Από τις 18 Οκτώβρη βρισκόμαστε μπροστά στην πιο ισχυρή λαϊκή εξέγερση από την εποχή της Λαϊκής Ενότητας στη Χιλή (1970-1973). Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον που κλονίζεται από μεγάλα κινήματα κατά του νεοφιλελευθερισμού, του αυταρχισμού και της διαφθοράς -κατά τους πρόσφατους μήνες υπήρξαν εξεγέρσεις σε Γαλλία, Πουέρτο Ρίκο, Χονγκ Κονγκ, Λίβανο, Χιλή, Ισημερινό, Ονδούρα, Νικαράγουα, Αϊτή, Ιράκ, Σουδάν και Αλγερία- η χιλιανή λαϊκή εξέγερση έχει εξαιρετική σημασία και συμβολισμό.
Η βίαιη κυβερνητική καταστολή του Πινιέρα, με βάση την κήρυξη έκτακτης κατάστασης και απαγόρευσης κυκλοφορίας, καθώς και η χρήση του στρατού με τεχνικές που θυμίζουν το καθεστώς του Πινοτσέτ, όχι μόνο δε σταμάτησαν την κινητοποίηση, αλλά και την τροφοδότησαν γενικεύοντας την αγανάκτηση στη χώρα και την απομόνωση της κυβέρνησης. Μαζί με τη νίκη της λαϊκής κινητοποίησης στον Ισημερινό, με επικεφαλής τους ιθαγενείς λαούς λίγες εβδομάδες νωρίτερα, η χιλιανή εξέγερση θέτει τη Λατινική Αμερική και πάλι στην πρωτοπορία της σύγκρουσης με το νεοφιλελευθερισμό.
Η κεντρικότητα της νεολαίας στο κίνημα
Το κίνημα ξεκίνησε ως απάντηση στην αύξηση των εισητηρίων στο μετρό που επέβαλε η δεξιά κυβέρνηση του Σεμπαστιάν Πινιέρα στις 4 Οκτωβρίου. Στις 7 Οκτωβρίου, οι μαθητές λυκείων κινητοποιήθηκαν με το σύνθημα “απόφυγε, μην πληρώνεις, είναι τρόπος Αγώνα” και σταμάτησαν να πληρώνουν. Η κίνηση αυτή εξέγερσης άναψε το φιτίλι μετά από χρόνια ανησυχιών, αλλά και υποταγής και καταστολής των λαϊκών στρωμάτων. Η “αφύπνιση” είναι ένα από τα πιο ισχυρά συνθήματα στις κινητοποιήσεις. Πρέπει να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι οι αγώνες των φοιτητών -ιδιαίτερα αυτών που έγιναν το 2006 και το 2011- έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για τη ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας και για τις μοριακές διαδικασίες κοινωνικής επανακινητοποίησης που αναδύθηκαν στο τωρινό κίνημα.
Στις 14 Οκτωβρίου, το “δεν πληρώνω” στις συγκοινωνίες ήταν ήδη μαζικό και πολλοί σταθμοί του μετρό έκλεισαν. Στις 18 μετατράπηκε σε ανοιχτή σύγκρουση με τις κυβερνητικές δυνάμεις, καθώς έγινε η πρώτη σύγκρουση με την αστυνομία και εμφανίστηκαν και οι πρώτες κατσαρόλες και τηγάνια. Την ίδια μέρα, ο Πινιέρα (που είναι επίσης και ένας από τους πλουσιότερους άνδρες στη χώρα) κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, που περιορίζει την ελευθερία κινήσεων και συναθροίσεων, ως απάντηση στις φωτιές σε σταθμούς του μετρό και σε μερικά σούπερμαρκετ, πράγμα που ερέθισε τα πνεύματα ακόμα περισσότερο. Τη στιγμή εκείνη το Σαντιάγκο παρέλυσε και το κίνημα επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές. Τότε η κυβέρνηση επέβαλε και απαγόρευση κυκλοφορίας. Οι μάζες δε συμμορφώθηκαν με τις απαγορεύσεις και μια σκληρή καταστολή ακολούθησε.
Βιαιότητα της καταστολής
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Χιλής, μέσα σε 15 μέρες, 1.574 άτομα χρειάστηκε να νοσηλευτούν από τραυματισμούς, μεταξύ των οποίων 473 από σφαίρες, 305 από πυροβόλα όπλα που δεν προσδιορίστηκαν, 40 από βόλια, 30 από άλλα βλήματα και 157 με βλάβες στα μάτια. Το ινστιτούτο αυτό κατέθεσε 179 μηνύσεις, μεταξύ άλλων για 5 δολοφονίες και 18 σεξουαλικές επιθέσεις. Επιπλέον, 4.271 συλλήψεις καταγράφηκαν σε όλη τη χώρα. Ακόμα περισσότερο, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, υπάρχουν 42 νεκροί και 141 εξαφανισμένοι από τις διαδηλώσεις της 27ης Οκτωβρίου. Οι αριθμοί αυτοί δίνουν μια ιδέα της έντασης της καταστολής. Όμως, παρά την καταστολή, η λαϊκή αγανάκτηση απλώς ενίσχυσε την κινητοποίηση και, μετά τη γενική απεργία στις 23 και 24 Οκτωβρίου, υπήρξε άλλη μια κορύφωση την περασμένη Παρασκευή, 1η του Νοέμβρη.
Η εξέγερση κατά του νεοφιλελευθερισμού στο πρώτο του εργαστήριο
Ο θυμός, η δυσαρέσκεια, οι οδύνες συσσωρεύονται εδώ και πολλά χρόνια. Οι ειρηνικές διαμαρτυρίες αγνοούνταν. Η Χιλή είναι η χώρα που πρωτοπόρησε στην εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου μοντέλου και χαρακτηρίζεται από μία από τις διαρθρωτικές του επιπτώσεις: την ισχυρή κοινωνική ανισότητα που επιφέρει μια πολύ οπισθοδρομική αναδιανομή του κοινωνικού εισοδήματος (ενώ πλησιάζει και τις χώρες του ΟΟΣΑ, από την άλλη). Υποταγμένη στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στις συνθήκες που έχουν επιβάλει οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, ο δρόμος αυτός επελέγη για να ενσωματωθεί η χώρα στην παγκόσμια αγορά και στα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών. Μοντέλο που βάθυνε τον εξορυκτικισμό και το agrobusiness, με τις καταστροφικές περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Για χρόνια η Χιλή αναφερόταν ως παράδειγμα “του καλού που ο νεοφιλελευθερισμός κάνει στις χώρες που θέλουν να αναπτυχθούν”. Χιλιάδες Λατινοαμερικάνοι μεταναστεύουν στη Χιλή με την ελπίδα να ενταχθούν στον καταναλωτικό παράδεισο.
Η νεοφιλελεύθερη τάξη ιδιωτικοποίησε και εμπορευματοποίησε όλα τα κοινωνικά δικαιώματα και τα στοιχεία που επιτρέπουν τη ζωή και την αναπαραγωγή της. Υγεία, παιδεία, στέγαση, κοινωνική ασφάλιση, οδικές συγκοινωνίες, ηλεκτρισμό, νερό, κλπ. Όλα ιδιωτικοποιήθηκαν και λειτουργούν με λογική αγοράς. Σε ένα περιβάλλον ανεπαρκών μισθών, υπάρχουν μόνο δύο τρόποι για να μπορέσει κανείς να έχει πρόσβαση στα αναγκαία αγαθά και να ενταχθεί, ως καταναλωτής, στην επεκτεινόμενη αυτή αγορά. Ο ένας είναι να δουλεύει διπλά και ο άλλος είναι να δανειστεί. Και οι δύο αποτελούν ωρολογιακές βόμβες.
Θεσμική κρίση
Το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας του Πινοτσέτ και η αντικατάστασή της από δημοκρατικές κυβερνήσεις δεν έθεσαν τέλος στο νεοφιλελευθερισμό. Η Concertación, η Nueva Mayoría1 και οι δεξιές κυβερνήσεις κράτησαν την ουσία του κοινωνικού, οικονομικού και καταναλωτικού καθεστώτος που είχε διαμορφωθεί από τη δικτατορία. Οι εργαζόμενοι, οι φοιτητές, οι γυναίκες, οι συνταξιούχοι, οι ιθαγενείς πάλεψαν για χρόνια για να τελειώνουν με αυτή την τάξη των πραγμάτων. Αυτοί που υποσχέθηκαν αλλαγές και με αυτό εκλέχτηκαν με τη λαϊκή ψήφο -η Concertación και η Nueva Mayoría- πρόδωσαν από κάθε πλευρά τις ελπίδες που ο λαός επανέθεσε στην επαναφορά της δημοκρατίας για τα δικαιώματα που του είχε πάρει η δικτατορία.
Η απόσταση ανάμεσα στο λαό και στα πολιτικά κόμματα που καθοδήγησαν τη μετάβαση προς τη δημοκρατία μεγάλωνε μέρα με την ημέρα. Σήμερα, άβυσσος τους χωρίζει. Το μοντέλο της περιορισμένης δημοκρατίας εμπεριείχε τους μηχανισμούς που βαθαίνουν το διαζύγιο ανάμεσα στο λαό και στην πολιτική ελίτ.
Σήμερα ο λαός ξεσηκώνεται όχι μόνο κατά του νεοφιλελευθερισμού και των επιπτώσεών του, αλλά και κατά του καθεστώτος που εγκαταστάθηκε το 1990, το οποίο διατήρησε την πολιτική ισχύ της στρατιωτικής μηχανής του Πινοτσέτ. Σήμερα, βγαίνει στην επιφάνεια το μίσος από αυτές τις τρεις δεκαετίες μιας δημοκρατίας που στήθηκε για να πλουτίσει τους πλούσιους και να κρατήσει το λαό ατομικοποιημένο, κατατμημένο, αλλοτριωμένο στη δουλειά, στην κατανάλωση, και ναρκωμένο. Η διάσπαση του λαϊκού παράγοντα ενθαρρύνεται από τους μηχανισμούς του νόμου και από το μοντέλο εργασιακών σχέσεων που επίσης κληρονομήθηκαν από τη δικτατορία. Η προσπάθεια να εμποδιστεί μια ανασυγκρότηση των δυνάμεων που μπορούν να επιτρέψουν την ανάπτυξη της πάλης των τάξεων είναι στρατηγικός στόχος της άρχουσας τάξης.
Η διαφθορά και οι καταχρήσεις διαπερνούν την κρατική μηχανή, τις επιχειρήσεις και τις εκκλησίες, την καθολική και την ευαγγελική. Η αστυνομία, ο στρατός, η γερουσία, οι βουλευτές έχουν κλέψει δισεκατομμύρια πέσος, οι επιχειρηματίες πληρώνουν τους νομοθέτες για να φτιάχνουν νόμους υπέρ τους και έχουν αποκαλυφθεί. Σημαντικά στελέχη των εκκλησιών έχουν σεξουαλικά κακοποιήσει παιδιά. Και η χώρα το έχει μάθει. Η οργή και η δυσπιστία κατά όλων των θεσμών μεγαλώνουν. “Όχι για τα 30 πέσος, για τα 30 χρόνια”, λέει ένα σύνθημα που έγινε viral στα κοινωνικά δίκτυα, αναφερόμενο στα 30 πέσος αύξησης του εισιτηρίου στο μετρό έναντι των 30 χρόνων “μετάβασης στη δημοκρατία”, από τη συμφωνία μεταξύ των κομμάτων και του στρατιωτικού καθεστώτος στο δημοψήφισμα του Συντάγματος το 1989. Ακριβώς αυτή η συμφωνημένη και καθοδηγούμενη από το δικτατορικό πυλώνα δημοκρατία, που επικύρωσε το πινοτσετικό Σύνταγμα το οποίο εξακολουθεί να ισχύει στη χώρα, είναι η μία από τις αιτίες για την τεράστια πνιγμένη δυσφορία. Και αυτό είναι επίσης που εξηγεί και τη σημασία της έκτασης του αιτήματος για Συντακτική Συνέλευση σε πολύ πλατιά στρώματα του λαϊκού κινήματος.
Λαϊκή αυτο-οργάνωση
Αναμφίβολα, οι λαϊκοί αγώνες των πρόσφατων χρόνων ετοίμασαν στη Χιλή το υπόστρωμα πάνω στο οποίο νέες μορφές λαϊκής αυτο-οργάνωσης αναπτύχθηκαν. Η άνοδος των φοιτητών για το δικαίωμα σε δημόσια εκπαίδευση το 2011 (η “εξέγερση των πινγκουίνων”2), οι κοινωνικο-περιβαλλοντικοί αγώνες κατά του εξορικτικισμού, οι αγώνες των ιθαγενών λαών για τα δικαιώματά τους, η εξέγερση των φοιτητών και των μαθητών στα λύκεια κατά των διακρίσεων και της παρενόχλησης, οι απεργίες και η οργάνωση των γυναικών για τις 8 Μαρτίου το 2018 και 2019 δημιούργησαν τις αντικειμενικές και υποκειμενικές προϋποθέσεις για τη σημερινή κοινωνική έκρηξη, που καθοδηγείται από τις εργαζόμενες τάξεις, από τις γυναίκες που οργανώνονται σε τοπικές και περιφερειακές επιτροπές, από φτωχοποιημένες μεσαίες τάξεις και από ακόμα πιο εξαθλιωμένα στρώματα. Είναι σαν αυτές οι μοναδικές εμπειρίες του κάθε αγωνιζόμενου τομέα στα τελευταία χρόνια να μπήκαν στο ίδιο ενιαίο κανάλι προς ένα εθνικό κίνημα κατά του καταπιεστικού και εκμεταλλευτικού καθεστώτος.
Η ριζοσπαστικοποίηση της διαδικασίας και ο αυξανόμενος ανταγωνισμός προς την εκτελεστική εξουσία -ο Πινιέρα έδιωξε ένα μεγάλο τμήμα της κυβέρνησής του χωρίς αυτός ο ελιγμός να προκαλέσει κάποια εκτόνωση, ενώ διατηρείται σε μεγάλο βαθμό και χάρη στην παθητικότητα ενός μεγάλου τμήματος της αντιπολίτευσης- έχει ανοίξει δυναμικές τοπικής και περιφερειακής αυτο-οργάνωσης, σε αυτό εγγράφονται οι λεγόμενοι “cabildos populares”3. Η μαζικότητα και η διάρκεια των διαμαρτυριών, μαζί με αυτή τη δυναμική αυτο-οργάνωσης, μοιάζουν να έχουν διαμορφώσει τις βάσεις για μια συνολική ανασύνθεση του χιλιανού εργατικού και λαϊκού κινήματος, που εξακολουθεί να μην έχει μπορέσει να ανασυγκροτηθεί μετά τα τρομαχτικά χτυπήματα της δικτατορίας, του νεοφιλελεύθερου ατομισμού και των πρόσκαιρων εργασιακών σχέσεων που τον συνοδεύουν. Η έντονη πολιτικοποίηση των τελευταίων ημερών δίνει την ιδέα στον κόσμο ότι είναι αναγκαίο να αλλάξει σημερινό Σύνταγμα, μέσα από μια αναγκαία Λαϊκή Συντακτική Εθνοσυνέλευση, που όμως για να είναι “λαϊκή” δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια εκπροσώπηση μακριά από τη λαϊκή αυτο-οργάνωση. Έτσι, το Λαϊκό Σύνταγμα, πρέπει να βασιστεί σε μια εθνική συζήτηση μεταξύ των εργαζομένων, σε τοπικές και συνοικιακές συνελεύσεις, μεταξύ των ιθαγενών λαών, των γυναικείων οργανώσεων και των συνδικάτων.
Αλληλεγγύη με το λαϊκό αγώνα στη Χιλή!
Από την 4η Διεθνή θέλουμε να στείλουμε όλη μας την αλληλεγγύη με το χιλιανό λαϊκό κίνημα, να καταγγείλουμε τη βίαιη καταστολή του Πινιέρα, να απαιτήσουμε την απομάκρυνσή του ως βήμα για μια πραγματική πολιτική αλλαγή στη Χιλή. Πιστεύουμε ότι το λαϊκό κίνημα έχει επιτρέψει μια αληθινά δημοκρατική ρήξη με τις κληρονομιές της δικτατορίας και αυτό αποτελεί κρίσιμο στήριγμα για να σταματήσουν και να ανατραπούν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές στη χώρα αυτήν όπου και εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά.
Ιδιαίτερα στηρίζουμε τους αντικαπιταλιστικούς, οικοσοσιαλιστικούς και φεμινιστικούς τομείς του χιλιανού λαϊκού κινήματος, που έχουν προωθήσει τις προχωρημένες διαδικασίες αυτο-οργάνωσης και που παλεύουν για να οικοδομηθεί ένα αντικαπιταλιστικό και επαναστατικό πρόγραμμα, που να είναι σε θέση να διαμορφώσει ένα μπλοκ ρήξης τόσο ριζοσπαστικό όσο και ενωτικό, ικανό να προσφέρει προσανατολισμό και στρατηγικό ορίζοντα στη σημερινή διαδικασία.
- Αλληλεγγύη με τον χιλιανό λαό!
- Να σταματήσει η καταστολή!
- Κάτω ο Πινιέρα:
- Εμπρός για αυτοοργάνωση και για λαϊκή εξουσία!
- Για μια λαϊκή, συνταγματική εθνοσυνέλευση, με βάση την αυτοοργάνωση του λαού!
- Όλη η στήριξή μας στην αντικαπιταλιστική, οικοσοσιαλιστική, φεμινιστική και επαναστατική αριστερά στη Χιλή!
Εκτελεστικό Γραφείο της 4ης Διεθνούς
8 Νοεμβρίου 2019