Φεμινιστικές αναλύσεις και προοπτικές στο σεμινάριο γυναικών της 4ης Διεθνούς

Το Σεμινάριο Γυναικών 2023 πραγματοποιήθηκε στο IIRE στο Άμστερνταμ από τις 15 έως τις 19 Ιουλίου 2023. Συμμετείχαν συνολικά είκοσι έξι σύντροφοι και συντρόφισσες από τη Βραζιλία, τη Δανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Μεγάλη Βρετανία, το Χονγκ Κονγκ/Κίνα, την Ιταλία, την Ιαπωνία, το Μεξικό, το Μαρόκο, την Ολλανδία, τις Φιλιππίνες, το Πουέρτο Ρίκο, τη Νότια Αφρική, την Ισπανία, την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στο πλαίσιο των προπαρασκευαστικών εργασιών για το Σεμινάριο, ζητήθηκε από κάθε χώρα να συμπληρώσει ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με την κατάσταση των γυναικών και του φεμινιστικού κινήματος τα τελευταία πέντε χρόνια και ειδικά μετά την πανδημία του Covid-19. Επίσης, πριν από το Σεμινάριο μοιράστηκαν πολλαπλά αναγνώσματα για να διευκολυνθεί η συζήτηση και η εργασία.

Οι εργασίες ξεκίνησαν με την παρουσίαση όλων των συντροφισσών που συμμετείχαν και είχαμε μετάφραση σε τρεις γλώσσες από έξι γυναίκες διερμηνείς. Επιπλέον, γιορτάσαμε την ποικιλομορφία που είχαμε σε αυτό το σεμινάριο, τονίζοντας τη συμμετοχή γυναικών που είναι ταυτόχρονα μέλη άλλων περιθωριοποιημένων τομέων, όπως οι φυλετικές, ανάπηρες, LGBTQIA+ και μη δυαδικές (non-binary) -μεταξύ άλλων. Ήταν πολύ συναρπαστικό το γεγονός ότι αδελφές από διαφορετικές χώρες και ηπείρους μπόρεσαν να συναντηθούν αυτοπροσώπως σε αυτό το σεμινάριο, διότι θυμόμαστε ότι το τελευταίο σεμινάριο του 2021 ήταν διαδικτυακό λόγω της πανδημίας. Οι εκδηλώσεις πρόσωπο με πρόσωπο προσφέρουν πολύ πιο εμπλουτιστικές σχέσεις -τυπικές και άτυπες- από τις διαδικτυακές.

Στη συνέχεια προχωρήσαμε στην παρουσίαση του ερωτηματολογίου ανά χώρα ή οργάνωση (στην περίπτωση ορισμένων χωρών που έχουν περισσότερες από μία οργανώσεις στην 4η Διεθνή). Τα ερωτηματολόγια αφορούσαν την κατάσταση των γυναικών σε κάθε χώρα, το αν η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά την πανδημία, την ύπαρξη ενός νέου φεμινιστικού κύματος, τη συμμετοχή των γυναικών στα συνδικαλιστικά κινήματα, την οργάνωση των γυναικών σε κάθε χώρα, την ένταξη των τρανς γυναικών στο φεμινιστικό και γυναικείο κίνημα, την ένταξη των φυλετικών γυναικών στο φεμινιστικό και γυναικείο κίνημα, το αν οι ιθαγενείς, οι αγρότισσες και οι μετανάστριες συμμετέχουν στις φεμινιστικές και γυναικείες δράσεις, τη διεθνή αλληλεγγύη με άλλες οργανώσεις γυναικών και τη συμμετοχή της κάθε οργάνωσης στα φεμινιστικά και γυναικεία κινήματα στη χώρα τους.

Οι εκθέσεις αυτές έδειξαν παρόμοιες καταστάσεις σε διάφορες χώρες, για παράδειγμα ότι η κατάσταση των γυναικών κυρίως επιδεινώθηκε μετά την πανδημία. Παρατηρήθηκε επίσης γενική αύξηση της βίας κατά των γυναικών και αύξηση των γυναικοκτονιών. Όμως επίσης επισημάνθηκε η ύπαρξη ενός έντονου φεμινιστικού κύματος διαμαρτυριών και κινητοποιήσεων από το 2018 σε πολλές χώρες, επιβεβαιώνοντας την ανάλυση του ψηφίσματος που υιοθετήθηκε από το σεμινάριο του 2019 “Η νέα άνοδος του γυναικείου κινήματος”, συμπεριλαμβανομένης της "γυναικείας/φεμινιστικής απεργίας" που αναφέρεται ως ένα από τα σημαντικά χαρακτηριστικά που σηματοδοτούν αυτό το νέο κύμα.

Ένα άλλο ζήτημα που αναφέρθηκε από αρκετές χώρες ήταν η κλιματική κρίση με τη μορφή πιο έντονων καιρικών φαινομένων, πιο συχνών και μερικές φορές, όπως σε περιοχές της Βραζιλίας, σε μέρη που δεν είχαν, π.χ., ποτέ πριν τυφώνες. Οι δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της κλιματικής κρίσης γίνονται πιο έντονα αισθητές σε βάρος των γυναικών.

Η Ελβετία παρουσίασε μια ελπιδοφόρα εικόνα του αγώνα και των επιτευγμάτων του γυναικείου κινήματος τα τελευταία πέντε χρόνια. Υπήρξαν και συνεχίζουν να υπάρχουν φεμινιστικές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις. Στην Ελβετία, μια επιτυχημένη φεμινιστική απεργία πραγματοποιήθηκε το 2019 και υπήρξε και άλλη μια μαζική κινητοποίηση το 2023.

Η επένδυσή μας στα κοινωνικά κινήματα

Το απόγευμα, είχαμε μια συζήτηση στην ολομέλεια για το σχέδιο κειμένου με τίτλο "Προσανατολισμός και καθήκοντα στα κοινωνικά κινήματα", το οποίο θα συζητηθεί στη Διεθνή Επιτροπή της 4ης Διεθνούς τον Οκτώβριο. Μετά την παρουσίαση, χωριστήκαμε σε ομάδες αγγλικής, γαλλικής και ισπανικής γλώσσας. Στόχος της συζήτησης ήταν να αναπτύξουμε το κείμενο και να απαντήσουμε σε διάφορα ερωτήματα, όπως για την ύπαρξη δεξιών κοινωνικών κινημάτων, πώς είναι και ποια πρέπει να είναι η θέση μας απέναντί τους, το αν πρέπει να σχετιζόμαστε με τις ΜΚΟ και πώς πρέπει να είναι αυτή η σχέση, το πώς να σχετιζόμαστε με μια κυβέρνηση που ισχυρίζεται ότι ανταποκρίνεται στα συμφέροντα του λαού και το τί μάθαμε από την πανδημία.

Μετά το πέρας των ομάδων, οι ομάδες επέστρεψαν στην ολομέλεια όπου κάθε μία έκανε μια παρουσίαση που συνόψιζε τη συζήτησή της. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι καθ' όλη τη διάρκεια του σεμιναρίου, η συζήτηση τροφοδοτήθηκε από τις διαφορετικές προοπτικές που ήταν σε θέση να προσφέρουν οι διάφορες χώρες. Η συζήτηση στην ολομέλεια κατέγραψε παρόμοιες απαντήσεις σχετικά με την ύπαρξη δεξιών ομάδων στις διάφορες χώρες, αλλά τα επίπεδα βίας είναι διαφορετικά. Για το λόγο αυτό, μια πρόταση που διατυπώθηκε στην ολομέλεια ήταν να συμπεριληφθεί στο ντοκουμέντο η ποινικοποίηση των κοινωνικών κινημάτων και όσων αγωνίζονται σε αυτά, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας ακτιβιστών και ακτιβιστριών, όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση της Βραζιλίας. Αυτά τα ακροδεξιά κοινωνικά κινήματα χαρακτηρίστηκαν κυρίως ως θρησκευτικοί φονταμενταλισμοί, αλλά υπάρχουν και άλλα κινήματα, όπως για παράδειγμα στο ισπανικό κράτος το κίνημα Desokupa, το οποίο διώχνει με τη βία ανθρώπους που κάνουν καταλήψεις, καθώς και ταξιαρχίες κατά των μεταναστών. Ένα άλλο ακροδεξιό κίνημα είναι το αντιεμβολιαστικό και συνωμοσιολογικό κίνημα, το οποίο αναδύθηκε σε πολλές χώρες, ιδίως κατά τη διάρκεια και μετά την πανδημία, και το οποίο κερδίζει ολοένα και περισσότερους οπαδούς. Απέναντι σε αυτά τα κινήματα, η πρόκληση είναι να συνεχίσουμε να αντιστεκόμαστε και να οργανωνόμαστε για να δίνουμε οργανωμένο αγώνα σε διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις, αλλά και να συνεχίσουμε το έργο της συμμετοχής στην εκλογική πολιτική αρένα ή σε καίριους πολιτικούς χώρους, ώστε να συμμετάσχουμε στην διαμόρφωση δημόσιων πολιτικών που να ευνοούν την εργατική τάξη, τις γυναίκες και τους καταπιεσμένους τομείς.

Όσον αφορά τη συμμετοχή σε ΜΚΟ, αναγνωρίστηκε ότι σε ορισμένα τμήματα χωρών που συμμετείχαν στο σεμινάριο, λόγω στρατηγικών και τακτικών ζητημάτων (διώξεις και καταστολή), είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί το όχημα των ΜΚΟ για να μπορέσει να γίνει δουλειά βάσης, αλλά αναγνωρίζοντας τις αδυναμίες τους και με μια κριτική ματιά. Μια σημαντική πτυχή της συζήτησης υπογράμμισε ότι η συμμετοχή σε ΜΚΟ μπορεί να μας βοηθήσει να μάθουμε από τη διαδικασία, αλλά πρέπει να γίνει με την εγγύηση της αυτονομίας τους. Επιπλέον, αναφέρθηκε ότι μερικές φορές οι ΜΚΟ διαθέτουν υλικούς πόρους που εμείς δεν διαθέτουμε, οπότε μπορούν να αποτελέσουν ένα μέσο για το σκοπό αυτό. Στο ερώτημα του τι πρέπει να κάνουμε μπροστά σε μια ηγεσία που δεν ανταποκρίνεται πλέον στα συμφέροντα του λαού, υπήρξε μια πλειοψηφική απάντηση για την ανάγκη να είμαστε κριτικοί και στρατηγικοί και να αναγνωρίζουμε πότε πρέπει να αποστασιοποιηθούμε.

Το επόμενο θέμα ήταν γύρω από το ντοκουμέντο "Για μια δίκαιη και οικοσοσιαλιστική αποανάπτυξη, Μανιφέστο του επαναστατικού μαρξισμού στην εποχή της οικολογικής και κοινωνικής καπιταλιστικής καταστροφής". Ο σκοπός της παρουσίας αυτού του ντοκουμέντου στο Σεμινάριο ήταν να το τροφοδοτήσουμε με μια φεμινιστική προοπτική. Με αυτή την έννοια, μετά τον διαχωρισμό σε γλωσσικές ομάδες, παρουσιάστηκαν συγκεκριμένες προτάσεις για συνεισφορές στο έγγραφο. Μεταξύ των συνεισφορών που παρουσιάστηκαν, συντρόφισσες από τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου επεσήμαναν την ανάγκη να διευκρινιστεί τι σημαίνει "αποανάπτυξη" στις χώρες τους και ότι δεν αρκεί να λέμε "σοσιαλιστική αποανάπτυξη". Ο όρος θα πρέπει να διαφοροποιηθεί ή/και να αλλάξει για τους σκοπούς μας και αυτό θα είναι μέρος της τρέχουσας συζήτησης -να διευκρινιστεί στην ενότητα 5.8: Με εγγύηση του δικαιώματος των γυναικών πάνω στο σώμα τους, με διασφάλιση της αυτοδιάθεσης των γυναικών και των εγκύων γυναικών, με συμπερίληψη μιας οικοφεμινιστικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, με συμπερίληψη της εξάλειψης όλων των μορφών εξορυκτικισμού, με το δικαίωμα των γυναικών στην πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, μεταξύ άλλων.

Transinclusivity και depatriarchalisation

Το επόμενο θέμα του σεμιναρίου ήταν το "Γιατί και πώς είμαστε τρανς-συμπεριληπτικοί". Η παρουσίαση του θέματος ήταν πολύ κατάλληλη για να επαναλάβει τη θέση του σοσιαλιστικού μας ρεύματος ότι δηλαδή υποστηρίζουμε την κατάργηση της έμφυλης καταπίεσης και ότι είμαστε τρανς-περιεκτικοί. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης υπενθυμίσαμε έτσι ότι τα τρανσέξουαλ άτομα δεν αποτελούν απειλή για την κοινωνία και ότι, αντίθετα, είναι τα τρανσέξουαλ άτομα που απειλούνται και δέχονται επιθέσεις. Τα καθοδηγητικά ερωτήματα για τη συζήτηση στις γλωσσικές ομάδες ήταν: 1) Περιγράψτε τα χαρακτηριστικά των κινημάτων κατά των τρανς ή του τρανς αποκλεισμού και πώς απαντάμε. 2) Πρέπει άραγε τα αιτήματα της τρανς και της queer κοινότητας να είναι κεντρικά στις στρατηγικές μας; και 3) πώς οικοδομούμε ένα συμπεριληπτικό φεμινιστικό κίνημα και πώς οικοδομούμε συμμαχίες με το queer κίνημα; Οι απαντήσεις στο πρώτο ερώτημα ήταν δύσκολες, διότι αποκάλυψαν τη φοβερή βία εναντίον αυτής της κοινότητας, μεταξύ άλλων και από τις κυβερνήσεις σε ορισμένες χώρες. Εκτός του ότι είναι θύματα ανθρωποκτονιών, η ίδια τους η ύπαρξη αμφισβητείται: τους λένε ότι οι τρανς γυναίκες δεν είναι γυναίκες. Αυτός ο αποκλεισμός είναι καταπιεστικός από μόνος του και συχνά οδηγεί και σε σωματικές επιθέσεις. Στο δεύτερο ερώτημα, απαντήθηκε ότι ο αγώνας ενάντια στις καταπιέσεις είναι ταξικό ζήτημα και ότι πρέπει επομένως να συμμετέχουμε σε αυτούς τους αγώνες. Μια άλλη πτυχή που αποτέλεσε μέρος της συζήτησης σχετικά με αυτό το δεύτερο ερώτημα ήταν η διαπίστωση ότι ναι, πρέπει να είναι κεντρικό θέμα του αγώνα μας ως φεμινίστριες, επειδή τα ίδια τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που θέλουν να αφαιρέσουν ή να παραβιάσουν από τα τρανς άτομα είναι αυτά που οι γυναίκες κέρδισαν μέσα από αγώνες που κόστισαν ζωές. Αυτό σημαίνει ότι, όπως ακριβώς η δεξιά πτέρυγα θέλει να στερήσει από τα τρανς άτομα το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση, έτσι θα συνεχίσει να προσπαθεί να στερήσει από τις γυναίκες το δικαίωμά μας στην αυτοδιάθεση και ούτω καθεξής με άλλους περιθωριοποιημένους και καταπιεσμένους τομείς, οπότε πρέπει να εξετάσουμε την ιδιαίτερη σχέση μεταξύ του φεμινιστικού κινήματος και του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος. Θα προτιμούσαμε να ΜΗΝ χρησιμοποιήσουμε τον όρο TERF, καθώς ο όρος "ριζοσπαστική φεμινίστρια" σημαίνει κάτι πολύ διαφορετικό από χώρα σε χώρα και, επιπλέον, σε κάθε χώρα, είναι ένας όρος που κλείνει αμέσως τη συζήτηση.

Την τέταρτη ημέρα του Σεμιναρίου συζητήσαμε για την πολιτική βία με βάση το φύλο και την πατριαρχία. Η αποπατριαρχιοποίηση ορίστηκε ως "αποδόμηση και αγώνας ενάντια στα πατριαρχικά στοιχεία στο κράτος, στην κοινωνία και στις πολιτικές οργανώσεις". Η πολιτική βία με βάση το φύλο μπορεί να εκδηλωθεί κατά των γυναικών που είναι αγωνίστριες, ακτιβίστριες ή και “εκπροσωπούν” και μπορεί να πάρει πολλές μορφές: φίμωση, αποτυχία προώθησης μεγαλύτερης συμμετοχής, παρενόχληση σε όλες τις μορφές της, σωματική βία που μπορεί να φτάνει και σε δολοφονίες, επιθέσεις κατά της φήμης, σωματικές επιθέσεις σε μέλη της οικογένειας, απειλές, έλλειψη μέτρων αυτοεπίλυσης των συγκρούσεων σε όλους τους χώρους μας, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεών μας. Πρέπει να απαιτήσουμε και να εγγυηθούμε ασφαλείς χώρους που προωθούν τη μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών στον πολιτικό εκλογικό στίβο. Αυτό πρέπει να περιλαμβάνει την αντιμετώπιση των αναγκών των γυναικών στο χώρο της φροντίδας και τη διεκδίκηση μεγαλύτερης συμμετοχής των γυναικών σε ηγετικές θέσεις. Καθώς και την εκλογική πολιτική συμμετοχή και την οργανωτική δουλειά και την κινητοποίηση για την εφαρμογή φεμινιστικών δημόσιων πολιτικών.

Το επόμενο θέμα της ημέρας ήταν ο εντοπισμός των διεθνών χώρων που υπάρχουν για τη συζήτηση των γυναικείων θεμάτων. Αυτό περιελάμβανε την περιγραφή διεθνών φόρουμ, σεμιναρίων και πορειών ή κινητοποιήσεων που ανταποκρίνονται στην ανάγκη να ενωθούν οι μαρξίστριες φεμινίστριες. Ένα τέτοιο διεθνές συνέδριο είναι το “Marxist Feminist Conference”, αν και δεν θεωρήθηκε μεγάλης προτεραιοποίησης λόγω του περιορισμένου ακροατηρίου του. Ένα σημαντικό φόρουμ είναι το μαρξιστικό-φεμινιστικό ρεύμα στο εσωτερικό του συνεδρίου για τον Ιστορικό Υλισμό. Οι συμμετέχουσες επικεντρώθηκαν στη διατομεακή ποικιλομορφία της τάξης προκειμένου να οικοδομήσουμε την κοινωνία που θέλουμε καθώς και στην ανάγκη να ασχοληθούμε με περισσότερη φεμινιστική συγγραφή και θεωρητικοποίηση. Ανέφεραν επίσης τη σημασία της συλλογικής εργασίας και της οικοδόμησής μας ως φεμινίστριες προκειμένου να αλλάξουμε το σύστημα. Υπό αυτή την έννοια, έγινε συζήτηση για μια πορεία γυναικών που πραγματοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια στη Βραζιλία, από το 2000, με την ονομασία Marcha das Margaridas (Πορείες των Μαργαρίτων). Περίπου 100.000 γυναίκες αναμένεται να συμμετάσχουν σε αυτή την πορεία, της οποίας τα αιτήματα είναι παρόμοια με τα δικά μας και η οποία υποστηρίζεται από τους συνδικαλιστικούς και αγροτικούς τομείς.

Το επόμενο θέμα ήταν το ψήφισμα σχετικά με τα καθήκοντα της οικοδόμησης του κόμματος για την 4η Διεθνή. Η συζήτηση αυτή δεν αφορούσε την οικοδόμηση αριστερών και αντικαπιταλιστικών κομμάτων, αλλά επικεντρώθηκε στη συζήτηση και ανάλυση του τρόπου ενίσχυσης των ίδιων των δομών και της λειτουργίας της 4ης Διεθνούς και της πολιτικο-οργανωτικής δουλειάς. Φυσικά, η συζήτηση έγινε από την οπτική γωνία του φύλου και του φεμινισμού. Αναγνωρίστηκε ότι υπήρξε μια βελτίωση στη χρήση των μέσων ενημέρωσης από την 4η Διεθνή, με την ιστοσελίδα της, την παρουσία της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επικοινωνίας, όπως μεταξύ άλλων το telegram. Στο πλαίσιο της συζήτησης των γλωσσικών ομάδων, παρουσιάστηκαν συγκεκριμένες προτάσεις, όπως η διοργάνωση διαδικασιών πολιτικής μόρφωσης, η βελτίωση της ιστοσελίδας, η δημιουργία περιφερειακών συντονιστικών και οι συνεδριάσεις μη-μεικτών γυναικείων ομάδων σε όλες τις περιφερειακές επιτροπές, καθώς και η απαίτηση ποσοτικής ισότητας των φύλων στις διεθνείς συνεδριάσεις. Εξετάσαμε επίσης πώς να ενισχύσουμε το καταστατικό μας σε σχέση με τη σεξιστική και σεξουαλική βία, παίρνοντας υπόψη και τα επίπεδα της συζήτησης στις διάφορες οργανώσεις μας.

Τέλος, κορυφώσαμε τις εργασίες με μια ολομελειακή συνεδρία όπου μοιραστήκαμε τις εντυπώσεις μας από το ίδιο το σεμινάριο και ανταλλάξαμε μηνύματα γεμάτα ελπίδα, ενθουσιασμό και αλληλεγγύη.

Η Rosa Segui είναι μέλος της 4ης Διεθνούς

 Μετάφραση ΤΠΤ – “4”