“Συσσωρεύονται οι εντάσεις εξαιτίας των κυβερνητικών νεοφιλελεύθερων πολιτικών”

Μετά από 2 χρόνια πολέμου, πώς βλέπετε την κατάσταση στην Ουκρανία;

Μετά από δύο χρόνια πολέμου, η κατάσταση είναι τόσο η ίδια όσο και διαφορετική. Ο πόλεμος συνεχίζεται, αλλά υπάρχουν αλλαγές λόγω του πλαισίου -τόσο εγχωρίως όσο και από εξωτερικού. Όλες αυτές οι αλλαγές ήταν προβλέψιμες από την αρχή στο πολύ πιθανό σενάριο ενός παρατεταμένου πολέμου (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πολλοί, συμπεριλαμβανομένης και εμού, δεν ήλπιζαν σε πιο θετικά, έστω και λιγότερο πιθανά, σενάρια).

Είδαμε διάφορες εντάσεις να συσσωρεύονται στην ουκρανική κοινωνία -οι περισσότερες από αυτές προκλήθηκαν από τις προβλέψιμες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που επέβαλε η κυβέρνηση με πρόσχημα τον πόλεμο. Με δικαιολογία τις οικονομικές δυσκολίες και την ιδεολογία του καπιταλισμού της "ελεύθερης αγοράς", αντί να υποστηρίξει τα καθολικά κοινωνικά δικαιώματα, που έπληξε η οικονομική κρίση, η κυβέρνηση υπερασπίζεται τα συμφέροντα των επιχειρήσεων σε βάρος των δικαιωμάτων των εργαζομένων, της κοινωνικής στήριξης όσων βρίσκονταν ήδη αλλά και όσων βρέθηκαν τώρα σε μειονεκτικές θέσεις. Τα μέτρα αυτά έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τη λογική όλων των συγκεντροποιημένων και (σε κάποιο βαθμό) σχετικά κοινωνικά αποτελεσματικών πολιτικών που εφαρμόστηκαν αλλού κατά τη διάρκεια των πολέμων.

Ως αποτέλεσμα αυτών των πολιτικών, οι οποίες αποτελούν ιδεολογική συνέχεια των προηγούμενων ετών, η γενική κινητοποίηση των προσπαθειών του πληθυσμού και η σχετική ενότητα της ουκρανικής κοινωνίας διαβρώνονται σταθερά. Μετά τους αρχικούς μήνες κινητοποίησης για την υπεράσπιση των κοινοτήτων τους, πολλοί άνθρωποι είναι πλέον απρόθυμοι (και ορισμένοι είναι και αντίθετοι) στην ιδέα να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι' αυτό, όπως η σχετική εγγύτητα της ρωσικής απειλής, η μη ρεαλιστική προσδοκία μιας γρήγορης "νίκης" (που καλλιεργείται από ένα τμήμα του πολιτικού κατεστημένου και από ορισμένους διαμορφωτές της κοινής γνώμης) και η συνακόλουθη απογοήτευση, καθώς και πολλές αντιφάσεις συμφερόντων και καταστάσεων και επιλογών των ανθρώπων μέσα στο διαμορφωμένο χάος ενός παρατεταμένου πολέμου. Ωστόσο, το αίσθημα της αδικίας παίζει κυρίαρχο ρόλο. Από τη μία πλευρά, υπάρχει το αίσθημα της αδικίας απέναντι στη διαδικασία της επιστράτευσης, όπου κριτήρια πλούτου ή/και διαφθοράς οδηγούν σε στράτευση κυρίως (έστω και αν όχι αποκλειστικά) ανθρώπων της εργατικής τάξης, πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με την εξειδανικευμένη εικόνα του "λαϊκού πολέμου", στον οποίο θα συμμετείχε ολόκληρη η κοινωνία. Επιπλέον, υπήρξαν ακόμα και περιπτώσεις αδικιών στο εσωτερικό του στρατεύματος. Από την άλλη πλευρά, η απουσία μιας σχετικά ελκυστικής και κοινωνικά δίκαιης πραγματικότητας, τόσο στο τώρα όσο και ως μελλοντική προοπτική, παίζει σημαντικό ρόλο στις ατομικές επιλογές κάθε είδους.

Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι η κοινωνία στο σύνολό της έχει αποφασίσει να απέχει από την καταπολέμηση της ρωσικής επίθεσης, το αντίθετο μάλιστα: οι περισσότεροι κατανοούν τις ζοφερές προοπτικές που θα επέφερε μια κατοχή ή μια παγιωμένη σύγκρουση που θα μπορούσε να ενταθεί με νέες προσπάθειες [της Ρωσίας]. Ενώ η πλειοψηφία αντιτίθεται σε πολλές από τις ενέργειες της κυβέρνησης και μπορεί ακόμη και να την αντιπαθεί (μια παραδοσιακή στάση στην πολιτική πραγματικότητα της Ουκρανίας εδώ και δεκαετίες), η αντίθεση στη ρωσική εισβολή και η δυσπιστία απέναντι σε οποιαδήποτε ενδεχόμενη "ειρηνευτική" συμφωνία με τη ρωσική κυβέρνηση (που έχει παραβιάσει και συνεχίζει να παραβιάζει τα πάντα, από διμερείς συμφωνίες μέχρι το διεθνές δίκαιο και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο) είναι ισχυρότερη και είναι πολύ απίθανο να αλλάξει στο μέλλον. Ωστόσο, μια κοινωνικά δίκαιη θεώρηση των πολιτικών στη διάρκεια του πολέμου και στη μεταπολεμική ανασυγκρότηση αποτελεί προϋπόθεση για να στραφούν οι ατομικοί αγώνες επιβίωσης προς μια συνειδητή προσπάθεια κοινοτικού και κοινωνικού αγώνα -κατά της εισβολής, για κοινωνικοοικονομική δικαιοσύνη.

Το εξωτερικό πλαίσιο επίσης αλλάζει διαρκώς. Υπήρξαν νέες κλιμακώσεις σε διάφορα μέρη του πλανήτη, που αποτελούν, όπως και η ρωσική εισβολή, περαιτέρω συμπτώματα της "φλεγόμενης" περιφέρειας, που προκαλείται από την παρακμή της ηγεμονίας και από ένα νέο ανταγωνισμό για "σφαίρες επιρροής", μέσα από περιφερειακές και διεθνείς συγκρούσεις τόσο για την περιφερειακή όσο και για την παγκόσμια ηγεμονία. Αυτές οι κλιμακώσεις, μαζί με ορισμένες σημαντικές αποτυχίες της ουκρανικής διπλωματίας (για παράδειγμα, η ρητορική περί "πολιτισμού", η οποία στην πραγματικότητα αποξενώνει τους ανθρώπους πέρα από τον δυτικό κόσμο) και οι δεξιές λαϊκιστικές τάσεις σε πολλές χώρες, έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη διεθνή υποστήριξη της ουκρανικής κοινωνίας.

Υπό το πρίσμα αυτής της δυναμικής, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναπτυχθεί στο εσωτερικό και να υποστηριχθεί από το εξωτερικό το εργατικό κίνημα και άλλες προοδευτικές δυνάμεις στην Ουκρανία. Είναι επίσης σημαντικό για το ουκρανικό προοδευτικό κίνημα να δημιουργήσει δεσμούς και αμοιβαία αλληλεγγύη με απελευθερωτικούς αγώνες, εργατικά κινήματα και άλλους προοδευτικούς αγώνες σε άλλα μέρη του κόσμου. Δεν νομίζω ότι είναι δυνατόν να αντιστραφεί η παλίρροια της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής και νεο-αποικιακής αναβίωσης ή του δεξιού λαϊκισμού στο εγγύς μέλλον. Αλλά πρέπει να αναπτύξουμε μια αριστερή υποδομή για τους αγώνες που έρχονται. Φτάσαμε σε αυτό το σκοτεινό στάδιο απροετοίμαστοι και πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ένα τέτοιο σενάριο να αναπαραχθεί στο μέλλον.

Ποια είναι η κατάσταση στα Commons και ποια είναι τα σχέδιά σας;

Συνεχίζουμε να εργαζόμαστε παρά όλες αυτές τις συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των πιο οδυνηρών: την απώλεια του διακεκριμένου οικονομολόγου, αρχισυντάκτη και φίλου, του Oleksandr Kravchuk, καθώς και την απώλεια του ανθρωπολόγου (ριζοσπαστικής, ή gonzo, ανθρωπολογίας), συγγραφέα και φίλου, του Evheny Osievsky, αλλά και πολλών άλλων φίλων, συναδέλφων και συντρόφων, μερικοί από τους οποίους σκοτώθηκαν στη μάχη. Επιπλέον, ορισμένοι από τους συντάκτες και τους συγγραφείς μας έχουν καταταγεί εθελοντικά στο στρατό, άλλοι ασχολούνται με τη συγκέντρωση χρημάτων και προμηθειών για ανθρωπιστικές ανάγκες και τη στήριξη αριστερών και αντιεξουσιαστών εθελοντών. Άλλοι πάλι είναι διασκορπισμένοι σε όλη τη χώρα ή και πέρα από τα σύνορα ως εκτοπισμένοι ή πρόσφυγες, διαχειριζόμενοι/ες την ατομική τους επιβίωση -δημιουργώντας ενίοτε π.χ. ανύπαντρες μητέρες ως αποτέλεσμα της πληθυσμιακής μετατόπισης και του πολέμου.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της εισβολής πλήρους κλίμακας, θέσαμε τρεις στόχους στον εαυτό μας, ως αριστερό μέσον:

• να συμμετάσχουμε στις συζητήσεις της αριστεράς σχετικά με τη ρωσική ιμπεριαλιστική εισβολή,

• να πούμε την πραγματικότητα του πολέμου και τις επιπτώσεις του στον ουκρανικό πληθυσμό και τους Ουκρανούς πρόσφυγες στο εξωτερικό,

• να παρέμβουμε με κριτική διάθεση στις τρέχουσες και σχεδιαζόμενες πολιτικές και μεταρρυθμίσεις της ουκρανικής κυβέρνησης.

Με την πάροδο του χρόνου, μέχρι το τέλος του 2022, αισθανθήκαμε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν πάρει την απόφασή τους και ότι λίγοι μπορούσαν να πειστούν να αλλάξουν τη θέση τους -αν και είμαστε ευγνώμονες σε όσους συνεχίζουν να παρεμβαίνουν σε αυτή την συζήτηση στην αριστερά σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τον ουκρανικό λαό. Από την πλευρά μας, συνοψίσαμε τις θέσεις μας σε ένα τεύχος, διαθέσιμο τόσο στο διαδίκτυο και σε έντυπη μορφή (τα έσοδα από τις πωλήσεις πηγαίνουν στην Solidarity Collectives): μια συλλογή κειμένων από την ιστοσελίδα μας που θεωρούμε ότι είναι ίσως τα πιο σημαντικά.

Ξανασκεφτήκαμε τον τρόπο διεξαγωγής αυτών των συζητήσεων και υιοθετήσαμε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση για να επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας. Εκτιμήσαμε ότι υπάρχουν πολύ λίγες άμεσες γέφυρες μεταξύ της ουκρανικής εμπειρίας και των εμπειριών άλλων περιφερειακών χωρών που αντιμετωπίζουν πολέμους, εξάρτηση χρέους, λιτότητα και αγώνες εναντίον τους. Έτσι γεννήθηκε το πρόγραμμα "Διάλογοι της περιφέρειας" και ορισμένοι από τους συντάκτες μας το βλέπουν ως τον κύριο στόχο μας για το εγγύς μέλλον. Φυσικά, παραμένουν και άλλα θέματα και συνεχίζουμε να γράφουμε για τα προβλήματα και τους αγώνες στην Ουκρανία, για την ιστορία, τον πολιτισμό, την οικολογία και άλλα σημαντικά θέματα. Συνεχίζουμε να μιλάμε για την αυτοοργάνωση των ανθρώπων στην Ουκρανία -είτε με τη μορφή εθελοντικών πρωτοβουλιών είτε με τη μορφή συνδικάτων. Το 2023, καταφέραμε μάλιστα να κάνουμε και μια σειρά από σχετικά βίντεο με τίτλο "Κοίτα αυτό!", ενώ γυρίσαμε και ένα σύντομο ντοκιμαντέρ για το κίνημα των νοσηλευτών στην Ουκρανία.

Πρέπει να τονίσω ότι τίποτα από όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τη συντακτική μας ομάδα και τους συγγραφείς μας, καθώς και την υποστήριξη πολλών αριστερών οργανώσεων, πρωτοβουλιών και ανθρώπων από το εξωτερικό.

Τί ελπίζετε για το 2024;

Υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα ελπίδας. Έχω τις προσωπικές μου ελπίδες. Έχω επίσης ένα όνειρο που μοιράζομαι με τους περισσότερους Ουκρανούς: ότι ο πόλεμος θα τελειώσει με τρόπο που να ευνοεί ένα δημοκρατικό και κοινωνικά δίκαιο μέλλον στην Ουκρανία, ή τουλάχιστον με τρόπο που να μην εμποδίζει ισχυρούς αγώνες για ένα τέτοιο μέλλον. Οι προσωπικές μου ελπίδες και τα γενικά μου όνειρα είναι φυσικά συνδεδεμένα. Το καλοκαίρι του 2023 επέστρεψα από τη Γερμανία στο Κίεβο, το οποίο το θεωρώ ως σπίτι μου εδώ και αρκετά χρόνια, και δεν θέλω να πάω πουθενά αλλού. Δεν είμαι αφελής και καταλαβαίνω ότι το όνειρό μας για ένα ευνοϊκό τέλος του πολέμου το 2024 είναι πιθανώς απλώς ένα όνειρο. Αλλά χρειάζεσαι ένα όνειρο για να στηρίξεις τις ελπίδες σου.

Όσον αφορά το Commons/Spilne, ελπίζουμε να συνεχίσουμε το έργο μας, να γράφουμε και να λέμε ό,τι είναι σημαντικό για εμάς και να είμαστε και χρήσιμοι για τους προοδευτικούς αγώνες στην Ουκρανία. Ελπίζουμε να συνεχίσουμε τους “Διαλόγους περιφέρειας”, να ενημερώνουμε τους Ουκρανούς αναγνώστες για τα συμφραζόμενα, τα προβλήματα και τους αγώνες σε άλλες χώρες. Να δημιουργήσουμε δεσμούς και κατανόηση με ανθρώπους που ζουν σε άλλες περιφερειακές πραγματικότητες, με την ελπίδα να συμβάλουμε στην αμοιβαία αλληλεγγύη στους προοδευτικούς αγώνες.

Oksana Dutchak

[Η Oksana Dutchak είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του ουκρανικού Commons.]

Η συνέντευξη της Οκσάνα Ντούτσακ δόθηκε στον Πατρίκ Λε Τρεοντά την 1η Φεβρουαρίου και πρωτοδημοσιεύτηκε στην έκδοση της 13/2/2024 του Presse-toi à gauche ! (Κεμπέκ, Καναδάς).

Μετάφραση στα ελληνικά: ΤΠΤ - “4”