καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων και έχει προσκρούσει στα νεοφιλελεύθερα κριτήρια της ΕΕ στη σχέση του « σύνδεσης » μετά το 2009. Η μεγάλη μάζα του πληθυσμού στοχεύει σε μια θέση και σε δικαιώματα -και ελπίζει και στις προστασίες (όλων των ειδών) που θα είχε ένα κανονικό μέλος. Αυτή είναι μια συζήτηση που το SR δεν έκανε -έστω και αν ξεκίνησε με τα μέλη του, αλλά και που επίσης διαιρεί την ευρωπαϊκή αριστερά. Εντάσσεται και στα παγκόσμια διακυβεύματα που έθεσε ο πόλεμος. Η απόφαση που υιοθέτησε η SR υπογραμμίζει :

“Η Αριστερά στην Ευρώπη και στον κόσμο αποδείχτηκε ανήμπορη και αποπροσανατολισμένη μπροστά στη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία. Αν το διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα δεν συνειδητοποιήσει τα λάθη που έκανε και δεν είναι σε θέση να οικοδομήσει μια νέα πραγματικά διεθνιστική συνεργασία και συντονισμό, απλά δεν έχουμε καμία πιθανότητα να αποτρέψουμε την ανάπτυξη της ενδοϊμπεριαλιστικής αντιπαράθεσης στο μέλλον”.

Η μόνη προοπτική που ανοίγει περιθώρια σε προοδευτικές αντιστάσεις ενάντια σε όλους τους ιμπεριαλισμούς είναι να μπορέσει η ουκρανική λαϊκή αντίσταση (η οποία είναι αυτή που καθιστά αποτελεσματικά τα όπλα που παίρνει) να οδηγήσει στην πτώση του Πούτιν -προκαλώντας ιδιαίτερα στη Ρωσική Ομοσπονδία και στις τέως σοβιετικές δημοκρατίες μια ταύτιση των μη ρώσικων εθνών με την ουκρανική υπόθεση απο-αποικιοκρατικοποίησης, καθώς και μια γενικότερη μαζική άρνηση του να πεθάνεις για έναν βρώμικο πόλεμο.

Στη διεθνή αριστερά εναπόκειται το καθήκον να γνωστοποιηθεί η εγγύτητα των αποικιακών διακυβευμάτων της ουκρανικής και της ρώσικης αριστεράς με τα αντίστοιχα του “Παγκόσμιου Νότου”, όπως το υπογραμμίζει η ινδή φεμινίστρια και κομμουνίστρια Kavita Krishnan35. Η απο-αποικιοκρατικοποίηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι το κλειδί για να καταστεί πιστευτή η ημερήσια διάταξη της διάλυσης του ΝΑΤΟ και της ΕΣΣΑ και η συζήτηση (που ξεκίνησε από τον Taras Bilous36 μέσα στη Sotsialny Rukh) για μια άλλη αρχιτεκτονική παγκόσμιας “ασφάλειας” που να αρνείται κάθε λογική “στρατοπέδων” και μοιρασιάς των “σφαιρών επιρροής.”

18 Οκτωβρίου 2022

 

Μετάφραση ΤΠΤ - “4”

 

1Βλέπε την παρουσίασή τους για το “Ποιοί είμαστε;” στο: https://rev.org.ua/sotsialnyi-rukh-who-we-are/

2Πήγα πρώτον ως ένα από τα άλλα τρία μέλη του ευρωπαϊκού δικτύου αλληλεγγύης με την Ουκρανία (European Network Solidarity with Ukraine ENSU https://ukraine-solidarity.eu/ ) και ιδιαίτερα ως μέλος του γαλλικού NPA. Βλ. και την κοινή έκθεση από τα τέσσερα μέλη του ENSU που πήγαν στο Κίεβο: https://ukraine-solidarity.eu/to-read/rapport-dalfons-catherine-francesco-et-szymon [και στα ελληνικά: ΟΥΚΡΑΝΙΑ: Ενημέρωση από το συνέδριο του Sotsialnyi Rukh]. Αλλά είχα επίσης εξουσιοδοτηθεί από την ηγεσία της 4ης Διεθνούς για να μεταφέρω τη στήριξή της (βλέπε και την παρέμβασή μου: https://ukraine-solidarity.eu/to-read/confrence-nationale-de-sotsialny-rukhmouvement-social).

3Βλέπε τις σχετικές ανταποκρίσεις στον ιστότοπο του ENSU: https://ukraine-solidarity.eu/delegation-news

4Βλέπε και τα σύντομα βιντεάκια που γράφτηκαν από τον αντιπρόσωπο Ολιβιέ Μπεζανσενό, μαζί με εμένα, στο Λβίβ, για το γαλλικό NPA, τα οποία και επέτρεψαν να διοργανωθεί “μια εβδομάδα αλληλεγγύης” και τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όλο το δίκτυο: https://www.youtube.com/playlist?list=PLn18G_o1gaSscgpRqi_tbPNV_7MTBA-w6

5Βλέπε για παράδειγμα και στον ιστότοπο του γαλλικού συνδικάτου Solidaires τις διασωματειακές δραστηριότητες αλληλεγγύης με την Ουκρανία: https://solidaires.org/sinformer-et-agir/actualites-et-mobilisations/internationales/un-convoi-intersyndical-pour-lukraine-point-detape/ καθώς και τις διεθνείς ενέργειες, φέτος το καλοκαίρι, σε σχέση με τα ορυχεία στο Κρίβιχ: https://solidaires.org/sinformer-et-agir/actualites-et-mobilisations/internationales/convoi-syndical-en-ukraine/

6Βλέπε το ουκρανικό φεμινιστικό μανιφέστο “Το δικαίωμα στην αντίσταση”: https://tpt4.org/2022/06/01/φεμινιστικό-μανιφέστο-το-δικαίωμα-στ/.

7Είναι απολύτως αλήθεια ότι η εκλογή του Γιανουκόβιτς, το 2010, απέναντι στη φιλοδυτική υποψήφια Τιμοσένκο, διεξήχθη κανονικά -πράγμα που πιστοποιήθηκε και από όλους τους διεθνείς παρατηρητές, αντίθετα απ’ό,τι είχε συμβεί με τις εκλογές του 2004, όταν ο Βικτόρ Γιανουκόβιτς, ηγέτης του Κόμματος των Περιφερειών, που χαρακτηρίστηκε ως “φιλορώσικο”, είχε για πρώτη φορά παρουσιαστεί ως υποψήφιος. Η “πορτοκαλί επανάσταση” που κινητοποιήθηκε τότε κατά της διαφθοράς και της νοθείας τον είχε εξαναγκάσει σε νέο γύρο εκλογών που είχε χάσει απέναντι στον “φιλοδυτικό” Βίκτορ Γιουσένκο.

8Για την εξέλιξη της ουκρανικής κοινωνίας από το 2013 ώς το 2022 βλέπε το “Ουκρανικά ερωτήματα” της Daria Saburova, (« Questions sur l’Ukraine »), Contretemps 3 Οκτώβρη 2022. Βλέπε επίσης από το συλλογικό βιβλίο “L’invasion de l’Ukraine – Histoires, conflits et résistances populaires” (La Dispute, 2022) το κεφάλαιο του Denys Gorbach για την πολιτική οικονομία της Ουκρανίας στη σημερινή περίοδο. 

9Βλέπε την ανάλυσή μου “Η ουκρανική κοινωνία ανάμεσα στους ολιγάρχες της και στην τρόικά της” (« La société ukrainienne entre ses oligarques et sa Troïka ») που είχα γράψει το 2014 για τη διαδικτυακή επιθεώρηση του επιστημονικού συμβουλίου της Attac, το Les Possibles: https://france.attac.org/nos-publications/les-possibles/numero-2-hiver-2013-2014/dossier-europe/article/la-societe-ukrainienne-entre-ses.

10Για το πλαίσιο του λεγόμενου “πολυ-πολικού κόσμου”, που βρίσκεται στην πηγή της έννοιας αυτής, για την εξέλιξή του και την εξέλιξή των αντίστοιχων “αντιιμπεριαλιστών”, ιδιαίτερα στις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, βλέπε: Gilbert Achcar, https://www.contretemps.eu/anti-imperialisme-revolutions-arabes-libye-syrie-campisme/. Για μια κριτική των “καμπιστικών” προσεγγίσεων στην κρίση του Κοσυφοπεδίου (1999) και στην Ουκρανία το 2014, βλέπε: C. Samary « Quel internationalisme dans le contexte de la crise ukrainienne ? Les yeux grands ouverts contre les ‘campismes’ borgnes » (ESSF  Γενάρης 2016: https://www.europe-solidaire.org/spip.php?article37993 ).

11Βλέπε ιδιαίτερα: https://www.contretemps.eu/samary-revolution-octobre-communisme/ .

12Ο όρος παραπέμπει στο συμβολικό χρώμα που επιλέγεται από τα κινήματα αντιπολίτευσης στα διεφθαρμένα καθεστώτα.

13Για την εξέλιξη στης γλωσσικής πολιτικής και των νόμων για τις γλώσσες, βλέπε τον ιστότοπο: https://www.axl.cefan.ulaval.ca/europe/ukraine-4pol-minorites.htm#1.4_La_Loi_ukrainienne_sur_la_politique_linguistique_de_l%C3%89tat_(2012)_ .

14Βλέπε τη συνέντευξη του νεαρού ιστορικού ερευνητή και αρχισυντάκτη του περιοδικού Commons, μέλους του SR, που προέρχεται από το Ντονμπάς, όπου εξηγεί την πραγματικότητα αυτών που αποκαλέστηκαν “λαϊκές δημοκρατίες του Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ (RPD και RPL)”, μετά το Μαϊντάν: https://tomasoflatharta.com/2022/08/29/dont-exaggerate-the-influence-of-russian-propaganda-ukrainian-socialist-taras-bilous-serves-in-the-military-and-right-from-there-he-fights-the-stereotypes-of-the-western-l/

15Ας θυμίσουμε τί σημαίνει ο σημερινός πόλεμος που πλήττει ιδιαίτερα τις πλέον ρωσόφωνες περιοχές της Ουκρανίας: το ότι μιλάει κανείς ρώσικα δεν συνεπάγεται μια πολιτική θέση “αποσχιστική” προς τη Ρωσία του Πούτιν. Βλέπε και το αποτέλεσμα των δημοψηφισμάτων για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας το 1991: υπέρ της ψήφισε πάνω από το 80% στο Ντονμπάς και ακόμα και στην Κριμαία κάπου το 55% (η τελευταία πήρε μια αυτονομία μέσα στο πλαίσιο του ουκρανικού συντάγματος, όπως το ίδιο, στο εσωτερικό της, και η Σεβαστούπολη).

16Ένα ανάλογο πρωτόκολλο είχε υπογραφεί και με τη Λευκορωσία και με το Καζακστάν. Η Ρωσία του Γιέλτσιν (χάρη στον οποίο αποδιαρθρώθηκε η ΕΣΣΔ) όχι μόνο δεν βρισκόταν σε καμία διένεξη με το ΝΑΤΟ, αλλά και στηριζόταν από τις ΗΠΑ, που προτιμούσαν όλα τα πυρηνικά όπλα της τέως ΕΣΣΔ να πάνε στον έλεγχό της...

17Βλέπε, σε σχέση με αυτό, πέρα από το κείμενο που αναφέραμε του Τάρας Μπίλους (στη σημείωση 14), και το άρθρο του Milan Milakovsky, στην The Guardian 7 Οκτωβρίου 2022: «Πώς ο Πούτιν έχασε τις καρδιές και τις ψυχές στην ανατολική Ουκρανία» https://www.theguardian.com/commentisfree/2022/oct/07/vladimir-putin-eastern-ukraine-referendums-russian-moscow .

18Η κριτική του Φρίντριχ Ένγκελς από τον Ροσντόλσκι για “τους λαούς χωρίς ιστορία” ”Το εθνικό ζήτημα στην επανάσταση του 1848” δημοσιεύτηκε στα γαλλικά από τις εκδόσεις Syllepse το 2018 με πρόλογο και εισαγωγή που δείχνουν προοπτικά το μεγάλο πλούτο των αγώνων του. Για την ιστορία της Ουκρανίας και τις θέσεις των μπολσεβίκων, ιδιαίτερα του Λένιν και του Τρότσκι ενάντια στον Στάλιν, βλέπε ιδιαίτερα το άρθρο του Zbigniew Marcin Kowalewski, « Pour l’indépendance de l’Ukraine soviétique » [Για την ανεξαρτησία της Σοβιετικής Ουκρανίας], Cahiers du socialisme, 2022.

19Το σημείο αυτό έχει αναπτυχθεί, με διαφορετικές οπτικές, σε δύο κεφάλαια του συλλογικού βιβλίου “L’invasion de l’Ukraine” [Η εισβολή στην Ουκρανία], La Dispute (2022): σε αυτό της Hanna Perekhoda για το Ντονμπάς (από το οποίο η ίδια προέρχεται) και του δικού μου που επικεντρώνεται στα διακυβεύματα της αυτοδιάθεσης, επανεξετάζοντας κυρίως τις διαιρέσεις που διαπέρασαν τους μαρξιστές και τους μπολσεβίκους, ιδιαίτερα στα “εθνικά ζητήματα” στην καρδιά του σοσιαλιστικού σχεδίου (του παλαιότερου αλλά και των μελλοντικών).

20Τα ερωτήματα αυτά έχουν ξανατεθεί -χωρίς να έχουν λυθεί- και στη γιουγκοσλαβική εμπειρία. Τις εντάσεις και για διακυβεύματα αυτά τα συζητάω στη συλλογή: “Du communisme décolonial à la démocratie des communs” [Από τον απο-αποικιακό κομμουνισμό στη δημοκρατία των κοινών], Ed. du Cygne, 2018.

21Για να έχει κανείς μια ιδέα του πλαισίου αυτού, βλέπε τις διαφωτιστικές εξηγήσεις αναρχοσυνδικαλιστών αγωνιστών από τα ανατολικά της Ουκρανίας (στο ESSF, 4 Οκτωβρίου 2022) όπου υπογραμμίζουν πως οι πηγές πληροφόρησης, κυρίως ρώσικες, των δυτικών αριστερών ρευμάτων, αγνοούν τις περισσότερες φορές την ουκρανική αριστερά: http://europe-solidaire.org/spip.php?article64195

22Σε σχέση με αυτό, βλέπε Denis Paillard, « Héritage impérial : Poutine et le nationalisme grand russe » [Αυτοκρατορική κληρονομιά: ο Πούτιν και ο μεγαλορώσικος εθνικισμός], 2022, κείμενο που βρίσκεται και στο blog του στο Mediapart και αναδημοσιεύτηκε και στο Europe solidaire sans frontières : http://europe-solidaire.org/spip.php?auteur530 .

23Βλέπε: Taras Bilous (μέλος της SR) « Moscow and Washington should not determine the Ukrainian future » [Μόσχα και Ουάσιγκτον δεν πρέπει να καθορίσουν το μέλλον της Ουκρανίας],  Γενάρης 2022 https://www.europe-solidaire.org/spip.php?article61324

24Βλέπε στο site μου http://csamary.fr το τμήμα για την “Παγκόσμια Αταξία” [« Dés(ordre) mondial »] από 2013 μετά, π.χ. Φλεβάρη 2014). Ιδιαίτερα τον Μάρτιο 2014, απέναντι στον “υβριδικό” πόλεμο του Ντονμπάς, το άρθρο που αναπαρήχθηκε και στον ουκρανικό ιστότοπο της Αριστερής Αντιπολίτευσης: « Une guerre innommable et questions sans réponses claires » [Ένας ακατανόμαστος πόλεμος και ερωτήματα χωρίς σαφείς απαντήσεις] (και στο ESSF http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article32912 ).

25Και σε αυτό το επίπεδο, θα πρέπει να διαβαστεί με κριτικό βλέμμα αυτός ο άλλος νεαρός ιστορικός, μέλος της SR, ο Vladislav Starodubtsev, « Remembrance done wrong. Patriotic Narratives, left-wing history and constructed imagineries  of Ukrainian national remenbrance policies » [Θυμίσεις που στραβώνουν: Πατριωτικά αφηγήματα, αριστερή ιστορία και φαντασιακές κατασκευές των ουκρανικών πολιτικών μνημών] ( https://europe-solidaire.org/spip.php?article64214 ).

26Βλαντιμίρ Πούτιν, Λόγος του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Kremlin.ru [επίσημο site του προέδρου της Ρωσίας], στις 21 Φεβρουαρίου 2022: http://en.kremlin.ru/events/president/news/67828 .

27Βλέπε: David Teurtrie, « Où en est l’Union économique eurasiatique ? Entre instabilité sociopolitique et ambitions géoéconomiques » [Πού βρίσκεται η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση; Μεταξύ κοινωνικοπολιτικής αστάθειας και γεωοικονομικών φιλοδοξιών], in Thierry de Montbrial (dir.), Ramses 2022, το “Au-delà du Covid” [Πέρα από το Covid], Dunod, « Hors collection », Paris, 2021, p. 160-165 και το « L’OTSC : une réaffirmation du leadership russe en Eurasie post-soviétique ? » [ΟΣΣΑ: επαναβεβαίωση της ρωσικής ηγεσίας στη μετασοβιετική Ευρασία;], Revue Défense Nationale, 2017, vol. 7, no 802, p. 153-160.

28Βλέπε το σύνολο του κειμένου αυτού, στα γαλλικά: https://lanticapitaliste.org/opinions/international/declaration-contre-limperialisme-russe Στα ελληνικά: https://tpt4.org/?p=7460

29Η τριήμερη αυτή συνδιάσκεψη οργανώνεται στα αγγλικά και ουκρανικά από την επιθεώρηση Commons στην οποία συμμετέχουν μέλη της SR και του ENSU.

30Την βρίσκουμε στο site της Sotsialny Rukh ιδιαίτερα στα αγγλικά. Θα αναπαραχθεί και από το site του ENSU. Τα αποσπάσματα στα ελληνικά εδώ είναι από τη μετάφραση του elaliberta.gr.

31Καμιά σαρανταριά ενεργά μέλη ήταν παρόντα στη συνδιάσκεψη (σε ένα σύνολο περίπου 80) και πήραν μέρος στις ψηφοφορίες.

32Βλέπε Vitaliy Dudin, « La reconstruction de l’Ukraine doit profiter à la population. Mais l’Occident a d’autres idées » [Η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας πρέπει να ωφελεί τον πληθυσμό. Αλλά η Δύση έχει άλλες ιδέες], Europe solidaire sans frontières, 4 Ιουλίου 2022, http://europe-solidaire.org/spip.php?article63269

33Βλέπε την ανακοίνωση της SR κατά της απαγόρευσης (υποτίθεται προσωρινής) πολλών κομμάτων που θεωρούνται αριστερά ή σοσιαλιστικά και που κατηγορήθηκαν πως υποστηρίζουν τον Πούτιν https://rev.org.ua/statement-on-temporary-ban-of-some-ukrainian-parties/

34Βλέπε στο site του ENSU τις διάφορες καμπάνιες, όπως αυτή που ήδη αναφέρθηκε σε συνδικαλιστικό επίπεδο. Έτσι, πέρα και από τη στήριξη του ουκρανικού Φεμινιστικού Μανιφέστου που ήδη αναφέρθηκε (σημείωση 6), υπάρχει και το ευρωπαϊκό κείμενο υπογραφών σε υποστήριξη των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των ουκρανών γυναικών σε καιρό πολέμου, ιδιαίτερα όσων έχουν καταφύγει στην Πολωνία και στην ΕΕ: https://ukraine-solidarity.eu/reproductive-rights/ensu-abortion-petition-all-languages

35Ακούστε ή διαβάστε, σε σχέση με αυτό το: https://www.democracynow.org/2022/10/6/cpiml_kavita_krishnan_india_russia_ukraine

36Taras Bilous, « La guerre en Ukraine, la sécurité internationale et la gauche », Contretemps, 14 juin 2022, https://www.contretemps.eu/guerre-ukraine-securite-internationale-gauche/ απάντηση στην Susan Watkins, « Une guerre évitable ?», New Left Review,avril 2022, traduit par la revue Contretemps, 14 juin 2022, https://www.contretemps.eu/guerre-evitable-ukraine-russie-watkins/ .