Η “Πορεία της αλληλεγγύης” (Marche des solidarités) συγκέντρωσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στις 17 Οκτώβρη. Η κινητοποίηση αυτή, αυτο-οργανωμένη από τους ίδιους τους χωρίς χαρτιά, ήταν μια σαφής επιτυχία, αποτέλεσμα μιας αγωνιστικής δυναμικής που εγγράφεται σε μια συνέχεια.
“Χωρίς χαρτιά”, οι επισφαλείς από τους επισφαλείς
Οι χωρίς χαρτιά στη Γαλλία είναι κάπου μεταξύ 300.000 και 400.000, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, γιατί δεν υπάρχει καμία επίσημη στατιστική: είναι δηλαδή ένας μικρός αριθμός ανθρώπων, που αντιπροσωπεύei μεταξύ του 0,5% και του 1% του ενήλικου πληθυσμού. Χωρίς εισοδήματα, με την απειλή της απέλασης, μπορούν εύκολα να σταλούν στα Διοικητικά Κέντρα Κράτησης (CRA), που είναι ο προθάλαμος της απέλασης, όπου η κράτηση μπορεί να κρατήσει έως και 90 μέρες. Χωρίς δικαίωμα σε στέγη, εκτός από περιπτώσεις κορεσμένης επείγουσας στέγασης, πολλοί είναι καταδικασμένοι(-ες) να ζουν στο δρόμο. Χωρίς δικαιώματα, αναγκάζονται να υφίστανται την εκμετάλλευση στις χειρότερες συνθήκες. Οι εργοδότες, μικροί και μεγάλοι, είναι πολύ ευχαριστημένοι που μπορούν να χρησιμοποιούν αυτή την εργατική δύναμη, που μπορούν να την κάνουν λάστιχο ανάλογα με το πώς τους βολεύει. Αυτοί οι “πλέον εκμεταλλευμένοι” δουλεύουν στην οικοδομή, στον επισιτισμό, στη συλλογή σκουπιδιών, στον καθαρισμό σπιτιών, στη φροντίδα των ηλικιωμένων, ... Μέσα στην επιδημία του COVID, συνέχισαν να δουλεύουν ή έχασαν τις θέσεις εργασίας τους και το μικρό τους εισόδημα.
Στη Γαλλία, αυτοί που ονομάζονται “χωρίς χαρτιά” δεν διαθέτουν κανέναν πόρο. Η μόνη προστασία που έχουν είναι η Κρατική Ιατρική Βοήθεια (A.M.E.), που είναι η κάλυψη ασθένειας για τα άτομα που βρίσκονται σε μη ρυθμισμένη κατάσταση, την οποία εξάλλου το κράτος έχει επανειλημμένως προσπαθήσει να καταργήσει. Πέρα από αυτήν, δε έχουν κανένα δικαίωμα. Όσοι κάνουν αίτηση για άσυλο δικαιούνται μια προσωρινή στέγη και ένα πολύ μικρό επίδομα, όσο η αίτησή τους εξετάζεται. Όταν αυτό τελειώσει, παύουν να έχουν οποιοδήποτε δικαίωμα, κάθε βοήθεια καταργείται και τους διώχνουν από τα σπίτια που τους είχαν παραχωρηθεί. Όμως, το 70% των αιτήσεων ασύλου δεν γίνεται δεκτό. Η Γαλλία διαθέτει ένα από τα ευρωπαϊκά ρεκόρ σε αυτό! Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, η νομοθεσία έχει σκληρύνει μειώνοντας στο ελάχιστο τις δυνατότητες τακτοποίησης και επιφέροντας μαζικές απελάσεις από τη χώρα.
Μετά από μια περίοδο υποχωρήσεων, ένα νέο ξύπνημα των αγώνων
Αγώνες των χωρίς χαρτιά έχουν ξεσπάσει επανειλημμένως στην ιστορία: ένα μαζικό κίνημα υπήρξε στις δεκαετίες του 1980 και ‘90, όπως και οι απεργίες των εργαζομένων χωρίς χαρτιά κατά το 2006-2008. Αλλά τα τελευταία χρόνια, το κίνημα των χωρίς χαρτιά είχε αρκετά αποδυναμωθεί εξαιτίας της καταστολής και της απογοήτευσης. Ομάδες αλληλεγγύης και στήριξης προς τους χωρίς χαρτιά αναπτύχθηκαν, αλλά δεν υπήρχε πλέον κίνημα αυτο-οργανωμένο, που να οργανώνεται από τους ίδιους τους χωρίς χαρτιά, όπως το είχαμε γνωρίσει στις δεκαετίες 1980 και ‘90.
Στις 18 Δεκεμβρίου του 2018 υπήρξε μια καμπή: Απέναντι στην άθλια πολιτική των κυβερνώντων, φάνηκε καθαρά πλέον σε όλους τους εθελοντές, στους αγωνιστές που υπερασπίζονταν τους μετανάστες και την ανθρωπιστική δράση, ότι όλα αυτά είναι αναγκαία, αλλά δεν έφταναν πλέον. Ότι έπρεπε να ενωθούν, να συντονιστούν, έτσι ώστε να ωθήσουν ένα ισχυρό εθνικό κίνημα, σε πολιτικό πεδίο. Στις 18 Δεκεμβρίου η Πορεία της αλληλεγγύης (συσπείρωση πολλών δικτύων αλληλεγγύης) και η συνδικαλιστική συνομοσπονδία CGT (Confédération générale du travail) κάλεσαν για μια διεθνή ημέρα μεταναστών. Τη φορά αυτήν πραγματοποιήθηκε μια ενότητα ανάμεσα σε συνδικάτα και σε συλλογικότητες των χωρίς χαρτιά και αλληλέγγυων, έστω και αν το κάλεσμα, που προερχόταν από την ηγεσία της CGT, δεν ακολουθήθηκε (ή ελάχιστα) από συνδικαλιστικές δομές βάσης.
Η Πορεία της αλληλεγγύης, που δημιουργήθηκε τότε, διατηρήθηκε και αυτή είναι που βρίσκεται στην πηγή των διάφορων κινημάτων.
Πράξη 1: Προς γενική έκπληξη, στις 30 Μαΐου του 2020, αμέσως μετά την άρση του λοκντάουν, υπήρξε ένα κάλεσμα για διαδήλωση για τη “νομιμοποίηση των χωρίς χαρτιά” από την Πορεία της Αλληλεγγύης, το οποίο ακολουθήθηκε από μια σειρά τέτοιων καλεσμάτων σε πολλές πόλεις της χώρας.
Τις επόμενες μέρες και εβδομάδες, δεκάδες χιλιάδες ήταν αυτοί που διαδήλωσαν κατά του ρατσισμού και της αστυνομικής καταστολής, μετά τη δολοφονία του George Floyd στις ΗΠΑ.
Πράξη 2: Στις 20 Ιουνίου, υπήρξε και νέο κάλεσμα: δεκάδες χιλιάδες χωρίς χαρτιά και υποστηρικτές τους διαδήλωσαν σε Παρίσι, Λυόν, Λίλλη, Ρεν, Μονπελιέ, Στρασβούργο, Ρουάν και σε πολλές ακόμα πόλεις.
Πράξη 3: Αλλά ο πρόεδρος Μακρόν δεν είχε ούτε μια κουβέντα να πει, ούτε και το μικρότερο σημάδι αναγνώρισης, για όλους τους χωρίς χαρτιά που διαδήλωναν. Παρέμεινε κουφός στις διεκδικήσεις τους: νομιμοποίηση, στέγη, κλείσιμο των κέντρων κράτησης (CRA).
Τότε αποφασίστηκε να υπάρξει πιο γερό χτύπημα, με την οργάνωση της Πράξης 3. Αυτή τη φορά ο στόχος ήταν να οργανωθούν, από τα μέσα Σεπτεμβρίου ώς τις 17 Οκτωβρίου, πορείες σε πολλές πόλεις που θα σύγκλιναν προς το Παρίσι, για να οργανωθεί μια εθνική διαδήλωση στις 17 Οκτώβρη. Ήταν ένα τρελό στοίχημα αυτό, μέσα σε πλήρη περίοδο κορονοϊού και με αυταρχικά μέτρα που απαγορεύουν συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, κλπ. Και όμως, το στοίχημα κερδήθηκε από κάθε άποψη. Πορείες ξεκίνησαν ακολουθώντας τέσσερεις γεωγραφικούς άξονες και πέρασαν από 92 πόλεις-σταθμούς: Νότια, από τη Μασαλία στις 19 Σεπτέμβρη, περνώντας από Βαλάνς, Μονπελιέ, Γκρενόμπλ, Ανσύ, Λυόν. Δυτικά: Ρεν, Αλσόν, ... Βόρεια: Λίλη, Μποβέ, Ρουάν,...
Το κάλεσμα στηρίχτηκε από 270 οργανώσεις, τοπικές ή εθνικές, εκ των οποίων από 20 συλλογικότητες χωρίς χαρτιά, από συλλόγους ή ΜΚΟ, από συνδικάτα και από πολλές τοπικές συλλογικότητες σε όλη τη χώρα. Πέρα από τις διεκδικήσεις που έτσι προβλήθηκαν, αυτό που διακυβεύτηκε σε αυτές τις πορείες ήταν η οικοδόμηση ενός κινήματος διάρκειας. Η προϋπόθεση ήταν οι διαδηλωτές να είναι οι κύριοι ενδιαφερόμενοι, οι χωρίς χαρτιά. Αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί εάν δεν υπήρχε στις διάφορες πόλεις και χωριά απ’όπου περνούσαν μια τρομερή συγκινητική κινητοποίηση από υποστηριχτές, από εθελοντές που ανταγωνίζονταν σε ιδέες και σε γενναιοδωρία για να στεγάσουν, να τροφοδοτήσουν, να υποστηρίξουν τους “περιπατητές”.
Πώς να εξηγηθεί μια τέτοια κινητοποίηση;
Η δουλειά της Πορείας αλληλεγγύης εδώ και πολλά χρόνια έφερε τους καρπούς της. Από τις διαδηλώσεις του Μαΐου και Ιουνίου, δημιουργήθηκε μια ολόκληρη δυναμική. Πέρα και από τις ιστορικές συλλογικότητες των χωρίς χαρτιά, είδαμε και την ανάδυση νέων συλλογικοτήτων, που ανοίχτηκαν και σε ένα μεγαλύτερο φάσμα εθνικοτήτων. Όχι πως αυτό δεν είχε δυσκολίες, τόσο στις παλιές όσο και στις νεώτερες συλλογικότητες. Η αυτο-οργάνωση είναι δύσκολη, διαπερνάται από ανταγωνισμούς, από διενέξεις εξουσίας, από συντηρητισμούς, από μια αδύναμη πολιτικοποίηση σε ορισμένους(-ες), από το φόβο της καταστολής,... Από την πλευρά των υποστηρικτών, υπάρχει ο πολιτικός ριζοσπαστισμός ενός πλατιού δικτύου αλληλεγγύης με τους(τις) μετανάστες(-τριες) που έχουν πάψει πια να περιμένουν τη νομιμοποίησή τους και που δεν έχουν πλέον τίποτα να χάσουν.
Αλλά υπάρχουν και οι αντικειμενικοί παράγοντες: παραδόξως, η καταστροφή των “καμπ” το 2016 οδήγησε στο να διαδοθεί σε όλη τη χώρα η παρουσία των μεταναστών και η εμφάνιση συλλογικοτήτων αλληλεγγύης.
Είναι και η υποκρισία και τα διφορούμενα της πολιτικής των lockdown, που περιορίζουν από τη μια μεριά, αλλά και αφήνουν τους δρόμους στους μετανάστες, εγκαταλείποντάς τους σε αυξημένη εξαθλίωση.
Τέλος, ήταν και η ελπίδα που προκάλεσαν στους χωρίς χαρτιά οι μαζικές νομιμοποιήσεις στην Ιταλία και στην Πορτογαλία (παρά τα όριά τους).
Η διαδήλωση στις 17 Οκτώβρη στο Παρίσι
Στις 17 Οκτώβρη, η εθνική Πορεία των Χωρίς χαρτιά φτάνει στο Παρίσι. Παρά την απαγόρευση διαδηλώσεων σε όλο το δυτικό Παρίσι που έγινε για αυτήν και παρά την απαγόρευση κυκλοφορίας. Οι διαπραγματεύσεις με την Αστυνομία του Παρισιού ήταν επίπονες. Ο στόχος να φτάσει στην Προεδρεία (Ηλύσια Πεδία) και στην πλατεία Ομονοίας (Concorde) απορρίφθηκε. Η Αστυνομία τελικά επέτρεψε να περάσει η Πορεία από την πλατεία Δημοκρατίας (République) προς τα βόρεια του Παρισιού. Ήταν εντυπωσιακή διαδήλωση, με δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές, με δεκάδες λεωφορεία που είχαν έρθει από την επαρχία, με μεγάλη ποικιλία στα διάφορα μπλοκ, με την αποφασιστικότητα των χωρίς χαρτιά, με μια αλληλεγγύη χωρίς εκπτώσεις απέναντι στους χωρίς χαρτιά, στους υποστηρικτές τους, στα συνδικάτα, στις οργανώσεις αλληλέγγυων και στις ΜΚΟ, ένα εθνικό κίνημα για την αλληλεγγύη και την ισότητα στα Δικαιώματα.
Δυστυχώς, μετά από τη δολοφονία του καθηγητή από έναν νέο τσετσένικης καταγωγής και ριζοσπαστικής ισλαμικής αναφοράς, υπήρξε ένα γενικό μπλακ άουτ από τα μίντια, ιδιαίτερα τα εθνικά, με την άνοδο όλων αυτών των λογιδρίων για την ασφάλεια και με τα ρατσιστικά τους. Αλλά τα γεγονότα είναι επίμονα: ήταν η πιο μεγάλη διαδήλωση του κοινωνικού κινήματος εδώ και πολλούς μήνες. Η εξουσία το άκουσε αυτό έστω και αν θέλει να είναι κουφή.
Την Κυριακή μετά τη διαδήλωση, οι συλλογικότητες των Χωρίς Χαρτιά, οι Διαδηλωτές και οι υποστηρικτές που παρέμειναν στο Παρίσι συγκεντρώθηκαν σε συνέλευση για να θέσουν τα επόμενα βήματα. Γιατί, παρά αυτή την πραγματική διαδήλωση, ένα κίνημα σε άνοδο, τίποτα ωστόσο δεν κινείται από την πλευρά της εξουσίας.
Το κίνημα των Χωρίς χαρτιά έχει να καλύψει άλλη μία καμπή, να στηριχτεί στις σχέσεις που οικοδόμησε, για να ενισχύσει το συσχετισμό δύναμης.
Είναι σαφές ότι πρόκειται για διακύβευμα που αφορά όλο το κοινωνικό κίνημα και, ακόμα πιο πέρα, όλη την κοινωνία.
Αν δεχτούμε ρωγμές στην ισότητα, ιδιαίτερα όταν αυτές αφορούν τους ξένους(-ες), τότε θα καταδικαστούμε όλοι και όλες μαζί. Απόδειξη το ίδιο το κύμα ισλαμόφοβων και ελευθεριοκτόνων λόγων και μέτρων. Όπως και η έκρηξη της φτώχειας και των ανισοτήτων, όχι μόνο στους χωρίς χαρτιά, αλλά και σε όλα τα λαϊκά στρώματα.
Η Πράξη 4 των Χωρίς χαρτιά θα ξεκινήσει τώρα. Θα πρέπει να είναι πιο σκληρή, αλλά και θα πρέπει κυρίως να εμπλέξει ακόμα πιο άμεσα και πιο δυνατά το κοινωνικό και πολιτικό κίνημα που αγωνίζεται για τη χειραφέτηση των εκμεταλλευομένων.
(CNIA) Εθνική επιτροπή μετανάστευσης και ρατσισμού του NPA