Πόλεμος στην Ουκρανία: Η ατζέντα για την Αριστερά

Η κατάσταση στο στρατιωτικό μέτωπο είναι ζοφερή. Παρά ορισμένες τακτικές επιτυχίες, οι μεγάλες ελπίδες για την αντεπίθεση δεν εκπληρώθηκαν. Αντιθέτως, ο Βαλέρι Ζαλούζνι, ο Ουκρανός αρχιστράτηγος, αναγνώρισε ανοιχτά ένα αδιέξοδο. Οι εθνικές δημοσκοπήσεις δείχνουν μια διαφαινόμενη εξάντληση. Η παγκόσμια κοινότητα χάνει το ενδιαφέρον της, τα πακέτα βοήθειας καθυστερούν, οι μεταφορές φορτηγών εμποδίζονται. Ο χειμώνας είναι εδώ, το ίδιο και τα ρωσικά πυραυλικά πλήγματα στις ενεργειακές υποδομές.

Ούτε πολιτικά είναι καλύτερα τα πράγματα. Η ουκρανική αριστερά, η οποία μοιάζει περισσότερο με έναν αστερισμό ΜΚΟ, ακτιβιστικών ομάδων και τοπικών συνδικαλιστικών ηγετών παρά με συνεκτικό κίνημα, έχει ουσιαστικά παραγκωνιστεί και περιθωριοποιηθεί. Το φάσμα της επικρατούσας κοινής γνώμης μοιάζει με ένα περίεργο μείγμα γλωσσικού σοβινισμού και αχαλίνωτου νεοφιλελευθερισμού. Το φαινόμενο της συσπείρωσης "γύρω από τη σημαία" μειώνεται αλλά εξακολουθεί να ισχύει: ο πρόεδρος, ο στρατός και οι εθελοντές απολαμβάνουν το υψηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης. Η κυρίαρχη πλειοψηφία του ουκρανικού πληθυσμού δεν επιθυμεί εκλογές, επικαλούμενη το κόστος τους, τους περιορισμούς του στρατιωτικού νόμου, την έλλειψη ασφάλειας και την αδυναμία σημαντικού μέρους των Ουκρανών να ψηφίσουν.

Για ποιον ή για τι να πολεμήσει κανείς τότε;

Θα ήταν αφελές, βέβαια, να απαιτήσουμε αμέριστη αλληλεγγύη από τη διεθνή αριστερά. Υπάρχει τόση αδικία στον κόσμο και το να στέκεσαι στο πλευρό της Ουκρανίας δεν φαίνεται πάντα τόσο ελκυστικό. Εξάλλου, δεν χρειάζεται να σκάψει κανείς βαθιά [στην Ουκρανία] για να βρει δημόσιους αξιωματούχους που εργαλειοποιούν τον φόβο και κατευθύνουν το μίσος ή επιχειρηματικούς λομπίστες που ονειρεύονται να καταστρέψουν κάθε τι κοινωνικό. Ομοίως, είναι εύκολο να δείξει κανείς επίδοξους νεοφεουδάρχες που επιθυμούν να κρατήσουν τα σύνορα κλειστά για να μην ξεφύγουν οι δουλοπάροικοι τους ή ξενοφοβικούς της μεσαίας τάξης που ζητούν τη στέρηση των δικαιωμάτων των κατοίκων των κατεχομένων εδαφών. Με κάποιον πραγματικά οργουελικό τρόπο, ο ίδιος ο πρόεδρος Ζελένσκι υποστήριξε απερίφραστα την κατοχική δύναμη του Ισραήλ, σαν να ξεχνάει πως η δική του χώρα υποφέρει από τις ψευδοϊστορικές διεκδικήσεις του γείτονά της.

Περιττό να πούμε ότι δεν αναμένεται καμία αλληλεγγύη με τέτοιες φιγούρες. Έχετε όμως κατά νου ότι σήμερα συμπλέκονται πολλές αντιτιθέμενες μοίρες. Η αριστερά οφείλει να δράσει για τους εργαζόμενους! Τους αγρότες από τη Χερσώνα, που καλλιεργούν το γεμάτο νάρκες έδαφος. Τους μηχανοδηγούς από το Κίεβο, που παραδίδουν ζωτικές προμήθειες με τα κατεστραμμένα τρένα. Τις κακοπληρωμένες νοσοκόμες από το Λβιβ που φροντίζουν τους ασθενείς και τους τραυματίες. Τους ρωσόφωνους ανθρακωρύχους από το Κρίβυ Ριχ, που αγωνίζονται για την προστασία της γενέτειράς τους. Τους οικοδόμους από το Μυκολάγεφ, που καθαρίζουν επικίνδυνα χαλάσματα για να χτίσουν από την αρχή, αλλά αγωνίζονται και να θρέψουν τις οικογένειές τους. Υποστηρίξτε τους, την αόρατη πλειοψηφία, της οποίας η φωνή σπάνια ακούγεται, αλλά που δεν έχουν πού αλλού να πάνε. Το κατεστημένο, αντίθετα, πρέπει να παρακολουθείται όσο το δυνατόν πιο στενά.

Πώς να υποστηρίξετε;

Πολλές πρωτοβουλίες έχουν ήδη ριζώσει, η καθεμία από τις οποίες αποτελεί παράδειγμα του τι είναι δυνατό να γίνει. Οι διεθνείς προσπάθειες ευαισθητοποίησης του Ευρωπαϊκού Δικτύου Αλληλεγγύης με την Ουκρανία (ENSU/RESU), η αποφασιστική υποστήριξη της σκανδιναβικής Πράσινης Αριστεράς, η ενιαία φωνή των δανέζικων συνδικάτων, οι περιοδείες των Ουκρανών συνδικαλιστών, η ενίσχυση της Sotsialnyi Rukh, η συνδικαλιστική οργάνωση των Ουκρανών εργαζομένων στη Στοκχόλμη, όλα αυτά συγκροτούν ένα τεράστιο φάσμα δράσεων, αλλά ορισμένα σημεία αναδεικνύονται σταθερά στις συζητήσεις.

Υψώστε τη φωνή σας για το πώς ξοδεύονται τα χρήματα των φόρων σας! Η εξάρτηση της Ουκρανίας από την εξωτερική στήριξη δεν αποτελεί μυστικό σχεδόν για κανέναν. Κανείς δεν θέλει οι φόροι του να καταλήγουν στον τραπεζικό λογαριασμό κάποιου στην Ελβετία αντί να εξυπηρετούν αυτούς που το έχουν ανάγκη. Είναι επομένως λογικό να πιέζετε για να συμπεριληφθούν κοινωνικές ρήτρες στους όρους της βοήθειας και στις σχετικές δημόσιες συμβάσεις ή να επισημαίνετε τις αθέμιτες πρακτικές όπου υπάρχουν. Η βοήθεια για την ανοικοδόμηση θα πρέπει να συμβαδίζει με πράσινες θέσεις εργασίας, με μισθούς διαβίωσης, με συνδικαλιστική εποπτεία, με ευθύνη των εργολάβων, με προστατευμένη απασχόληση και με ένα υγιές και ασφαλές εργασιακό περιβάλλον!

Καλέστε για ελάφρυνση χρέους! Το εξωτερικό χρέος της Ουκρανίας υπερβαίνει τα 93 δισεκατομμύρια δολάρια. Με την πάροδο των ετών, ο δανεισμός ήταν μια εύκολη διέξοδος για τις κυβερνήσεις ώστε να αποφύγουν να αμφισβητήσουν το status quo και να μην ενοχλήσουν τους ολιγάρχες. Τα πιο πρόσφατα δάνεια έχουν ήδη αυστηρότερους όρους, για να περιοριστεί η άλωση του κράτους, και τα πράγματα αλλάζουν. Αλλά το ύψος του χρέους που κρέμεται από πάνω μας χρησιμοποιείται ήδη ως πρόσχημα για τη δικαιολόγηση της λιτότητας. Επιπλέον, αναπαράγει την εξάρτηση, στο μέτρο που η ανοικοδόμηση χρηματοδοτείται από νέα δάνεια. Ό,τι κερδίζεται ξοδεύεται στην αποπληρωμή χρέους. Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί πόσο δίκαιο είναι να πληρώνουν οι κάτοικοι της κατεστραμμένης μας γης για τις λανθασμένες πολιτικές αποφάσεις της άρχουσας τάξης. Ωστόσο, ακόμη πιο σημαντικό είναι να θυμόμαστε το κύριο μάθημα από την επιτυχία του Σχεδίου Μάρσαλ: οι χώρες που έχουν πληγεί από τον πόλεμο χρειάζονται επιχορηγήσεις, όχι δάνεια.

Μην αγνοείτε τα προβλήματα με τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα! Όταν ξεκίνησε η εισβολή, πολίτες όλων των κοινωνικών στρωμάτων στήθηκαν μπροστά στα κέντρα στρατολόγησης. Σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, αυτό δεν ισχύει πλέον. Το πρωταρχικό εργαλείο για τη στρατολόγηση στρατιωτών είναι η επιστράτευση με όλα της τα προβλήματα. Αλλά για να διακινδυνεύσουν οι άνθρωποι τη ζωή τους, πρέπει να είναι σίγουροι ότι αυτό είναι δίκαιο και ότι οι ίδιοι ή οι οικογένειές τους θα έχουν φροντίδα αν συμβεί κάτι δυσάρεστο. Πρέπει να τους προσφερθεί η δυνατότητα να συμμετέχουν στον καθορισμό του μέλλοντος της χώρας. Αλλά γιατί να νοιαστεί για αυτό η κυβέρνηση αν υπάρχει άλλη, εύκολη, διέξοδος; Με το πρόσχημα του αμυντικού καθήκοντος, οι μαζικές συλλήψεις στους δρόμους ή στα μέσα μαζικής μεταφοράς θα συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται, αν δεν προσέξουμε.

Το ίδιο ισχύει και για την επίλυση της δημογραφικής πρόκλησης μετά τον πόλεμο ή την επανένταξη του Ντονμπάς και της Κριμαίας. Δεν είναι με κλείσιμο των συνόρων, ούτε με ενίσχυση της προπαγάνδας, αλλά με αξιοπρεπείς μισθούς, προσιτή στέγαση και κοινωνική ασφάλιση που θα μπορούσαν να πειστούν οι άνθρωποι να μείνουν ή να επιστρέψουν. Δεν είναι με αλαζονικές ηθικολογίες, με εξετάσεις εμπιστοσύνης ή με στρατόπεδα αναμόρφωσης, αλλά με αμοιβαίο σεβασμό, με αναγνώριση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και με κοινή ευθύνη για την ανοικοδόμηση θα μπορούσε να προωθηθεί η συμφιλίωση.

Υποστηρίξτε τα συνδικάτα! Είναι οι μόνες καθιερωμένες μαζικές οργανώσεις που υπάρχουν ειδικά για τους μισθωτούς. Ακόμα κι αν δεν είναι οι πιο μαχητικές και αν είναι υπερβολικά γραφειοκρατικές και ανήμπορες ή ακόμα και ημιθανείς, ωστόσο δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Η θεσμική αναγνώριση του ιδιαίτερου ρόλου των συνδικάτων στη μεταπολεμική ανάπτυξη θα μπορούσε να τα αναζωογονήσει και να δώσει κίνητρα για μια συνδικαλιστική δυναμική. Θα δημιουργούσε επίσης έναν αξιόπιστο παράγοντα για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του κοινωνικού ντάμπινγκ. Είναι προφανές ότι ορισμένα συνδικάτα θα καταληφθούν γρήγορα από καιροσκόπους. Αλλά αυτός είναι και ο λόγος για να λογοδοτούν σε εσωτερική δημοκρατία και για την αυτονομία των τοπικών τους τμημάτων ή και για ένα χώρο για ανεξάρτητη συνδικαλιστική δραστηριότητα.

Δεχτείτε να διαφωνούμε! Ορισμένα πράγματα στα οποία πιστεύουν οι Ουκρανοί(-ες) μπορεί να σας φαίνονται λάθος ή παράλογα. Μπορεί να έχετε δίκιο, αλλά οι ίδιες ακριβώς έννοιες μπορεί να έχουν διαφορετικές σημασίες. Στη σύγχρονη ιστορία, η Ουκρανία είχε μόνο περιόδους ειρήνης. Το δικαίωμά της να υπάρχει αμφισβητείται πλέον ανοιχτά. Οι Ουκρανοί(ες) είναι εδώ και καιρό απογοητευμένοι από τους κυβερνήτες τους και συχνά δεν έχουν άλλη δυνατότητα να τους επηρεάσουν από το να ξεσηκώνονται μια στο τόσο. Έτσι, δεν είναι περίεργο που δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη διεθνή εμπλοκή. Επιλέξτε τις μάχες σας και επικεντρωθείτε σε αυτά που έχουμε κοινά!

Δημιουργείστε σχέσεις: Από άτομο σε άτομο, από πόλη σε πόλη, από ένωση σε ένωση! Τα λαϊκά κινήματα σε όλον τον κόσμο έχουν συσσωρεύσει τεράστια πολιτική εμπειρία που μπορείτε να την μοιραστείτε. Οι παραδοσιακές αριστερές αφηγήσεις έχουν απαξιωθεί στην ουκρανική κοινωνία λόγω της κατάχρησής τους. Έτσι, οι άνθρωποι με τους οποίους συνδέεστε μπορεί να μην είναι πολιτικά μορφωμένοι, αλλά εδώ είναι που η πρακτική έχει μεγαλύτερη σημασία -απλώνοντας το χέρι σας για να αγωνιστείτε μαζί με έναν δήμαρχο μιας μικρής πόλης που νοιάζεται για τους πολίτες του, έναν τοπικό συνδικαλιστή που είναι απογοητευμένος από την αδιαφορία και την αδυναμία, ή έναν πρόσφατο μετανάστη που του έκλεψαν το μισθό. Η συμμετοχή όσων βρίσκονται ήδη εδώ θα είναι ιδιαίτερα σημαντική για χρόνια και μπορεί να κάνει τη διαφορά. Είτε μείνουν είτε επιστρέψουν, θα είναι εφοδιασμένοι με αυτή τη νέα εμπειρία.

Μπορεί να μην υπάρχει τίποτα επαναστατικό σε τέτοια απλά σημεία. Ο υπολογισμός, ωστόσο, είναι ότι πολλά μικρά βήματα μπορούν να οδηγήσουν σε σταδιακή αλλαγή, δημιουργώντας τις απαραίτητες συνθήκες και ανοίγοντας χώρο για την προοδευτική ατζέντα. Αλλά για να διευκολυνθεί αυτό, η αριστερά χρειάζεται αξιοπιστία και εμπιστοσύνη, κάτι που θα ήταν πρακτικά αδύνατο απέναντι σε όσους υπονομεύουν τον εφοδιασμό με όπλα.

Αναμφίβολα, η αριστερά θα πρέπει να κάνει περισσότερα από το να στέλνει όπλα, αλλά το ελάχιστο να μην αντιδρά σε αυτά. Το δικαίωμα να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου δεν έχει νόημα χωρίς τα μέσα για να πολεμήσεις. Η άρνηση παροχής όπλων απειλεί την επιβίωση της Ουκρανίας ως χώρας. Να θυμάστε ότι η διαθεσιμότητα των όπλων δεν είναι το ίδιο με τη χρήση τους. Ακόμη και αν ο πόλεμος τελειώσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, η κατοχή όπλων δεν θα αφήσει την Ουκρανία στο έλεος της Ρωσίας, ούτε θα είναι αβοήθητη αν ο Πούτιν αποφασίσει να παραβιάσει την εκεχειρία.

Πόλεμος ώς τη νίκη;

Αδιέξοδο

Με την κατάσταση ως έχει τώρα, δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για γρήγορη επίλυση. Ο ρωσικός στρατός δεν ελέγχει πλήρως καμία από τις περιοχές που κατέλαβε, εκτός από την Κριμαία. Ωστόσο, όλες αυτές οι περιοχές αναφέρονται πλέον στο ρωσικό Σύνταγμα ως αναφαίρετο τμήμα της Ρωσίας. Η Ουκρανία δεσμεύεται εξίσου από το Σύνταγμά της. Το να κάνει πίσω και να λυγίσει κινδυνεύει να προκαλέσει σοβαρά εσωτερικά προβλήματα από τα οποία μόνο η δεξιά θα επωφεληθεί. Έπειτα, αν δεν μπορέσει να επικρατήσει καμία δύναμη, υπάρχει ο κίνδυνος για μια παρατεταμένη σύγκρουση χαμηλής έντασης. Αυτό σημαίνει ουσιαστικά ακόμη περισσότερη καταστροφή και λιγότερη ελπίδα για ενδεχόμενη αναγέννηση. Η καλύτερη συζήτηση που θα μπορούσε να γίνει σε αυτή την περίπτωση θα ήταν πώς να εξασφαλιστεί η ζωή των πολιτών, πώς να ενταχθούν οι πρόσφυγες, πώς να μειωθούν οι επιπτώσεις για τον ίδιο τον κόσμο, π.χ. με τη δημιουργία αποστρατιωτικοποιημένων ζωνών του ΟΗΕ στα πυρηνικά εργοστάσια.

Η ήττα της Ρωσίας

Η καλύτερη εγγύηση για τη μελλοντική ειρήνη είναι μια δημοκρατική Ρωσία. Ενώ ο ρωσικός ιμπεριαλισμός είναι αναμφίβολα πιο αδύναμος από τους αντιπάλους του, η αμφισβήτηση της αμερικανικής ηγεμονίας δεν τον καθιστά ούτε πιο προοδευτικό από μόνο του ούτε μικρότερο κακό για όσους ζουν δίπλα του. Ακόμη και πριν από τη στροφή της Ρωσίας προς τον επεκτατισμό, η ζωή στην Ουκρανία σημαδευόταν από τη συνεχή ανάμειξή της στην πολιτική και οικονομική ζωή, την προσπάθειά της για πολιτιστική κυριαρχία και την προβολή στρατιωτικής της ισχύος, μεταξύ άλλων μέσω της κατοχής στρατιωτικών βάσεων στην Κριμαία.

Η ελπίδα ήταν πάντα ότι ο εξαναγκασμός της Ρωσίας να αποχωρήσει θα μπορούσε να λειτουργήσει καταλυτικά για μια εσωτερική αλλαγή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ουκρανία συνεχίζει να αγωνίζεται. Αλλά αυτό έχει κόστος. Πρώτα απ' όλα, ο αδήλωτος αλλά τρομακτικός αριθμός των νεκρών και των τραυματιών. Το ερώτημα είναι για πόσο ακόμα η ουκρανική κοινωνία μπορεί να αντέξει τέτοιες θυσίες και ποιες θα είναι οι συνέπειες. Σε αυτόν τον αγώνα, η υποστήριξη είναι θέμα αύξησης του κόστους για τη Ρωσία, ώστε να αναδιπλωθεί νωρίτερα, και μείωσης του κόστους για την Ουκρανία, ώστε να επιβιώσει. Γι' αυτό τόσο η ουκρανική όσο και η ρωσική αριστερά ζητούν αυστηρότερες κυρώσεις, πλήρη διακοπή των εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου και έγκαιρη παροχή σύγχρονου οπλισμού.

Εκεχειρία

Οι πλευρές μπορεί να αποφασίσουν να διερευνήσουν μια πιθανή εκεχειρία. Πρέπει όμως να έχουμε κατά νου ότι η Ουκρανία είναι ένα μικρότερο και πιο αδύναμο κράτος, που έχει καταστραφεί από αυτόν τον πόλεμο και αντιμετωπίζει σοβαρά δημογραφικά προβλήματα. Ο μεγαλύτερος φόβος σχετικά με μια εκεχειρία είναι να καταλήξει ξεχασμένη και μόνη. Τότε, τίποτα δεν θα εμπόδιζε τη Ρωσία να εξαπολύσει νέα επίθεση, όποτε θα είναι καλύτερα προετοιμασμένη. Για να έχει την παραμικρή προοπτική να αντέξει, η Ουκρανία θα έπρεπε να μετατραπεί σε στρατιωτικό στρατόπεδο και να μπορέσει να επιβιώνει σε κατάσταση μόνιμης ανασφάλειας. Ακριβώς αυτός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που κάνει συντριπτική την υποστήριξη της ένταξης στο ΝΑΤΟ, ως αποτρεπτικό μέσο, ως εγγύηση της ειρήνης. Η μόνη δυνατή εναλλακτική λύση θα ήταν μια δεσμευτική συμφωνία με παρόμοιο αποτέλεσμα. Περισσότερο από ποτέ, μια αξιόπιστη φωνή και υποστήριξή σας θα ήταν απαραίτητη για το καταφέρουμε αυτό.

Ελπίζοντας για το καλύτερο, προετοιμαζόμενοι για το χειρότερο

Σε τελευταία ανάλυση, η αλληλεγγύη προς την Ουκρανία δεν χρειάζεται να είναι ένδειξη αρετής. Είναι μια ορθολογική απάντηση. Εάν αναγνωριστεί η νομιμότητα των “σφαιρών επιρροής”, τι άλλη επιλογή θα είχαν τα μικρότερα κράτη από το να ενταχθούν σε ένα από τα μπλοκ; Αν οι πυρηνικές δυνάμεις μπορούν να υπαγορεύουν τη θέλησή τους, ποιος θα επέλεγε τότε τον αφοπλισμό; Αν η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα επιτρέπει σε ενθαρρυμένους αυτοκράτορες να εκβιάζουν τον κόσμο, τι απομένει από τη δημοκρατία; Αν πέσει η Ουκρανία, τι θα εμπόδιζε τους εγκληματίες εργοδότες και τα μαφιόζικα δίκτυα στη χώρα σας να εκμεταλλευτούν εκατομμύρια τραυματισμένους και στερημένους ανθρώπους;

Τελικά, αν συμβεί το χειρότερο, θα είναι ένα ακόμη καρφί στο φέρετρο της παγκόσμιας ειρήνης, συμβάλλοντας στην αυξανόμενη αστάθεια. Στον νέο κόσμο των ανταγωνιστικών μικρότερων ιμπεριαλισμών, που σηματοδοτεί την παρακμή της αμερικανικής αυτοκρατορίας, θα πρέπει να προετοιμαστούμε για τις σκοτεινές στιγμές και να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για μια ενδεχόμενη αναγέννηση. Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε έτσι είναι να διατηρήσουμε δεσμούς και να μην βλέπουμε ο ένας τον άλλον ως εχθρούς, ακόμη και αν καταλήξουμε να βρεθούμε σε αντίπαλα στρατόπεδα. Ας ακολουθήσουμε τη συμβουλή του Joe Hill και ας μη χάνουμε χρόνο με θρήνους.

Ας οργανωθούμε!

Oleksandr Kyselov

21/12/2023

Commons

Μετάφραση στα ελληνικά από το πρωτότυπο κείμενο στο Commons με χρήση της DeepL, διόρθωση ΤΠΤ-"4".